شهرها و مدیریت شهری در گام دوم انقلاب

امیر شهرابی فراهانی- مدیرکل برنامه و بودجه شهرداری تهران

نظام شهر و شهرنشینی کشور با بیش از1200شهر و 75درصد جمعیت شهرنشین، نقش بسزایی در پیشبرد گفتمان انقلاب اسلامی درگام دوم انقلاب دارد. در این بین شهرداری‌ها در معنای عام کلمه و به‌ویژه شهرداری‌های کلانشهرها و کلانشهر تهران در به ثمر نشستن مبانی و اصول و محورهای مندرج در بیانیه گام دوم، تأثیرگذارتر هستند. در بیانیه گام دوم، رهبر معظم انقلاب بر مفاهیم و محورهای با اهمیتی نظیر «مدیریت جهادی»،«عدالت و مبارزه با فساد»،«مشارکت مردمی»،«خدمت‌رسانی»،«کاهش شکاف و برخورداری»،«ایجاد زیرساخت‌های حیاتی، اقتصادی و عمرانی» و... تأکید شده است.
این مفاهیم، ارتباط درهم‌تنیده و تنگاتنگی با اقدامات و عملکردهای شهرداری تهران دارد. در ذیل سرفصل‌های کلی برنامه شهردار تهران در دوره جدید بر رویکردهای عدالت‌مداری، محله‌محوری، تخصص‌گرایی و تعامل سازنده با مؤثران شهر تهران، شایسته‌سالاری، فسادستیزی، مشارکت‌پذیری و هوشمندسازی تأکید شده است. بر این اساس مدیریت شهری جدید ملزم و متعهد به رعایت مفاهیم و محورهای بیانیه گام دوم انقلاب است. برخی از راهبردها و برنامه‌های شهردار تهران همچون «افزایش سرانه خدمات شهری در محله‌های کم ‌برخوردار»، «تداوم و تکمیل سند توسعه محلات در جهت تأمین سرانه‌های خدماتی مورد نیاز شهر و شهروندان»، «یکپارچه‌سازی‌ و هم‌افزایی ماموریت‌های سازمان‌ها و تشکیلات حوزه خدمات شهری به‌منظور ارتقای سطح کیفی خدمات به شهروندان»، «متوازن‌سازی سرانه‌های فضای سبز شهری، تفرجگاهی، خدمات و ایمنی»، «قانون‌مداری، شفافیت، نظارت و پاسخگویی مالی و ارتقای سلامت اداری و مبارزه با فساد (سوت‌زنی)»، «استقرار رویکرد بودجه‌ریزی مشارکتی» ارتباط تنگاتنگی با محورهای بیانیه گام دوم انقلاب دارد.
در فصل جدید مدیریت شهری و در ابتدای قرن جدید، مدیریت جهادی به‌عنوان یکی از مفاهیم کلیدی مدنظر شهرداری تهران قرار گرفته است. انجام بازدیدهای میدانی، نظارت بر پروژه‌های شهری و عمل‌گرایی و حضور مستمر و تلاش شبانه‌روزی مدیران شهرداری، برای انجام بهتر امور محوله در چارچوب مدیریت جهادی و «ما می‌توانیم» معنا و مفهوم می‌یابد.
عدالت و مبارزه با فساد از دیگر محورهایی است که در بیانیه گام دوم انقلاب تأکید شده و شهرداری با رویکرد عدالت‌مداری در بودجه‌ریزی، تخصیص اعتبارات، تعریف پروژه‌های شهری مبتنی بر عدالت به دنبال تحقق آن است. همزمان و همسو با عدالت جدیت مبارزه با فساد نیز در دستور کار قرار دارد. در این بین فسادستیزی به‌عنوان یکی از رویکردهای مدیریتی شهردار تهران در فصل جدید مدیریت شهری مدنظر قرار گرفته است.
