در ستایش قصه شنیدن

زهره خرمی- مترجم کتاب‌های کودک و نوجوان

23سال پیش، وقتی دِیوید آیسِی، مستندساز و تهیه‌کننده رادیو، ضبط‌صوت ‌به‌دست در راهروی باریک یکی از مسافرخانه‌های ارزان‌قیمت خیابان بَوِری در نیویورک دست به کمر ایستاد و میکروفون را جلوی جوانی گرفت، فکر نمی‌کرد قرار است به او زندگی ببخشد. مرد دست‌هایش را شق‌‌و‌‌رق کنارش گرفته بود و معذب از حضور میکروفون، خم شد تا حرف بزند. وقتی هاروی وانگ، عکاس مستند، انگشتش را روی شاتر گذاشت و آن لحظه را از تونل زمان برید و ثبت کرد، نمی‌دانست عکس چاپ شده در یک کتاب، برای انسانی که شمایل خودش را سال‌هاست ندیده، ممکن است چقدر مهم باشد. او به مسافرخانه بازگشت و قصه و عکس مرد را به او نشان داد. مرد کتاب را بالای سر برد و در راهرو دوید و فریاد زد: «من وجود دارم! من وجود دارم!» مسافرخانه‌های خیابان بَوِری از اواسط قرن هجدهم میزبان آن‌هایی بودند که خواسته یا ناخواسته، جایی برای رفتن نداشتند و اکثراً تا آخر عمر در اتاق‌های سلول‌مانند 1در 2متری‌شان‌ ماندنی شدند. دیوید آیسِی نخستین کسی بود که سراغ ساکنان فراموش شده این مسافرخانه‌ها رفت و پای صحبت آنها نشست و مدتی بعد با کتاب «زندگی در بَوِری»، روایتگر قصه‌ی زندگی آن‌ها شد. رسالت کتاب او شنیدن بود. حالا حداقل 50مرد تصویرشده در کتاب، به‌عنوان انسان می‌میرند و این معجزه‌ شنیده‌ شدن است.
قصه‌ها همواره قوی‌ترین سلاح‌های نامرئی تاریخ بوده‌اند. برای نابودی افراد، کافی است داستان حقیقی‌شان را دستکاری کنید و صدای‌شان را خاموش؛ به زبان امروزی، میکروفون را از دستشان بگیرید و آن‌ها را به پشت صحنه هل بدهید. سال‌ها قبل فکر می‌کردم فقط داستان زندگی آدم‌های خاص به قصه‌ها و فیلم‌ها راه پیدا می‌کند یا بهتر بگویم، فکر می‌کردم هر کسی که قصه‌اش روایت شده، انسانی شگفت‌انگیز، برتر و تکرارنشدنی است. از خودم می‌پرسیدم که فلان شخصیت برای راه یافتن به خط‌های اصلی کتاب، چه ویژگی و ارزش افزوده‌ای داشته؟ حالا اما معتقدم فرق او با کسی که ناخوانده و ناشناس تمام شده، این است که نویسنده‌‌ای، صدای آن شخصیت (حقیقی یا خیالی) را شنیده، او و احساساتش را به رسمیت شناخته و گفته: تو ارزش دیده شدن، شنیده شدن و نوشته‌شدن داری. کتاب که می‌خوانیم، یعنی شنیدن قصه‌های آدم‌ها را تمرین می‌کنیم. این بهترین راه برای این است که بگوییم: تو وجود داری، تو با هر شکل و شمایلی، با تمام اشتباهاتی که در قصه‌ زندگی‌ات داری، وجود داری. انسانیت‌ تو مهم و محترم است و با هر فرد دیگری برابر.