7کیلومتر تا پایتخت

پرنیان سلطانی

در این روزهایی که خیلی‌هایمان سفر‌رفتن را از فهرست تفریحات‌مان خارج کرده‌ایم، گردشگری‌های کوتاه‌مدت و نیم‌روزه می‌توانند هم گزینه‌های کم‌خطرتری به‌حساب بیایند و هم حس سفر را به ما القا کرده و به همان اندازه حال‌مان را خوش کنند. دور تا دور تهران پر از نقاط جذاب گردشگری است که کمتر کسی از ما تاکنون گذرمان به آنها افتاده است. اما شاید بد نباشد در این روزها سری به آنها بزنیم و خودمان را میهمان یک سفر کوتاه‌مدت و کم‌خطر کنیم. یکی از این نقاط گردشگری جذاب اطراف تهران، روستای «ترکمن‌ده» است؛ روستایی در حریم منطقه 13که خودش مجموعه 5روستای کوچک و بزرگ است و تا تهران فقط 7کیلومتر فاصله دارد. اگر کنجکاو شده‌اید درباره این روستای خوش‌آب و هوا و زیبای نزدیک به تهران بیشتر بدانید، با ما به ترکمن‌ده بیایید؛ روستایی که از حدود 300سال پیش، خانه ترکمن‌ها شده است.

پشت جنگل‌ها، شهری است...
درست در شرقی‌ترین قسمت تهران و پشت پارک جنگلی سرخه‌حصار، جاده دو‌طرفه و پر پیچ و خمی وجود دارد که انتهای آن به یکی از روستاهای قدیمی تهران می‌رسد؛ جایی که در محاصره کوه‌های بلند قرار گرفته و هوای خوش و سرسبزی و طراوتش، اصلی‌ترین مشخصه‌هایش به‌شمار می‌رود. برای اینکه به این روستای بکر و زیبا برسید، ابتدا باید خودتان را به بزرگراه شهید یاسینی شمال برسانید. در سمت راست جاده تابلویی وجود دارد که روی آن نام ترکمن‌ده و امامزاده عبدالله‌بن‌زین‌العابدین(ع) درج شده است. همین خروجی است که شما را به محدوده روستاهای ترکمن‌ده می‌رساند. اگر روزی قصد کردید سری به روستاهای زیبای پشت جنگل سرخه‌حصار بزنید، مراقب جاده این روستا و پیچ و خم‌هایش باشید.

7کیلومتر تا بهشت

بعد از 7کیلومتر رانندگی در این جاده و گذر از شهرک زیتون، یکی یکی از روستاهای ترکمن‌ده خودشان را نشان می‌دهند. به تابلوی «به روستای ترکمن‌ده خوش آمدید» که برسید، نخستین آبادی این بافت روستایی را خواهید دید. نامش «چمن‌آب» است و بیشتر آن را باغ‌های سرسبز با درختان میوه تشکیل داده. شغل ساکنان این روستای کوچک هم عمدتا باغبانی است. هرچند در این روستا یک گاوداری هم وجود دارد و باعث شده تا چمن‌آب علاوه بر باغ‌هایش، به گاوداری‌اش هم شهرت داشته باشد.

400هکتار روستای بکر
چمن‌آب، نخستین روستای ترکمن‌ده به‌حساب می‌آید؛ یعنی درواقع نزدیک‌ترین روستای این محدوده به تهران. بعد از آن روستاهای «یان‌چشمه»، «بیدک»، «همه‌سین» و «هاجرآباد» قرار دارند که این 5روستا روی هم‌رفته ترکمن‌ده را تشکیل می‌دهند. شاید برایتان جالب باشد بدانید که این خطه سرسبز و زیبا حدود 400هکتار مساحت دارد و براساس آخرین سرشماری‌ها قریب به 2هزار نفر در آن سکونت دارند.

