تولید در تنگنای مواداولیه

تغییرات قیمت در بازار مواداولیه در سایه نوسانات نرخ ارز به کاهش موجودی مواداولیه در انبار تولیدکنندگان منجر شده و راه را بر هرگونه گشایشی برای بنگاه‌های اقتصادی بسته است. طوری که داده‌های پیش‌نگر اقتصاد از احتمال وخیم‌تر شدن وضع کسب‌وکارها تحت‌تأثیر پیامدهای نوسانات ارزی حکایت دارد.
به‌گزارش همشهری، کسادی کسب‌وکارهای بخش خدمات باعث شد شاخص مدیران خرید اقتصاد ایران در آبان‌ماه 3.69واحد کاهش پیدا کند و به 51.07واحد برسد. در این‌ماه نیز فعالان اقتصادی از گرانی فزاینده قیمت مواداولیه که به کاهش موجودی آن در انبارهایشان منجر شده، گلایه‌مند هستند. البته نوسانات ارزی را عامل این وضعیت می‌دانند. آنها همچنین از افت تقاضای بازار برای محصولات جدیدشان خبر می‌دهند و این امر را در بدبین شدن به وضعیت فعالیت‌ها در آذرماه دخیل می‌دانند. البته وضعیت در بخش صنعت مساعدتر گزارش شده هرچند فعالان این بخش نیز با گرانی فزاینده مواداولیه و نوسان نرخ ارز مواجه شده و وضعیت آنها فقط با فروش محصولات قبلی و کاهش موجودی انبار بهبود پیدا کرده است.

تولید در محاصره
ساده‌ترین توضیح برای اعداد و ارقام شامخ این است که رقم 50واحد نقطه تعادل و خنثی محسوب می‌شود. درحالی‌که ارقام بالای 50واحد نشانه افزایش، رونق و انبساط است، ارقام زیر 50نشانه کاهش، رکود و انقباض. اطلاعاتی که مرکز پژوهش‌های اتاق ایران از شاخص مدیران خرید اقتصاد(PMI)  موسوم به شامخ منتشر کرده، حاکی است در آبان‌ماه حرکت اقتصاد به سمت انقباض و رکود ادامه پیدا کرده و رقم این شاخص روی عدد 51.07واحد ایستاده که نسبت به مهرماه 3.69واحد کاهش داشته است. البته در این‌ ماه به‌جز شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان و موجودی مواداولیه یا لوازم خریداری شده، سایر مؤلفه‌های اصلی شامخ بالاتر از ۵۰واحد ثبت شده؛ اما شرایط نامساعد کسب‌وکارها به‌خصوص در بخش خدمات که 51درصد اقتصاد ایران را شامل می‌شود، زمینه‌ساز افول شامخ کل اقتصاد است.
براساس آمارها، در آبان‌ماه میانگین شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان در بخش‌های خدمات، کشاورزی و ساختمان با کاهش شدید روبه‌رو بوده و به 47.38واحد رسیده است. فعالان اقتصادی، افزایش قیمت کالا و خدمات و کمبود شدید نقدینگی را زمینه‌ساز کاهش تقاضای مشتریان می‌دانند. همچنین شاخص موجودی مواداولیه یا لوازم خریداری شده با ثبت رقم 44.62واحد، به کمترین مقدار در ۷‌ماه اخیر رسیده است. به عقیده فعالان اقتصادی کاهش این شاخص که در همه بخش‌های اقتصادی تجربه شده، ناشی از افزایش قیمت‌ها، رشد نرخ ارز و کمبود شدید نقدینگی بنگاه‌هاست. در آن‌سوی ماجرا، شاخص قیمت خرید مواداولیه یا لوازم خریداری شده برای تولید همچنان مانند ‌ماه قبل با شدت زیاد در حال رشد بوده و رکورد 83.13واحد را ثبت کرده است. افزایش دائمی قیمت مواداولیه روی قیمت محصولات و هزینه‌های تولید تأثیرگذار بوده و شاخص قیمت محصولات تولیدشده یا خدمات ارائه شده نیز متأثر از افزایش هزینه‌های تولید همچنان در مقادیر بالای خود قرار دارد و در آبان رقم 63.14 واحد را ثبت کرده است. نکته دیگر اینکه در این‌ماه با سرد شدن هوا و افزایش فعالیت‌های صنعتی، شاخص مصرف حامل‌های انرژی در بخش‌های مختلف اقتصاد به بیشترین مقدار در 5‌ماه اخیر رسیده است. البته همزمان با افزایش مصرف انرژی به‌دلیل تغییر فصل، بسیاری از فعالان اقتصادی با افزایش قیمت سوخت نیز روبه‌رو بوده‌اند.

