نبض بحران/پایان بحران چهارساله

سفر هفته گذشته محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی به دوحه را می‌توان نقطه پایان بحران چهارساله در روابط قطر و عربستان دانست. طی این سفر، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، شخصا برای استقبال از بن‌سلمان در فرودگاه حاضر شد. ولیعهد سعودی، پیش از قطر، به عمان و امارات سفر کرده بود. پس از خروج گام‌به‌گام آمریکا از منطقه خاورمیانه، سران عربستان سعودی نیز چرخشی محسوس در سیاست خارجی خود در منطقه ایجاد کردند. در این میان، مهم‌ترین چرخش سعودی‌ها، مربوط به قطر است. بحران میان این دو کشور که از سال2017منجر به محاصره زمینی، دریایی و حتی هوایی دوحه توسط کشورهای عربی شد، یکی از مهم‌ترین تحولات خاورمیانه در دوران معاصر به‌ حساب می‌آید. عربستان با ارائه یک فهرست شامل 13خواسته از قطر، این کشور را برای تغییر سیاست‌های منطقه‌ای خود تحت فشار قرار داد. مخالفت دوحه با این خواسته‌ها به محاصره همه‌جانبه قطر منجر شد. عربستان با حمایت امارات، بحرین و مصر، خواستار پایان‌دادن به روابط نزدیک قطر با ایران و ترکیه و همچنین توقف حمایت این کشور از اخوان المسلمین و حزب‌الله شده بود. ریاض همچنین خواهان تعطیلی شبکه خبری الجزیره بود. این بحران سرانجام با عقب‌نشینی کامل عربستان به پایان رسید.


4سال از روزی که دولت عراق پیروزی بر گروه داعش را اعلام کرد می‌گذرد و حالا بار دیگر، آغاز حملات داعش، خبر از دور تازه عملیات تروریستی در این کشور می‌دهد. گزارش‌های میدانی از عراق طی یک سال گذشته حاکی از احیای هسته‌های زیرزمینی داعش در برخی مناطق دور از پایتخت بوده است؛ واقعیتی که نمود آن در حمله به برخی روستاهای مناطق کردنشین طی هفته‌های اخیر مشاهده شد. اما هفته گذشته انفجار بمبی در شهر بصره در جنوب عراق، نشان داد که فعالیت داعش در این کشور جدی‌تر شده است. بصره طی سال‌های اخیر همواره جزو مناطق امن عراق بوده است. این بمب‌گذاری، پس از حمله تروریستی بغداد، دومین حمله داعش در شهرهای پرجمعیت عراق طی 6‌ماه گذشته بوده است. اقدامات داعش طی روزهای اخیر از برپایی کمین علیه نیروهای پیشمرگه به حملات شبانه علیه مواضع این نیروها تغییر کرده است. در اطراف کرکوک، درگیری میان دو طرف، تلفاتی را نیز به نیروهای پیشمرگه وارد کرده است؛ وضعیتی که زنگ خطر را در بغداد به صدا درآورده و باعث سفر نخست‌وزیر به منطقه شده است. آغاز فعالیت‌های تروریستی داعش در عراق، روند بازسازی این کشور را که تا همین‌جا هم عقب افتاده، بار دیگر با تأخیر روبه‌رو خواهد کرد.


گروه تحریک طالبان پاکستان طی بیانیه‌ای اعلام کرد که به‌صورت یکجانبه به توافق آتش‌بسی که یک‌ماه قبل با دولت مرکزی این کشور امضا کرده پایان می‌دهد. این تصمیم، نگرانی‌ها در مورد آغاز دور تازه درگیری‌ها میان این گروه و ارتش پاکستان را افزایش داده است. طی 2دهه اخیر دست‌کم 80هزار نفر در اثر درگیری‌های دو طرف کشته شده‌اند. محمد خراسانی، سخنگوی تحریک طالبان پاکستان، دولت عمران‌خان را به نقض پیش‌شرط‌های آتش‌بس مبنی بر رهایی زندانیان و تشکیل یک تیم مذاکره‌کننده، متهم کرده است. دو طرف، ‌ماه گذشته با وساطت سراج‌الدین حقانی، وزیر کشور حکومت طالبان و فرمانده شبکه حقانی، به آتش‌بس دست یافتند. شبکه حقانی ارتباط نزدیکی با سازمان اطلاعات ارتش پاکستان موسوم به ISI دارد. تحریک طالبان پاکستان که موجودیت خود را در سال2007 اعلام کرد، شامل گروه‌های متعدد ازجمله لشکر طیبه، جمعیت الاحرار و جیش محمد است که علیه دولت مرکزی پاکستان می‌جنگند. آتش‌بس اخیر، 10گروه مخالف دولت را شامل می‌شده است. پس از به قدرت رسیدن طالبان در کابل، سرنوشت تحریک طالبان پاکستان به دغدغه اصلی اسلام‌آباد تبدیل شده است. این گروه عمدتا در مناطق قبایلی در خطوط مرزی میان پاکستان و افغانستان فعال است.


وضعیت امنیتی در افغانستان، به‌خصوص در پایتخت این کشور، ‌رو به وخامت است. در پایتخت هم، این شیعیان هستند که پناهی ندارند و همچنان هدف حملات داعش قرار می‌گیرند. با گذشت 4‌ماه از سقوط کابل و به قدرت رسیدن طالبان، این گروه نشان داده در تامین امنیت مردم و نیروهای خود ناتوان است و امکان مقابله با هسته‌های پراکنده داعش در افغانستان را ندارد. روز جمعه، انفجار بمبی دیگر در منطقه دشب برچی کابل، دست‌کم 3کشته و 2زخمی به جا گذاشت. دشت برچی محل زندگی شیعیان هزاره است. انفجار دیگری نیز در منطقه ده‌بوری در غرب کابل رخ داد. ‌ماه قبل نیز این دو منطقه شاهد انفجارهای مشابه بودند. طی هفته‌های اخیر، چندین مسجد متعلق به شیعیان در شمال و جنوب افغانستان هدف حملات داعش قرار گرفته است. داعش از همان ابتدای به قدرت رسیدن طالبان، حملات خود را علیه مردم افغانستان و به‌خصوص شیعیان آغاز کرد. 2هفته پس از اعلام پیروزی طالبان، حمله انتحاری به مردمی که پشت دروازه‌های فرودگاه کابل تجمع کرده بودند، 170کشته به جا گذاشت. این حمله تروریستی نخستین حمله از سلسله‌حملات جدید داعش بود. قدرت گرفتن داعش در افغانستان در سایه ناتوانی طالبان در برقراری امنیت، به نگرانی جدی همسایگان افغانستان تبدیل شده است.