در بخشی از بیانیه گام دوم به موضوع مهم به اوج رسانیدن مشارکت مردمی و مسابقه‌ خدمت‌رسانی تأکید شده است. شهرداری تهران جزء نهادها و دستگاه‌های خدمات رسانی است که تأثیرگذاری بسیاری در زندگی و زیست شهروندان دارد و عملکردها و اقدامات شبانه‌روزی‌اش در معرض دید و قضاوت شهروندان تهرانی است.
این مقوله مسئولیت مدیران شهری در مجموعه شهرداری‌ تهران را بیش از پیش نشان می‌دهد. باید به‌خاطر داشته باشیم که «تهران الگوی کلانشهر جهان اسلام» از جایگاه ویژه‌ای در راهبری و مدیریت شهری کشور برخوردار است. اقدامات و رویکردهای برنامه‌ریزی و مدیریت شهری کلانشهر را باید در چارچوب ابعاد ملی و در بین کلانشهرهای کشور مدنظر قرار داد. امروز کمیت و کیفیت خدمات‌رسانی به شهروندان تهرانی در حوزه‌های مختلف ماموریتی، جزء مطالبات اصلی و انتظارات از مدیریت شهری در گام دوم انقلاب و گفتمان انقلاب و شهر است. به لحاظ بودجه‌ای مصداق عملیاتی به اوج رسانیدن مشارکت مردمی، بودجه‌ریزی مشارکتی است که در ذیل رویکردهای اصلی شهردار تهران نیز جای می‌گیرد.
نکته دیگر، موضوع مهم مشارکت مردمی در معنای واقعی کلمه است. به‌دلیل ماهیت اقدامات شهرداری تهران هرگونه تحول و تغییر ملموس در شهر، مستلزم مشارکت و همراهی شهروندان تهرانی است. در واقع اداره شهر بدون مشارکت شهروندان اگر نگوییم نشدنی است، دست‌کم امر پُرهزینه، زمان بر و پیچیده‌ای است. ضروری است که در مکانیسم‌های برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی به مقوله مهم مشارکت آحاد شهروندان در سطح محلات، نواحی و مناطق توجه شود و مکانیسم‌ها و رویه‌های جلب مشارکت شهروندان در بودجه‌ریزی، تعریف پروژه‌های مورد درخواست شهروندان، حرکت بر مبنای بودجه‌ریزی مشارکتی و... رعایت شود.
کاهش شکاف و برخورداری، از دیگر محورهایی است که در ذیل بیانیه گام دوم انقلاب مورد تأکید قرار گرفته است. از این منظر توزیع منابع مالی و بودجه‌ای و تخصیص اعتبارات بر مبنای شاخص‌های برخورداری محلات شهر تهران برای کاهش شکاف شمال و جنوب در کلانشهر اسلامی- ایرانی تهران ضروری است. همچنین تبعیض مثبت برای جبران کاستی‌ها و کمبودهای محلات جنوب و مرکز شهر از دیگر اولویت‌هایی است که در دوره جدید و در نظام بودجه‌ریزی مدنظر قرار می‌گیرد.
از دیگر محورهای مورد تأکید بیانیه گام دوم انقلاب، موضوع ایجاد زیرساخت‌های حیاتی و اقتصادی و عمرانی است. شهرداری تهران به‌عنوان یک نهاد تأثیرگذار در بهبود زیرساخت‌های حیاتی و عمرانی شهر همچون مترو، بزرگراه‌ها، تونل‌ها، تقاطع‌های غیرهمسطح، زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی، فضای سبز، ورزشی و تامین سرانه‌های شهری نقش‌آفرین است.
 از این حیث اتخاذ رویکردهای صحیح بودجه‌ریزی و برنامه‌ریزی برای پروژه‌های تملک دارایی سرمایه‌ای و تشخیص اولویت‌های توسعه‌ای شهر و انجام فعالیت‌های عمرانی، حیاتی است.