رَنج خرید برنج

لیلا گلستان ـ روزنامه‌نگار

برنج پای ثابت سفره‌های ایرانی بود اما گرانی سال‌های گذشته موجب شد تا مصرف برنج کاهش پیدا کند. تا زمانی که برنج خارجی فاصله قیمتی معقولی با برنج ایرانی داشت، بسیاری تلاش کردند با جایگزین کردن برنج‌های وارداتی، تن به حذف برنج از سبد غذایی خود ندهند اما همراه شدن برنج خارجی با برنج ایرانی در مسیر افزایش قیمت‌ها این گزینه را از مردم گرفت چرا که دیگر تفاوت قیمتی قابل‌قبولی میان برنج ایرانی و خارجی وجود نداشت.
براساس گزارش مرکز آمار در مورد متوسط قیمت اقلام خوراکی در مناطق شهری باید گفت که متوسط قیمت یک کیلو برنج ایرانی درجه یک از مرداد سال گذشته روند صعودی به‌خود گرفته است.
در اردیبهشت سال گذشته برنج ایرانی به‌طور متوسط کیلویی ۲۵‌هزار تومان و برنج خارجی نزدیک به ۱۲هزار تومان فروخته می‌شد اما این قیمت‌ها ثابت نماندند.
در مرداد و شهریور 99یک کیلوگرم برنج ایرانی درجه یک با متوسط قیمت 27هزار تومان فروخته می‌شد و این قیمت از مهر ماه با جهش قیمت به 29هزار تومان و پس از آن در آبان به 31هزار و 800تومان رسید. از آذر تا اسفند 99نیز این رشد قیمت ادامه یافت تا جایی که در اسفند‌ماه متوسط قیمت 34هزار و 900تومان برای هر کیلوگرم برنج ایرانی ثبت شد.
روند افزایش قیمت در سال 1400نیز متوقف نشد و در سه‌ماه نخست سال‌جاری به‌ترتیب متوسط قیمت 35هزار و 480، 36هزار و 141تومان و 36هزار و 855تومان ثبت شد. در تیرماه نیز هر کیلو گرم برنج ایرانی درجه یک با متوسط قیمت 37هزار و 361تومان در مناطق شهری کشور فروخته شد. براساس اطلاعات موجود باید گفت که برنج ایرانی درجه یک در تیرماه سال‌جاری نسبت به‌ماه مشابه سال گذشته 40.8درصد گران‌تر شده است.
مرور قیمت برنج خارجی درجه یک در بازه زمانی سال گذشته با تکیه بر گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که قیمت این مدل برنج نیز از متوسط قیمت 18هزار تومان در مرداد سال گذشته به متوسط قیمت 37هزار و 361تومان در تیر امسال رسیده است. در واقع برنج خارجی درجه یک در تیرماه سال‌جاری نسبت به‌ماه مشابه سال گذشته 51.3درصد رشد قیمت را تجربه کرده است.
ناگفته نماند که قیمت برنج در خرده‌فروشی‌ها ارقام بالاتری را نشان می‌دهد و در برخی از مغازه‌ها، برنج درجه یک ایرانی به قیمت 44هزار تومان و حتی 47هزار تومان نیز فروخته می‌شود.
گرانی برنج ایرانی و خارجی دلایل متفاوتی دارد اما گرانی هر دو نتیجه مشترکی را به جای گذاشته‌اند؛ حذف برنج از سبد غذایی مردم. قطع ارز دولتی واردات برنج از سال ۹۸ موجب کاهش واردات و افزایش قیمت برنج خارجی شد و از سوی دیگر افزایش هزینه‌های تولید، خرید نهاده‌هایی همچون سم و کود از بازار آزاد، افزایش دستمزد کارگر در کنار کاهش سطح زیرکشت به‌دلیل خشکسالی موجب شد تا برنج ایرانی و خارجی هر‌ماه گران‌تر از‌ماه قبل فروخته شوند.

راهکار کارشناس
رفع بحران با تثبیت قیمت دلار
جمیل علیزاده شایق ـ دبیر انجمن برنج

تمام زندگی مردم ما براساس دلار است و تولیدکنندگان نیز از این اصل مستثنا نیستند. زمانی که دلار هزار تومان بود، برنج کیلویی 8هزار تومان خرید و فروش می‌شد در واقع با 8دلار امکان خرید یک کیلو برنج وجود داشت و هم‌اکنون با وجود اینکه قیمت دلار بسیار افزایش یافته است، شاهد هستیم که قیمت برنج همراه با آن گران نشده است.
واقعیت تلخ این است که کشاورز برای خرید ابزارهای مورد نیاز تولید، مجبور به هزینه براساس دلار است اما هنگام فروش محصول باید براساس ریال عمل کند. تمام نهاده‌های مرتبط با کشت برنج وارداتی است به عنوان مثال در حوزه ماشین‌آلات، به‌دلیل آنکه از تولید‌کننده داخلی حمایت نشد، مجبور به واردات ماشین‌آلات هستیم. به این دلیل که این ابزار از حمایت ارز دولتی برخوردار نیستند باید با ارز آزاد وارد شوند. این ابزار با ارز آزاد به‌دست کشاورز می‌رسد و نتیجه‌ای جز افزایش قیمت ندارد. بنابراین برای کنترل قیمت باید به کشاورز نهاده‌های دولتی با ارز دولتی و به قیمت ریال داده شود تا از کشاورز انتظار داشته باشیم محصول خود را ارزان‌تر و به قیمت ریال بفروشد. متأسفانه سیستم دولتی ما مسئول اقتصاددان به‌معنای واقعی ندارد تا با تصمیمات درست و اقتصادی زمینه تولید محصولات ارزان قیمت را فراهم کند. در واقع کاهش و تثبیت قیمت دلار را می‌توان به‌عنوان راهکاری برای کنترل قیمت برنج معرفی کرد چرا که تمام بخش‌های تولید برنج متکی بر تغییرات دلار است.
در رابطه با برنج خارجی نیز باید گفت که هر تن برنج خارجی با قیمت 500دلار وارد می‌شود و هر کیلو از این نوع برنج در شرایط فعلی باید 15هزار تومان قیمت داشته باشد و اگر هم وارد‌کننده بخواهد سود خود را حساب کند در نهایت باید با قیمت 20هزار تومان دست به فروش بزند اما به‌دلیل نبود نظارت شاهد هستیم که برنج وارداتی با قیمت بالای 30هزار تومان فروخته می‌شود تا جایی که هم قیمت برنج ایرانی شده است. در این مسئله نیازمند حضور پررنگ نهادهای نظارتی هستیم تا مانع افزایش قیمت شوند. در واقع باید ارتباط میان دلار، ریال و هزینه‌های تولید را به‌عنوان یک واقعیت عیان قبول کنیم، در این صورت امکان جلوگیری از افزایش قیمت مهیا می‌شود. همچنین نباید فراموش کرد راه‌حل کنترل قیمت برنج در بازار، داشتن واحد مسئول است تا وظیفه تنظیم بازار را برعهده بگیرد. متأسفانه قیمت تمام‌شده و حتی کیفیت برنجی که تولید می‌شود با آنچه در بازار عرضه می‌شود، تفاوت زیادی دارد و سود این تفاوت به جیب دلالان می‌رود.