کوچ مردِ خوش‌فکرِ سال‌هایِ انزوایِ موسیقی

مهدی جهاندیده | روزنامه نگار:

نغمه تار پدر، لالایی ناصر در گهواره بود و چنان گوش‌هایش را با موسیقی آشنا کرد تا ناصر از چهره‌های تکرارنشدنی موسیقی ایران شد. پدرش، اسماعیل، نوازندۀ چیره دست اردبیلی، پای هر دو فرزند را به موسیقی کشاند. البته پسران از پدر پرآوازه‌تر شدند و خاطرات بسیاری از جوانان دیروز و امروز را از موسیقی ساختند.

ناصر، پسر دوم اسماعیل، هنوز 12 سال بیشتر نداشت که همنوای پدر در رادیوی ایران شد. موسیقی در خون ناصر جریان داشت و در موسیقی دهه 50 ایران به عنوان یک آهنگساز و تنظیم کننده اسم و رسمی برای خود دست و پا کرد. 18سال بیشتر نداشت که برای خوانندگان مشهور آن دوره آهنگ ساخت. آهنگ بخشی از ترانه‌های خاطره‌انگیز دهه 50 را ناصر چشم آذر یا ساخت یا تنظیم کرد.
اوج هنرنمایی ناصر چشم‌آذر به خلق موسیقی متن فیلم‌های ایرانی از دهۀ 60 تا 90 مربوط می‌شود. او در سال 63 پس از گذراندن دوره‌های جاز و موسیقی فیلم در آمریکا، به ایران برگشت و با سازندگان فیلم «تاراج» همراه شد. 

موسیقی متن فیلم تاراج ظرافت خاصی داشت و به فیلم قادری اعتبار بیشتری برای کشاندن مخاطب دهه شصت به سالن‌های سینما می‌داد. موسیقی چشم‌آذر در این فیلم با دلهره به یادمان می‌آورد که با چه افیونی رو به ‌رو هستیم. تاراج کار اول چشم آذر در حوزه سینما نبود. در دهه 50 و در روزگاری که ترانه‌ها با تنظیم بی‌عیب و نقص چشم‌آذر گل می‌کردند، او موسیقی فیلمی برای عباس کیارستمی هم کار کرد. دهه 60 هم سال‌های پرکار و پررونقی برای چشم‌آذر در ساخت موسیقی فیلم بود و جمشید هاشم‌پور با همان تیپ و قیافه و سر تراشیده، قهرمان همان فیلم‌ها، مثل «تیغ و ابریشم» مسعود کیمیایی شد. 

وسواس و نبوغ چشم‌آذر به گونه‌ای بود که فیلم سازان برای کار او صف کشیدند. او برای فیلم‌های سیروس الوند، داریوش مهرجویی، ناصر تقوایی، کیومرث پوراحمد و خیلی‌های دیگر موسیقی متن ساخت. وقتی در جشنواره دوازدهم فیلم فجر همزمان برای 2 فیلم سیمرغ را به خانه برد، مرد اول موسیقی فیلم‌های ایرانی شده بود. 

در دهه‌های 60 و 70 که عرصه برای فعالیت موسیقی در ایران محدود بود، چشم‌آذر هنرمندانه خود را از آهنگسازی برای ترانه‌ها، به ساخت موسیقی برای فیلم‌ها کشاند تا همچنان مخاطب از روح موسیقی‌ حاکم در فیلم‌ها لذت ببرد؛ بی‌آنکه کمتر به این فکر کند که خالق آنها چه کسی است! چشم‌آذر کمتر مصاحبه می‌کرد، شاید هم کمتر سراغش برای مصاحبه و گفت و گو می‌رفتند. 

صدا و سیما هم - هرچند خانواده چشم‌آذر ریشه و حق آب و گل در رادیو و تلویزیون ایران داشتند - کمتر از او برای حضور در برنامه‌هایش دعوت می‌کرد.
گفت و گوی «چشم شب روشن» با او بیشتر یک گفت وگوی بی‌روح و کلیشه‌ای در یک شبکه کم‌مخاطب بود. حضور در «خندوانه» رنگ و بوی نوستالژی داشت. آنجا چشم آذر ترانه «مادر من» فیلم خواهران غریب را به یاد خسرو شکیبایی اجرا کرد و شاید خیلی دیر به تلویزیون دعوت شده بود.

چشم‌آذر نماد قلب تپنده موسیقی فیلم‌های ایرانی در 3 دهه گذشته بود و اگر در سینمای جهان جان ویلیامز، جیمز هورنر، هنری منچینی با خلق آثاری برای فیلم‌ها در ماندگارتر شدن آنها نقش برجسته‌ای داشته‌اند، در سینمای ایران هم ناصر چشم‌آذر از چهره‌های تکرار نشدنی است که هنرمندانه در دهه‌های شصت و هفتاد توانست آثار جاودانه‌ای را خلق کند.