تجارت 72میلیارد دلاری ایران با جهان

روند بازیابی تجارت خارجی در 9ماهه 1400 ادامه پیدا کرده و ارزش صادرات و واردات غیرنفتی در این دوره زمانی از مرز 72میلیارد دلار گذشته است.
البته همچنان به‌واسطه تراز تجاری منفی 1.9میلیارد‌دلاری، نمی‌توان شرایط تجارت خارجی را کاملا عادی توصیف کرد؛ اما با دورنمای مثبت ماه‌های آینده، این احتمال وجود دارد که واردات و صادرات کشور در پایان سال در نقطه سر به سری قرار گیرد.
به گزارش همشهری، با فروکش‌کردن تبعات اقتصادی کرونا و تمرکز دولت و فعالان اقتصادی بر مبادلات منطقه‌ای، اوضاع صادرات مساعدتر شده و در این میان ترقی قیمت‌های جهانی کامودیتی‌ها نیز مزید بر علت شده تا ارزش تجارت خارجی 38درصد و ارزش صادرات 40درصد افزایش پیدا کند.

نمای کلی تجارت خارجی
آمارهای اظهار شده از سوی علیرضا مقدسی، سرپرست گمرک ایران درباره تجارت خارجی کشور در 9ماهه امسال حاکی از این است که از ابتدای سال‌جاری تا پایان آذرماه معادل 122میلیون و 500هزار تن کالا به ارزش 72میلیارد و صد میلیون دلار بین ایران و سایر کشورها مبادله شده که این مقدار در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ازنظر وزن 11درصد و ازلحاظ ارزش 38درصد رشد نشان می‌دهد.
مقدسی ابراز امیدواری کرده که با ادامه روند کنونی تجارت خارجی کشورمان، کل ارزش مبادلات تجاری تا پایان سال به 98میلیارد دلار برسد. در نمای کلی، از مجموع حجم و ارزش تجارت خارجی ایران در 9ماهه سال‌جاری، 92.3میلیون تن کالا به ارزش 35.1میلیارد دلار به صادرات اختصاص داشته و در مقابل 30.1میلیون تن کالا به ارزش 37میلیارد دلار مربوط به واردات بوده است. براساس آمارها، در 9ماهه امسال، به سبک و سیاق ماه‌های قبل، وزن کالاهای صادراتی ایران بیش از سه برابر محموله‌های وارداتی بوده است؛ چراکه در طرف صادرات، ایران فروشنده مواد خام و کالاهای حجیم با ارزش‌افزوده پایین است و در مقابل برای واردات مشتری اقلامی است که مانند موبایل، حجم بسیار پایین و ارزش بسیار بالایی دارند. البته در سه سال اخیر به‌واسطه افزایش سهم نهاده‌های دامی و غذایی از واردات، نسبت وزنی صادرات به واردات کاهش پیدا کرده و به نسبت 3برابری رسیده است.

صادرات به روایت آمار
از کل تجارت صورت گرفته در 9ماهه 1400حدود 75.3درصد وزن و 48.7درصد از ارزش تجارت خارجی به مقوله صادرات اختصاص داشته است. براساس این آمارها، در 9ماهه امسال، معادل 92میلیون و 300هزار تن کالا به ارزش 35میلیارد و صد‌میلیون دلار از ایران به سایر کشورهای جهان صادر شده که این میزان نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته ازنظر وزن 8درصد و ازلحاظ ارزش 40درصد افزایش نشان می‌دهد. بررسی آمارها حاکی از این است که ارقام فعلی صادرات ایران از ارقام مربوط به کل صادرات در سال گذشته بیشتر است و اگر آنگونه که متولیان حوزه گمرک و تجارت خارجی می‌گویند، روند صادرات به همین شیوه ادامه پیدا کند، ارزش مجموع صادرات کشور در پایان سال به 47میلیارد دلار خواهد رسید که این میزان حدود 35درصد بیش از کل ارز صادرات سال گذشته خواهد بود. البته تغییرات قیمتی کامودیتی‌ها نیز یکی از عوامل جهش ارزش صادرات در 9ماهه امسال بوده و حفظ وضعیت فعلی این شاخص نیز در آمارهای تجاری پایان سال اثرگذار است؛ هرچند در سایه رشد قیمت کامودیتی‌ها، قیمت غذا و نهاده‌های دامی و غذایی نیز افزایش داشته و همین مسئله بخشی از جهش ارزش صادرات را خنثی کرده و اثر آن در سه‌ماهه پیش رو نیز به همین صورت خواهد بود. آنگونه که سرپرست گمرک ایران درباره ترکیب عمده کالاهای صادراتی در 9ماهه امسال، اعلام کرده است: محصولات پتروشیمی با 42میلیون و 400هزار تن به ارزش 14میلیارد و 700میلیون دلار مهم‌ترین کالاهای صادراتی کشور بوده که 46درصد از وزن و 42درصد از کل ارزش صادرات را به‌خود اختصاص داده و نسبت به‌مدت مشابه سال قبل رشد 40درصدی ارزش را تجربه کرده است. در مورد مقاصد عمده صادراتی کالاهای ایرانی نیز، آمارها حاکی از این است که چین با 21.3میلیون‌تن کالا به ارزش 10.2میلیارد دلار، نخستین شریک تجاری ایران بود و پس‌ از آن عراق با 23.5میلیون تن کالا به ارزش 6.8میلیارد دلار، ترکیه با 11.7میلیون تن به ارزش 4.1میلیارد دلار، امارات متحده عربی با 8.3میلیون تن به ارزش 3.4میلیارد دلار و افغانستان با 3.3میلیون تن به ارزش 1.4میلیارد دلار در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

