کابینه تدبیر در ایستگاه تغییر

فرزانه آیینی|خبر‌نگار:

صـــــــراحت لهجه و مستندگویی‌های حسن روحانی 2فاکتوری است که پشتوانه اجتماعی‌اش همواره بر آن تأکید می‌کند و به‌واسطه همین 2ویژگی هم مردم در حمایت از او در کارزار دوازدهمین دوره ریاست‌جمهوری آرایشان را به سبد روحانی ریختند.

«شفافیت در امور اجرایی کشور»، «محرم دانستن مردم در مشکلات، کاستی‌ها و موانعی که سر راه پیشبرد برنامه‌های دولت وجود دارد» و... ازجمله عواملی است که در کنار هم سبب شده حامیان روحانی همواره از او انتظار داشته باشند تا با صراحت لهجه که در رقابت‌های انتخاباتی نمایان شده مسیر حرکت دولت را برایشان گزارش کند. آنچنان که آنها در فضای مجازی با ساختن هشتگ‌های «روحانی بگوید»، «روحانی بایست» در یک سال اخیر در بزنگاه‌های سیاسی مدام بر آن تأکید کرده‌اند.

حالا چند صباحی است که روحانی با صراحت بیشتری وارد گود سیاست شده است. خودانتقادی از کابینه دوازدهم و ترسو و ناامید خواندن برخی دولتمردان و درخواست او برای کنار رفتن کسانی که مانع دولت در پیشبرد اهدافش هستند، ازجمله مواردی است که در روزهای اخیر روحانی با تأکید بر آنها به حامیان اجتماعی‌اش اعلام کرده که ناراضی است؛ هرچند که هسته نارضایتی او هنوز هویدا نشده است اما ناامیدی و هراس جمعی در دولت برای عدم‌همراهی دولت و در رأس آن رئیس‌جمهور 2کاستی کابینه دوم روحانی است که خودش در طرح این کاستی‌ها پرچمدار شده است.

اینکه چرا روحانی علم نقد کابینه را در دست گرفته و چرا به‌جای نقد دولتمردان در تریبون‌های رسمی کابینه را ترمیم نمی‌کند، سؤالی است که در اذهان عمومی شکل گرفته است؛ ابهامی که از سوی محمود میرلوحی، عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت به «تک‌خوان» بودن روحانی در محافل عامه تعبیر می‌شود و به‌زعم مصطفی درایتی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب به تنها بودن روحانی و آرمان‌هایش در هیأت دولت.

درایتی، مشاور رئیس دولت اصلاحات در گفت‌وگو با همشهری تأکید می‌کند: نبود کارگزار و دولتمرد پا به جفت که در همراهی با رئیس‌جمهور لحظه‌ای دریغ نکند، مهم‌ترین کاستی است که حسن روحانی را به خودانتقادی از کابینه واداشته است. او می‌گوید: نمایی که مخاطب براساس صحبت‌های حسن روحانی از بیرون کابینه برداشت می‌کند این است که از کابینه رمقی برنمی‌آید که کاری انجام دهد این در حالی است که باید این احساس به مردم و مخاطب عامه داده شود که کارگزاران دولت برای احقاق وعده‌های دولت در تکاپو هستند؛ به همین دلیل هم روحانی ترجیح داده علنا از کارگزارانش گلایه کند.

درایتی ادامه می‌دهد: ما رسما شاهد هستیم وقتی روحانی تأکید می‌کند یا وعده‌ای می‌دهد خودش در دولت تک‌صداست و تا او پیگیر ماجرا نشود، صدایی از بدنه دولت در همراهی رئیس‌جمهور شنیده نمی‌شود؛ این درحالی است که در دولت‌های قبل رویه برعکس بود و رئیس دولت سخنی که می‌گفت همه بدنه دولت با او همنوا و همراه می‌شدند.

میرلوحی، عضو شورای حزب اتحاد ملت نیز همنظر با درایتی براین باور است که متأسفانه روحانی در دولت تنها به صحنه می‌آید و تنها از شرایط دولت دفاع می‌کند و وزرا کنار او نیستند؛ این درحالی است که جریان رقیب منسجم و محکم پشت یکدیگر قرار دارند. وقتی یک شخصی از جریان رقیب حرفی می‌زند رسانه‌هایشان فعال می‌شود، سخنرانانشان به سخنرانی ‌می‌پردازند و گاهی اوقات تریبون‌های نمازجمعه و حتی رسانه ملی هم کنارشان قرار می‌گیرد.
او در گفت‌وگو با همشهری یادآور می‌شود که رئیس دولت بارها در مباحث پرمخاطبی چون حقوق شهروندی، برجام، فضای مجازی و فیلترینگ تلگرام و... تنها میدان‌دار بوده و از جمع پرشمار وزرا و معاونان و مدیران ارشدش تنها اسحاق جهانگیری، معاون اولش از او حمایت کرده و پژواک سخن او بوده و با جدیت از آن موضوعات دفاع کرده است؛ این درحالی است که روال دولت‌های قبلی یا منش نهادهای دیگر و سایر قوا اینطور نیست.

