رکود در پایتخت گز

خاطره حسین‌زاده-خبرنگار

گز یکی از شیرینی‌های معروفی است که برخی آن را با نام اصفهان می‌شناسند، اما امروزه گز با نام «بلداجی» عجین شده و شهرت جهانی پیدا کرده‌است؛ شهری در استان چهارمحال‌وبختیاری که گزسازان آن درسال‌های اخیر توانسته‌اند شهرت فراوانی در تولید این محصول، نه‌تنها درایران بلکه درجهان، کسب کنند. این‌درحالی‌است که این‌روزها مشکلات مختلف، کام آنان را تلخ کرده‌ و سبب شده با چالش‌های اساسی درمسیر تولید خود مواجه شوند.
«انگبین» از مواد اصلی گز است و از گیاهی به‌همین نام به‌دست می‌آید که به وفور در کوهستان‌های چهارمحال‌وبختیاری یافت می‌شود و گزسازان با استفاده از آن، سفیده تخم‌مرغ، مغزپسته و بادام توانسته‌اند گز بسیار باکیفیتی تولید کنند که امروز با برندهای مختلف مشهور است اگرچه قیمت این ماده اصلی که طعم اصلی گز را تشکیل می‌دهد، بسیار گران شده‌است، اما گزسازان استان به‌دلیل نزدیکی به منبع رویش این ماده، آن را با قیمت کم‌تری تهیه می‌کنند و استفاده از انگبین طبیعی در گزسازی، ضرورتی برای تولید گز باکیفیت به‌شمار می‌رود و به مهم‌ترین عامل توسعه گزسازی دراین استان تبدیل شده‌است.

شهرتی برای بلداجی
گز در دهه 20شمسی، برای نخستین‌بار در اصفهان تولید شد، اما از آن زمان تاکنون یکی از مناطقی که توانسته نام و شهرت ویژه‌ای در تولید این نوع شیرینی دست‌وپا کند و بسیاری از بازارهای داخلی و حتی خارجی را به‌دست آورد، شهر بلداجی دراستان چهارمحال‌وبختیاری است. گز تولیدی این شهر سال‌هاست که به نام آشنایی درمیان گزهای تولیدی کشور تبدیل و درسال1391 هم موفق به کسب برند پدیده بلداجی شده‌ و با شکل‌گیری خوشه گز صنعتی، به جایگاه مهمی در کشور دراین حوزه، دست پیدا کرده‌است. تا چندسال قبل وقتی صحبت از گز به‌میان می‌آمد، ناخودآگاه گز اصفهان در ذهن‌ها تداعی می‌شد، اما در سال‌های اخیر توسعه تولید گز در بلداجی و شکل‌گیری خوشه کسب‌وکار دراین منطقه، بسیاری از طرفداران این خوردنی خوشمزه، بهترین نمونه‌های این‌محصول را در این شهر جستجو می‌کنند.اما بد نیست بدانید که بلداجی، نام یکی از شهرهای شهرستان بروجن در استان چهارمحال‌وبختیاری است که برای سفر به این شهر باید تا فاصله 35کیلومتری جنوب‌غربی بروجن راه پیمود. نخستین کارگاه گزسازی درسال 1352 دراین‌شهر، که آن زمان روستا به‌حساب می‌آمد، تاسیس شد.

موفقیت در برندسازی
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌و‌گو با همشهری می‌گوید: همه تلاش خود را به‌کار گرفته‌ایم تا با همکاری دیگر نهادها، ازجمله اتاق بازرگانی و اداره صنعت، معدن و تجارت استان، زمینه صادرات بیش‌ازپیش گز مرغوب و باکیفیت استان را فراهم کنیم. حمیدرضا فلاح با بیان اینکه خوشه گز بلداجی از سال 1378 تا 1390 مراحل پایش را پشت سر گذارند، می‌افزاید: ازسال 1390 به بعد، مراحل توسعه گز بلداجی آغاز شد و اکنون 90واحد تولیدکننده گز با اشتغال حدود هزارنفر در یک خوشه کسب‌وکار مشغول به فعالیت هستند. وی تصریح می‌کند: در شهرک صنعتی بلداجی، 15واحد صنعتی تولید گز با برندهای مختلف فعال است و بقیه واحدها در سطح شهر بلداجی مستقر شده‌اند.