یادگار 3برادر
اگر درباره تاریخچه ‌ترکمن‌ده و چگونگی شکل‌گیری این روستاها کنجکاو هستید، باید بگوییم که بیش از 300سال پیش، زمانی که نادرشاه افشار تازه به قدرت رسیده بود، به‌دنبال افرادی ورزیده و تنومند می‌گشت تا بتوانند سوارهایش را تعلیم و اسب‌هایش را پرورش دهند. به همین دلیل مردانی از ترکمن صحرا که در تیراندازی و پرورش اسب‌های ایرانی تک بودند، به محدوده تهران امروزی آورد. این ترکمن‌ها که 3برادر به نام‌های «نورمحمد»، «شیرمحمد» و «یارمحمد» بودند، تصمیم گرفتند در کنار پرورش اسب و دیدبانی قلعه‌های نظامی، زمینی هم برای خودشان بخرند و همانجا ساکن شوند. نتیجه این شد که زمین ترکمن‌ده امروزی را که آن روزها «کهنه قنات» نام داشت، از بومی‌های این محدوده خریداری کردند و خودشان در آنجا ساکن شدند. اگر پای صحبت قدیمی‌های این روستا که فامیلی بیشتر آنها نورمحمدی، شیرمحمدی و یارمحمدی است بنشینید، برایتان تعریف خواهند کرد که آبا و اجدادشان محدوده این روستا را با یک عبای یمانی و یک شمشیر زمردنشان خریداری کردند! از ورود 3برادر ترکمن مدت زمان زیادی نگذشته بود که 12نفر دیگر از طایفه‌های «جعفر وای»، «جرگدانی»، «چنگیزی»، «رحمانی» و... ترکمن‌صحرا هم به همشهریان‌شان در تهران پیوستند و با کشاورزی و دامداری روزگار گذراندند. وضعیت به همین شکل ادامه داشت تا در سال 1219قمری که آغا‌محمد‌خان قاجار تهران را به پایتختی ایران برگزید، راه نادرشاه افشار را در پیش گرفت و چند طایفه دیگر را هم از ترکمن صحرا به‌عنوان پرورش‌دهنده اسب و تیرانداز به این روستا آورد. خلاصه اینکه با افزایش ترکمن‌ها در روستای سرسبز و محصور بین رشته‌کوه‌های شرق پایتخت، کم‌کم آنها به فکر خرید ملک و زمین‌های مزروعی افتادند. تا اینکه به‌گفته بومی‌های ترکمن‌ده، در همان سال 5دانگ و یک ربع روستا را به مبلغ 115تومان خریداری کردند و 3ربع باقی‌مانده را هم در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار به مبلغ 25تومان خریدند تا به این ترتیب 6دانگ روستا به نام‌شان شد. از همان زمان هم بود که رفته‌رفته در دل ترکمن‌ده، روستاهای مختلف شکل گرفت و حالا این روستا دربرگیرنده 5روستای همه‌سین، هاجرآباد، بیدک، یان‌چشمه و چمن‌آب است.

ارادت به امامزاده‌عبدالله ع

حالا که از تاریخچه این روستای بکر و جذاب شرق پایتخت باخبر شدید، بد نیست کمی هم درباره جاذبه‌های گردشگری این محدوده بدانید. علاوه بر فضای بکر و باغ‌های سرسبز محدوده روستاهای ترکمن‌ده با درخت‌های انگور، پسته، گردو، توت، شاتوت، آلبالو، انار و...، در ده ترکمن‌ها یک امامزاده هم وجود دارد که نامش عبدالله بن زین‌العابدین(ع) است. ریش‌سفیدان و موسفیدان روستا می‌گویند همان 300سال پیش که اجدادشان راهی این محدوده شدند، این امامزاده را کشف کرده و از همان زمان به نواده امام زین‌العابدین(ع) ارادت دارند. براساس شجره‌نامه موجود از این بقعه متبرکه، امامزاده عبدالله بن‌زین‌العابدین با 8نسل، به امام چهارم(ع) منسوب است و اینطور که مدیر امامزاده می‌گوید، این امامزاده با آن امامزاده‌ای که با همین نام در شهر ری قرار دارد، با مقداری تفاوت زمانی، هر دو به امام زین‌العابدین(ع) می‌رسند.

قبرستان قدیمی روستا
اگر به ترکمن‌ده رفتید، حتما سری هم به قبرستان قدیمی این روستا بزنید؛ قبرستانی خارج از فضای روستایی که با سنگ قبرهای قدیمی‌اش نشان از قدمت و عمر این روستای نزدیک به تهران دارد. قدیمی‌های ده می‌گویند حتی خبر دارند که تا 5نسل‌شان در همین قبرستان به خاک سپرده شده‌اند.

بام ترکمن‌ده
اساسا با افتادن در جاده ترکمن‌ده، می‌توانید در گوشه‌ای از جاده بایستید و شاهد نمای زیبایی از پایتخت باشید. از گوشه گوشه جاده پر پیچ و خم روستاهای ترکمن‌ده، تهران، قابل دیدن است. اما اگر می‌خواهید جایی بروید که بتوانید کل ترکمن‌ده را ببینید و از منظره درختان سرسبز و سقف‌های شیروانی رنگی خانه‌ها در کنار یکدیگر لذت ببرید، از روستای همه‌سین خودتان را به منبع آب برسانید. بعد از گذر از یک سربالایی نسبتا تند که بخشی از آن را هم باید پیاده طی کنید، به منبع آب می‌رسید؛ جایی که همه روستا زیرپایتان قرار دارد و به نوعی بام ترکمن‌ده به‌حساب می‌آید!  این روستای کوچک محصور بین کوه‌ها و تپه‌های بلند، روی دیگری هم دارد. کمی که زاویه نگاه‌تان را تغییر بدهید، می‌توانید از این منظره تهران را هم ببینید. البته ناگفته پیداست که آنچه از نمای کلی روستای ترکمن‌ده با آب و هوای بی‌نظیرش خواهید دید، بسیار متفاوت‌تر از نمای تهرانی است که در هاله‌ای از غبار گم شده است.