واردات با تمرکز بر کالاهای اساسی
اطلاعات اظهار شده از سوی سرپرست گمرک ایران درخصوص واردات کالا در 9ماهه سال‌جاری نشان می‌دهد در این دوره زمانی، 24.7درصد از وزن و 51.3درصد از ارزش کل تجارت خارجی کشور مربوط به واردات کالاهای اساسی و اقلام ضروری و مورد نیاز بوده است. براساس آمارها در 9ماهه امسال، 30میلیون و صد هزار تن کالا به ارزش 37میلیارد دلار وارد کشور شده که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ازنظر وزن 20درصد و ازنظر ارزش 37درصد رشد داشته است. بررسی فروشندگان عمده کالا به ایران نشان می‌دهد در این دوره زمانی امارات متحده عربی با فروش 8.9میلیون تن کالا به ارزش 11.5میلیارد دلار در رتبه نخست مبادی ورودی کالا  به ایران قرار گرفته و بعدازآن کشورهای چین با فروش 2.5میلیون تن کالا به ارزش 8.4میلیارد دلار، ترکیه با فروش 2.9میلیون تن کالا به ارزش 3.7میلیارد دلار، آلمان با فروش 593هزار تن کالا به ارزش 1.4میلیارد دلار و سوئیس با 1.6میلیون تن کالا به ارزش 1.3میلیارد دلار به‌ترتیب در رتبه‌های دوم تا پنجم مبادی عمده واردات کالا به ایران قرار گرفته‌اند. طبق اعلام سرپرست گمرک ایران، از مجموع کالای وارداتی به ایران در 9ماهه امسال، 23میلیون و 100هزار تن به ارزش 12میلیارد و 400میلیون دلار به کالاهای اساسی اختصاص داشته که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، ازنظر وزن 32درصد و ازلحاظ ارزش 61درصد در ارزش رشد داشته است.

مکث
تراز تجاری و ترانزیت
بررسی آمار و ارقام مربوط به تجارت خارجی ایران در 9ماهه 1400نشان می‌دهد در این بازه زمانی، تراز تجاری ایران به منفی 1.9میلیارد دلار رسیده و علاوه بر هزینه‌کرد معادل ارزهای حاصل از صادرات غیرنفتی، معادل 1.9میلیارد دلار نیز از محل ذخایر ارزی داخلی یا نفتی کشور به واردات اختصاص پیدا کرده است. البته از سال97 و در سایه بروز تنش‌های ارزی و اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه کشورمان، ممنوعیت‌های گسترده وارداتی اعمال شده و عملا به‌جز کالاهای گروه الف، به واردات هیچ کالایی ارز تخصیص داده نمی‌شود، در غیراین صورت، با توجه به جذابیت واردات و ضعف جدی تولید و صادرات، تراز تجاری کشور می‌توانست بسیار وخیم‌تر باشد؛ اما در دورنمای تجارت خارجی، این احتمال وجود دارد که با رفع کامل محدودیت‌های کرونا، بهبود شرایط تولید و البته رفع تحریم‌ها، تجارت خارجی ایران نیز به شرایط عادی برسد و حتی بدون احتساب درآمدهای نفتی، باز هم ارز حاصل از صادرات غیرنفتی قادر به پاسخگویی نیازهای وارداتی باشد و حتی با آزادسازی واردات سایر گروه‌های کالایی، باز هم مشکلی در تخصیص ارز وجود نداشته باشد. تا آن زمان، باید اولویت دولت، حراست از ذخایر ارزی با مدیریت واردات و تقویت صادرات غیرنفتی باشد و همزمان در راستای استفاده از ظرفیت‌های داخلی برای کسب درآمد ارزی متمرکز شود. یکی از این ظرفیت‌ها، بهره‌برداری از فرصت‌های ترانزیتی در تعامل با همسایگان است که گرچه ازنظر آمار در حال رشد است؛ اما در مقایسه با توانمندی‌های ترانزیتی کشور، همچنان اعداد و ارقام آن بی‌اهمیت به‌نظر می‌رسد. طبق اعلام سرپرست گمرک، ترانزیت کالاهای خارجی از قلمرو ایران در 9ماهه امسال معادل 9میلیون و 158هزار تن بوده که نسبت به‌مدت مشابه سال قبل 76درصد افزایش نشان می‌دهد و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال به 12میلیون و 400هزار تن برسد. البته مقدسی در اظهارات خود به درآمدهای ارزی یا ریالی ترانزیت اشاره‌ای نکرده؛ اما برای مقایسه این مقدار با ظرفیت‌های منطقه‌ای ایران در حوزه ترانزیت بد نیست به این نکته اشاره کنیم که کل حجم ترانزیتی ایران در 9ماهه امسال، کمتر از 80درصد کالاهایی بوده که با دریافت خدمات بازرگانی از امارات وارد ایران شده است؛ کالاهایی که هیچ‌کدام محصول تولیدی امارات متحده عربی نیست و عمدتا به‌دلیل محدودیت‌های بین‌المللی و شرایط تحریم، با وساطت بازرگانی امارات یا ترانشیپ در بنادر این شیخ‌نشین به ایران ارسال شده است.