یادداشت
شبکه «هم‌پیوند» راهی برای نابینایان
عبدالرضا گلپایگانی- معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران
موضوع مناسب‌سازی فضاهای شهری یکی از تکالیفی است که شهرداری تهران طی سال‌های گذشته تعیین کرده است. به همین دلیل در معاونت معماری و شهرسازی ستادی برای این کار مشخص شد تا در راستای قوانین و معیار‌های مصوب امکان استفاده از شهر را برای همه اقشار فراهم کند تا به‌صورت برابر از آن استفاده کنند.
ما برای اینکه شهر را به سمت بایستگی‌ها ببریم، باید در شهر یک فضای «هم‌پیوند» ایجاد کنیم تا همه امکانات مورد نیاز در آن در دسترس باشد. این شبکه هم‌پیوند را در قالب «طرح جامع مناسب‌سازی» سازماندهی کردیم و برای این کار نزدیک
40-30 لایه نقشه را بر هم منطبق کردیم تا مشخص شود که این شبکه باید در چه قسمتی از شهر طراحی شود و در این نقاط چه خدماتی ارائه می‌شود. اگر کاری میکنیم و هزینه‌‌ای برای بهترکردن شهر صرف میکنیم تا استفاده از فضا همگانی‌تر شود، باید ببینیم اولویت‌بندی کجا باید اتفاق بیفتد تا از منابع بیشترین بهره‌برداری را بکنیم. خروجی طرح جامع مناسب‌سازی آماده ابلاغ است و ما باید کنترل‌های نهایی را با مدیریت شهری انجام دهیم. در سال‌های آتی این طرح در دستور کار حوزه‌های مختلف شهر از معاونت‌‌‌ها تا مناطق قرار خواهد گرفت.
به موازات این طرح، ما سالانه اقداماتی را برای رفع مشکلات تردد کم‌توانان انجام می‌‌دهیم. در سال1400 هم این اقدامات همچنان انجام می‌شود و خیابان‌ها، بوستان‌ها، ایستگاه‌های مترو و میادین تره‌بار برای عبور معلولان و نابینایان مناسب‌سازی می‌شوند. آمار و ارقام این اقدامات نیز ثبت می‌شود اما هنوز تا جایی که بتوانیم بگوییم شهر تهران برای همه اقشار مناسب‌سازی شده است، فاصله داریم. باید هم در فضاهای شهری و هم در ساختمان‌های عمومی و حتی در املاک خصوصی اهتمام بیشتری به این موضوع شود. رسانه می‌تواند در بالابردن حساسیت همگانی نسبت به این موضوع تأثیرگذار باشد. این وظیفه‌ای است که ما نسبت به همه اقشار جامعه داریم. همه ما تکلیف داریم که امکانات مناسب را برای همه شهروندان فراهم کنیم و این کار نشان می‌دهد که به همه اقشار جامعه توجه میکنیم. توجه کردن به این معنی است که شرایط خاص یک نابینا را درک میکنیم. اگر در همه جامعه این حساسیت ایجاد شود، حتما سرعت بهبود شرایط افزایش و اقدامات غیرهمسو کاهش پیدا می‌کند. الان پیش می‌آید که در پیاده‌رو‌ها مسیر مخصوص حرکت نابینا را ایجاد میکنیم ولی به‌دلیل تردد موتورسوار ناچار هستیم که یک‌سری موانع نصب کنیم و مسیر به ضد‌هدف خودش تبدیل می‌شود.
اگر شناخت عمومی و همکاری همگانی بر این راستا قرار گیرد، زودتر به فضای مطلوب شهری می‌رسیم. می‌توانیم از همین امکاناتی که برای توسعه شهر استفاده میکنیم بهره بیشتری ببریم. چشم‌انداز ما از شهر ایده‌آل این است که همه مردم از زندگی در شهر لذت ببرند و معنی عدالت در شهر هم همین است. در مناسب‌سازی بیشتر بر جنبه‌های کمی تأکید می‌شود مثلا به مساحت پیاده‌رویی که ساخته شده است. به جز این باید به حال و هوای شهر هم توجه کرد. در گذشته هر قسمت از شهر نشانه‌های خود را داشت و در بازار حال و هوای راسته عطاری‌ها با بقیه راسته‌ها فرق می‌کرد. شاید ما که از نعمت دیدن برخوردار هستیم کمتر به این نکات توجه کنیم. اگر فضای شهر را به شکلی دربیاوریم که مثلا در خیابان ولیعصر با کاشتن بوته‌های «رز سفید» عطر خاصی به مشام برسد، این در کیفیت زندگی همه و مخصوصا نابینایان تأثیر می‌گذارد. اگر برگ‌های درختان و فضای سبز یک بوستان هنگام وزش باد صدای متفاوتی ایجاد کند، این تأثیر بیشتر می‌شود.
در سال1400 اقداماتی که توسط معاون فنی عمرانی و مناطق اجرا شده و می‌شود، در بخش «خیابان» شبکه هم‌پیوند تعریف شده است. برای 1401 و سال‌های بعد هم مشخص می‌شود که اگر قرار است بوستانی مناسب‌سازی شود، چه نقاطی اولویت خواهند داشت. با نهاد‌ها و سازمان‌ها و ارگان‌ها مکاتبه کرده‌ایم تا این اولویت‌ها به‌آنان هم منتقل شود. برای اینکه به چشم‌انداز مورد نظر برسیم، راهی طولانی‌تر از 5سال داریم اما تا این مدت می‌توان تأثیر «طرح جامع مناسب‌سازی» را در شهر دید زیرا این طرح یک پیشنهاد نیست بلکه یک الزام است که مصوبه شورای شهر را دارد و با توجه به اینکه در ستاد همه معاونت‌های مرتبط و مناطق حضور دارند و طرح را تأیید کرده‌اند، لازم‌الاجر‌است.
ما آرزو داریم که مناسب‌سازی تبدیل به یک خواست همگانی شود. معلولان نسبت به ما حقی دارند که باید آن حق را ادا کنیم. برای این کار باید همه مردم حتی کسی که پیاده‌رو جلو خانه خود را می‌سازد، توجه کند که تنها 2سانتی‌متر اختلاف ارتفاع در مسیر حرکت کالسکه بچه و صندلی چرخدار اختلال ایجاد می‌کند و ممکن است برای نابینا حادثه به‌وجود بیاورد.