رکود در صنعت ساختمان
بررسی شامخ کل اقتصاد نشان می‌دهد که در آبان امسال، شاخص انتظارات برای‌ماه آینده اگرچه همچنان مثبت مانده است، اما میزان آن به کمترین مقدار در ۴‌ماه اخیر رسیده است. درصد کمتری از فعالان اقتصادی در مقایسه با‌ماه قبل انتظارات خوش‌بینانه برای آذر دارند. البته بخش قابل‌توجهی از این کاهش ناشی از رکود سخت در بخش ساختمان بوده است. شامخ بخش ساختمان که به‌صورت جداگانه از سوی اتاق تعاون منتشر می‌شود نیز سکته صنعت ساختمان در آبان‌ماه را تأیید می‌کند و از انقباض شدید فعالیت‌های این صنعت حکایت دارد. انقباضی که بنا به وضعیت اقتصاد و بازار مسکن، پیش‌بینی می‌شود حداقل تا پایان آذرماه تشدید شود.
 
تکاپوی صنعت در سایه کمبود مواداولیه
فارغ از اینکه وضعیت شاخص مدیران خرید کل اقتصاد ایران نامساعدتر شده در بخش صنعت وضعیت نسبتا مساعدی تجربه شده و شامخ این بخش با افزایش 6.28واحدی، عدد 57.11واحد را ثبت کرده است. به اعتقاد اکثر فعالان بخش صنعت در آبان‌ماه نرخ رشد فعالیت‌ها بهتر از‌ماه قبل بوده و در بین زیرشاخص‌های اصلی شامخ صنعت، فقط شاخص موجودی مواداولیه برای ششمین‌ماه پیاپی عدد زیر ۵۰ را به ثبت رسانده و با رسیدن به رقم 47.75واحد، به دغدغه فعالان صنعتی تبدیل شده است؛ چراکه دلیل این کاهش متوالی، افزایش شدید قیمت مواداولیه، رشد نرخ ارز و نقدینگی پایین شرکت‌ها برای تأمین مواداولیه صنعتی است که   می‌تواند به کاهش شدید فعالیت آنها در ماه‌های آتی منجر شود. در آبان امسال، شاخص قیمت خرید مواداولیه بخش صنعت به بیشترین میزان در 13‌ماه اخیر رسیده و بر قله 85.12واحدی ایستاده است. طبق اعلام فعالان اقتصادی، افزایش نرخ ارز، تولیدکنندگان را در تأمین مواداولیه دچار چالش کرده و با کمبود نقدینگی و نبود‌برنامه‌ریزی روبه‌رو هستند. همزمان در سایه گرانی مواداولیه، شاخص قیمت محصولات تولید‌ شده بخش صنعت نیز به‌دلیل افزایش بار هزینه‌ای تولیدکنندگان، باوجود قدرت خرید پایین مشتریان رشد داشته و به بیشترین مقدار در ۷‌ماه اخیر رسیده است.
  بررسی اطلاعات جمع‌آوری شده از بنگاه‌های صنعتی در آبان‌ماه حاکی است، اگر از مشکلات آنها در زمینه تأمین مواداولیه صرف‌نظر شود، وضعیت این فعالیت‌ها  در مابقی زمینه‌ها تا حدودی مساعدتر از‌ماه قبل بوده است به‌گونه‌ای که شاخص میزان سفارش‌‌های جدید مشتریان بخش صنعت در مقایسه با رکود ۵ماهه خود وضعیت بهتری داشته و با رشد 12.14واحدی، رقم 57.36 را ثبت کرده است. از سوی دیگر بهبود تقاضای مشتریان در گسترش فعالیت در بخش‌هایی از صنعت مؤثر بوده است. درنتیجه شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی در این بخش به بیشترین مقدار در 6‌ماه اخیر رسیده و رکورد 56.1واحد را ثبت کرده است.
بررسی آمارها نشان می‌دهد، قدرت خرید مشتریان کالاهای صنعتی همچنان در سطوح پایینی قرار دارد، اما بازهم توانسته است، شاخص مقدار تولید محصولات صنعتی را تحت‌تأثیر قرار دهد و آن را اندکی نسبت به مهرماه بالا بیاورد. بررسی وضعیت بخش صنعت به تفکیک صنایع نشان می‌دهد که در آبان امسال صنایع نساجی با شامخ 67.5 و صنایع ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی با شامخ 66.8 بیشترین رشد را داشته‌اند. در مقابل، صنایع کانی غیرفلزی به‌دلیل کمبود سوخت موردنیاز برای کوره‌ها و همچنین اثرات فصلی با شامخ 48.3 و صنایع شیمیایی با شامخ 49.7 با کاهش فعالیت تولیدی روبه‌رو بوده‌اند.