یک دست صدا ندارد

درایتی در شرح چرایی تک‌صدا بودن روحانی در دولت می‌گوید: برای این موقعیت دلایل بسیاری می‌توان برشمرد اما آشکار‌ترین علت محافظه‌کار بودن کابینه اوست. متأسفانه کابینه دوازدهم کابینه چالاکی نیست و ترکیب آن را افرادی تشکیل می‌دهند که به‌شدت اهل احتیاط هستند و رویه آنها این است که به‌جای اینکه خود محرک باشند و پیگیر، منتظر می‌نشینند تا ببینند چه پیش می‌آید. به‌زعم درایتی خنثی بودن بدنه دولت از صدر تا ذیل آن سبب شده است تا آنها فقط درصدد تثبیت موقعیت فعلی باشند و گامی فراتر از شرایط فعلی برندارند؛ به همین دلیل شخص روحانی برای پیشبرد برنامه‌هایش با شرایط ویژه‌ای روبه‌رو شده است؛ شرایطی که روحانی را وادار به خودانتقادی کرده است.  میرلوحی هم می‌گوید: جنس و تعلق سیاسی وزرا و مدیران کابینه مهم‌ترین عامل تک‌صدا ماندن روحانی است و متأسفانه این ضعف دولت در کابینه دوازدهم پررنگ‌تر است. او با ابقای وزیر کشور که به‌شدت مورد نقد دلسوزان دولت است، سبب شد ترکیب استانداران به‌عنوان سفرای رئیس‌جمهور در استان‌ها بیشتر به سمت اصولگرایان سوق یابد و در این دوره استانداران اصلاح‌طلب جایگاهشان را به استانداران اعتدالی و وابسته به جناح راست محافظه‌کار بدهند.

او می‌افزاید: وقتی بدنه محافظه‌کار است، تمایلی به چابکی و تحرک ندارد؛ به همین دلیل هم هست که صدای رئیس‌جمهور در امور اصلاح‌طلبانه پژواک نمی‌یابد چراکه کسی در دولت نیست که عمیقا با او در این مواضع همدل باشد.

انتقاد علنی روحانی از نیروهای تحمیلی است

اینکه چرا روحانی در صدر قوه مجریه به‌جای تذکر یا تغییر دادن مدیرانی که با او همنوا نیستند در تریبون‌های عمومی گلایه‌اش را عنوان می‌کند و هدفش از طرح بی‌پرده این کاستی در عموم چیست، سؤال دیگری است که با میرلوحی و درایتی در میان گذاشتیم. میرلوحی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: این خودانتقادی نشان خوبی است از اینکه روحانی صدای بدنه اجتماعی را می‌شنود و در پاسخ به آنها که مدام بر شفافیت امور تأکید می‌کنند به میدان آمده و از مانعی که بر سر راهش است با مردم سخن می‌گوید و می‌خواهد مردم را به نقصی که کابینه با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند آگاه کند. درایتی اما بر این باور است که رئیس‌جمهور در ابتدای تشکیل کابینه از تحمیل برخی نیروها سخن گفت، حالا اما با نقل این گلایه‌ها به‌نظر می‌رسد او پیش‌تر با همین وزرا و مدیران تحمیلی اتمام حجتی داشته است و حالا که انتظاراتش برآورده نشده، او می‌خواهد این پیغام را به مسئولان بدهد که هرچند عزم دولت همراهی با همه جناح‌های سیاسی بود اما آنها با دولت همراه نشدند.

مشاور رئیس دولت اصلاحات تأکید می‌کند: از سویی روحانی با طرح این انتقادات در فضای عمومی و تکرار آن می‌خواهد بستر اجتماعی را برای شرح ناکامی‌های دولت آماده کند و در گام بعدی ترمیم کابینه را کلید بزند تا هم بستر اجتماعی فراهم باشد و هم محافظه‌کاران تکانی به خودشان بدهند.

روحانی با خنثی‌ها چه کند؟

با تأکید میرلوحی و درایتی بر تنها بودن رئیس‌جمهور و مواضع اصلاح‌طلبانه‌اش در بدنه دولت حال این سؤال مطرح می‌شود که روحانی برای رفع این کاستی چه باید بکند و چه اقدامی باید در دستور کارش باشد که دولت با او در احقاق وعده‌های رئیس‌جمهور در حوزه سیاست داخلی همنوا شود؟ به‌زعم میرلوحی، نباید در افکار عمومی به‌نظر برسد که روحانی تک‌خوان است درحالی‌که جریان مقابل گویی با هم سرود دسته‌جمعی می‌خوانند. باید فشارها را از روی رئیس‌جمهور برداشت و همچنین باید از تمام اعضای کابینه بخواهیم تا به وعده‌های دولت دوازدهم عمل کنند.

هرچند میرلوحی معتقد است که باید فشارها از روحانی برداشته شود و به کابینه منتقل شود اما نسخه درایتی برای فعال کردن کابینه متفاوت است. او می‌گوید: روحانی باید ترمیم کابینه را کلید بزند و افرادی را جایگزین نیروهای محافظه‌کار دولتش بکند که در جهت تأمین منافع دولت و مصالح کشور حاضرند هزینه بپردازند.

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب با بیان اینکه روحانی آدم‌های پا به‌کار می‌خواهد نه مدیران منفعل و یکجانشین، تأکید می‌کند: روحانی در بستن کابینه‌اش بنا به دلایلی چشم بر توانمندی و چابکی برخی مدیران ارشد کشور بست و ترجیح داد مدیرانی را در دولتش ابقا کند که محافظه‌کاری‌شان بزرگ‌ترین نقدها را برای دولت یازدهم به ارمغان آورده بود. الان هم شرایط به‌نحوی است که ترمیم کابینه با هدف همگرایی با رئیس‌جمهور منجر به تغییر مطلوب روحانی و حامیانش می‌شود و گرنه اگر بنای ترمیم مدیران محافظه‌کار با مهره‌های مشابه باشد، داستان بر همین منوال ادامه خواهد یافت.