تنوع در محصولات
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی چهارمحال‌وبختیاری، تنوع در محصولات تولیدی را ازجمله اقدام های انجام شده برای دستیابی به بازارهای صادراتی عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: براساس بازاریابی‌های انجام شده و شناسایی ذائقه مردم کشورهای هدف صادراتی، نسبت به تولید گز با طعم‌های میوه‌ای اقدام کردیم که استقبال کشورهای موردنظر را به‌دنبال داشت.

پایان عصر طلایی
اما دوران طلایی گز بلداجی و فرمانروایی پایتخت گز کشور تا سال97 ادامه داشت و پس از آن، بروز مشکلات متعدد کام فعالان این شیرینی پرطرفدار را تلخ کرده‌است. این شهر تا 3سال اخیر که در دوران رونق و شکوفایی خود به‌سر می‎برد، یک‌سوم گز کشور را تولید می‌کرد.همچنین دراین منطقه به‌صورت میانگین، سالانه 40تن گز، معادل 100هزاربسته، تولید می‎شد؛ به‌طورمشخص برای مصرف عیدنوروز هزارو 200تن گز ازسوی کارگاه‌های فعال در خوشه کسب‌وکار بلداجی روانه بازار می‌شد، اما این کارگاه‌ها در شرایط فعلی، که از یک‌سو از کاهش قدرت خرید مردم و افزایش قیمت تمام‌شده گز به‌واسطه افزایش قیمت مواداولیه متاثر هستند و ازسوی دیگر با همه‌گیری ویروس کرونا و کاهش حضور گردشگران و محدودیت در صادرات، با چالش فروش مواجه شده‌اند، حال و روز خوبی ندارند.
به گفته رئیس اتحادیه گزسازان شهر بلداجی، در دوسه سال اخیر، بسیاری از کارگاه‌های کوچک و نیمه‌صنعتی شهر بلداجی تعطیل شده‌اند و کارگاه‌های بزرگ و صنعتی منطقه نیز با حداقل ظرفیت خود فعالند. مهران ترکیان دراین باره به خبرنگارهمشهری می‌گوید: رمقی برای کارگاه‌های تولید گز بلداجی نمانده است و 90درصد واحدهای تولیدی این منطقه تعطیل شده‌اند و بسیاری از کارگران کار خود را از دست داده‌‌اند.
وی می‌افزاید: دراین کارگاه‌ها بین 5 تا 20کارگر مشغول به‌کار بودند و با همه‌گیری ویروس کرونا، بسیاری از آنان بیکار شدند و در جست‌و‌جوی کار به شهرهای دیگر مهاجرت کردند. ترکیان با بیان اینکه مغزپسته یکی از مواد اولیه تهیه گز است، تصریح می‌کند: قیمت مغزپسته به کیلویی 400هزارتومان افزایش پیدا کرده و جدای از گران شدن شکر و سهمیه ناچیز کارگاه‌ها از سهمیه دولتی، افزایش قیمت پاکت و کارتن و سلفون و دستمزد کارگر را همه باید به فهرست چالش‌های موجود اضافه کرد.
رئیس اتحادیه گزسازان شهر بلداجی درباره اینکه چرا از ظرفیت صادرات برای جبران کاهش تقاضای مشتریان داخلی استفاده نمی‌شود، می‌گوید: تهیه مواداولیه نیاز به سرمایه درگردش بالایی دارد و این موضوع در شرایط تورم کنونی، از توان بسیاری از واحدها خارج است.ترکیان اضافه می‌کند: امروز گز به یک محصول لوکس تبدیل شده‌است و در سبد اقتصاد هر خانواری گنجانده نمی‌شود. از همین رو زمانی که تقاضا کاهش یابد، تولید هم به همان میزان کم می‌شود.

چالش مالیات‌های سنگین
یک فعال پیشکسوت در حوزه صنعت گز چهارمحال وبختیاری نیز مالیات‌های سنگین را از دیگر چالش‌های این حوزه می‌داند و می‌گوید: مالیاتی که برای واحدهای کوچک تا بزرگ شهر بلداجی تعیین می‌شود، همان مالیاتی است که برای واحدهای تولیدکننده گز در شهرهای بزرگ کشور مانند اصفهان درنظر گرفته می‌شود، درحالی‌که میزان مالیات‌ها باید با توجه به شرایط کار، نوع منطقه و گستردگی فعالیت‌ها متفاوت باشد.
طهماسبی اضافه می‌کند: سالانه گردشگران بسیاری در فصل بهار و تابستان به این منطقه سفر می‌کردند و گز را به عنوان سوغات خریداری می‌کردند اما با بروز همه‌گیری کرونا و کم شدن مسافران، این فرصت از واحدهای تولید گز گرفته شده‌است.