بحران آبی در وضعیت قرمز

خشکسالی و سقوط 52درصدی آمار بارش‌های جوی، به کاهش 47درصدی ورودی آب به مخازن سدها منجر شده و با وجود مدیریت سختگیرانه رهاسازی آب از سدها، عملاً ذخایر استراتژیک آب را 30درصد کاهش داده است.
به گزارش همشهری، سال آبی 1400- 1399 با کاهش میزان بارندگی و افزایش دمای هوا، عنوان خشک‌ترین سال نیم‌قرن اخیر را از آن خود کرده و با توجه به آمار و ارقامی که از وضعیت ذخیره آب سدها منتشر می‌شود، عبور از آن جز با مدیریت دقیق مصرف و پایبندی به شیوه درست مصرف، سخت و پرهزینه خواهد بود.

حال و احوال سدها
تازه‌ترین آمارهای شرکت مدیریت منابع آب ایران حاکی از این است که از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر1399) تا شامگاه 20تیرماه، میانگین ارتفاع ریزش‌های جوی در کشور به 146میلی‌متر رسیده که نسبت به میانگین 304میلی‌متری سال قبل 52درصد و در مقایسه با میانگین 230میلی‌متری در نیم‌قرن اخیر 37درصد کاهش نشان می‌دهد. طبق این اطلاعات، در سال آبی جاری حوضه آبریز مرزی شرق با کاهش 71درصدی بارندگی نسبت به سال قبل بدترین شرایط بارندگی را تجربه کرده و حوضه آبریز دریاچه ارومیه با 17درصد کاهش از کمترین افت بارندگی برخوردار بوده است. در این شرایط، آمارهای مربوط به وضعیت آبی سدها نیز نشان می‌دهد از اول مهر1399 تا 18تیرماه1400، مجموع آب ورودی به مخازن سدهای کشور به 27میلیارد و 290میلیون مترمکعب رسیده که نسبت به مدت مشابه در سال آبی قبل، 47درصد کاهش نشان می‌دهد؛ این در حالی است که در مدت مشابه سال آبی گذشته، 51میلیارد و 700میلیون مترمکعب وارد مخازن سدهای کشور شده بود. این وضعیت که به‌واسطه افت 52درصدی بارش‌های جوی بروز کرده، کاهش 30درصدی موجودی آب در مخازن را به‌دنبال داشته که درصورت تداوم خشکسالی در سال آینده، کار را برای عبور از خشکسالی سخت‌تر می‌کند.
آنگونه که آمارها نشان می‌دهد، در سایه کاهش بارندگی و افت ورودی آب به سدها، حجم خروجی آب از سدهای کشور نیز مدیریت شده و از ابتدای سال آبی جاری تا ۱۸تیر به ۲۸میلیارد و 860میلیون مترمکعب رسیده است که در مقایسه با مدت مشابه سال آبی گذشته (۴۴میلیارد مترمکعب) از کاهش ۳۴درصدی برخوردار شده است. البته این نکته نیز قابل‌توجه است که امسال، به‌دلیل افزایش بی‌سابقه دمای هوا، سرعت ذوب ذخایر برفی در ارتفاعات مشرف به سدها افزایش پیدا کرده و برای مثال ذخایر برفی سد لتیان به یک‌ششم کاهش پیدا کرده است؛ ازاین‌رو در صورت تداوم خشکسالی در سال آینده، باید منتظر تبعات شدیدتری بود و قطعاً ذخایر آب سدها با کاهش جدی‌تری مواجه خواهد شد. فعلاً حجم آب موجود در مخازن سدهای کشور به ۲۵میلیارد و 560میلیون مترمکعب رسیده که در مقایسه با ذخیره ۳۶میلیارد و 110میلیون مترمکعب در سال آبی گذشته حدود 30درصد کاهش نشان می‌دهد.

تبعات خشکسالی
تداوم خشکسالی‌های بلندمدت در ایران و بی‌توجهی به آمایش سرزمین و اصلاح الگوی مصرف آب در بخش‌های کشاورزی و صنعت، باعث شده از مجموع ۶۰۶دشت کشور، بیش از ۳۰۰دشت با وضعیت قرمز و بحرانی مواجه شوند که این مسئله مستقیماً به شکل‌گیری مهاجرت گسترده منجر شده است. رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی با اشاره به اینکه همین مسئله سبب شده تا بخش‌هایی از کشور خالی از سکنه شده و مهاجرت از جنوب به شمال را شاهد باشیم، گفت: از مجموع ۴۳مخاطره موجود در جهان، ۳۴مخاطره در ایران اتفاق می‌افتد و مشکل آنجاست که به موضوع «پیشگیری به از درمان است» اعتقاد نداریم.  علیرضا شهیدی، در مراسم افتتاح مرکز نوآوری و فناوری علوم زمین با اشاره به گرمی هوا و تغییرات اقلیمی و همچنین مواجهه چندساله با پدیده خشکسالی، افزود: خشکسالی سبب اضافه برداشت از آب‌های زیرزمینی شده که در ادامه به بحران آب و فرونشست زمین می‌انجامد، همچنین آبخوان‌ها از بین رفته و با اندک بارندگی، سیلاب به راه می‌افتد و در برخی موارد رانش زمین را به‌دنبال دارد.  معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت ادامه داد: به‌طور نمونه ما با رهاکردن ۳۰۰کیلومتر از سواحل مکران و در عوض کارآفرینی و توسعه در سایر مناطق، فشار زیادی به منابع آب زیرزمینی وارد کرده‌ایم؛ در حالی که در جهان پولدارترین شهرها و بزرگ‌ترین طرح‌های توسعه‌ای در کنار سواحل قرار دارند و صنعت و تجارت به سواحل نزدیک است.