تهران؛ به رنگ سبز شاد

مرضیه ثمره‌حسینی ـ روزنامه‌نگار

در جامعه بانشاط، سطح امید به زندگی، احساس خوشبختی و رضایت در میان شهروندان بالاست. در سایه نشاط اجتماعی، شهروندان به برقراری روابط و معاشرت با یکدیگر بیشتر متمایل هستند و در برنامه‌های اجتماعی نیز حضور پررنگ‌تری دارند. به ‌این ‌ترتیب، سطح توسعه اجتماعی در جامعه بانشاط بالاتر است. برعکس این وضعیت، روابط در جامعه بدون نشاط و شادی مبتنی بر فردگرایی است؛ حس تعلق جمعی کمرنگ است و چنین جامعه‌ای با انباشت حس نارضایتی و ناراحتی و به‌تبع آن افزایش بروز ناهنجاری‌ها روبه‌روست. در این ‌میان، تحقیقات جامعه‌شناختی نشان داده که ارتباط معناداری بین نشاط اجتماعی و رضایت از خدمات شهری وجود دارد؛ درواقع، زمانی‌که شهروندان از توزیع و دریافت خدمات شهری احساس رضایت کنند، میزان نشاط اجتماعی نیز افزایش می‌یابد. برای بررسی وضعیت نشاط اجتماعی در تهران، پیگیر برنامه‌های مدیریت شهری شدیم و از مسئولان سازمان‌های مختلف شهرداری درباره برنامه‌های انجام‌شده و دردست‌انجام در جهت ارتقای نشاط اجتماعی پرسیدیم.

تعریف پروژه‌های توسعه محلی

سازمان نوسازی شهرداری تهران با شناسایی فضاهای بایر و رهاشده در سطح پایتخت، با هدف کاهش آسیب‌های اجتماعی و نیز تقویت تعاملات مردم، به‌ویژه در دوران کرونا که امکان استفاده از اماکن سرپوشیده محدود شده، در جهت ایجاد پاتوق‌های محلی ورود کرده است. کاوه حاجی‌علی‌اکبری، مدیرعامل سازمان نوسازی، با بیان اینکه پاتوق‌های محلی ازجمله فضاهای عمومی مناسب برای حضور شهروندان و تقویت تعاملات اجتماعی و محلی برای برگزاری مراسم مختلف است، می‌گوید: تا به امروز بیشتر از 20پاتوق محلی ازجمله پاتوق مخبر و پاتوق‌های محله امامزاده عبدالله در منطقه9، گذر خیابان شهیددعوتی در منطقه10، پاتوق سیمین و سوزنبان در منطقه11، پاتوق اقاقیا و گذر امامزاده یحیی در منطقه12، پاتوق بوستان ابریشم در محله نظام‌آباد، پاتوق زاهدگیلانی با مساحت 450مترمربع در منطقه13، میدانگاه امیرکبیر و میدانگاه ارامنه دولاب در منطقه14، مرکز محله شیرین‌دخت در محله مینابی و فضای شهری ملک‌خاتون و پاتوق درخشان در محله اتابک در منطقه15 و پاتوق محله افشاریان در محله استاد معین و میدانگاه شمسه در منطقه20 ایجاد شده است. 
وی به طرح‌های توسعه محلی دردست‌ساخت نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: پروژه دژباغ در محله کن منطقه5، دوپاتوق در منطقه8، میدانگاه بریانک در منطقه10، میدانگاه دریافت در منطقه18و مرکز محله ابوعباس در نفرآباد و یک میدانگاه در ضلع شمال‌شرقی حرم عبدالعظیم منطقه20، از این پروژه‌هاست.
حاجی‌علی‌اکبری با بیان اینکه از سال97 با تبدیل دفاتر محلی به دفاتر توسعه محلات، رویکرد توسعه‌محور در محلات در پیش گرفته شد و تلاش می‌شود جز نوسازی خانه‌ها، بقیه ابعاد نوسازی شهری هم مدنظر قرار گیرد، می‌گوید: در راستای توسعه نشاط و تقویت حس تعلق و نیز ارتقای کیفیت زندگی در محلات، به‌ویژه محلات دارای بافت فرسوده و ناکارآمد، بیش از 70پروژه تام (توسعه اجتماع‌محور) تعریف شده. در این پروژه‌ها، دفاتر توسعه محلات که بیش از 55دفتر است و هرکدام حدود 3محله را پوشش می‌دهند، چند مسئله اصلی هر محله را شناسایی و سپس با مشارکت خود مردم محله آن را رفع می‌کنند. این موضوع دامنه متنوعی دارد و از حل مسئله پسماند تا بهسازی یک خیابان و ایجاد کوچه‌های رنگی و دوستی و توسعه کشاورزی شهری را شامل می‌شود. 
مدیرعامل سازمان نوسازی ادامه می‌دهد: تاکنون نمونه‌های متنوعی از این مسائل در محلات به‌دست مردم محلات و با پشتیبانی سازمان رفع شده است. در زمینه پشتیبانی، طی هماهنگی با وزارت رفاه و بخشداری تهران به‌دنبال رسمیت‌بخشی و صدور گواهی فعالیت برای گروه‌های محلی تحت عنوان سام (سازمان اجتماع‌محور) هستیم. همچنین تاکنون بالای 20صندوق کارآفرینی در محلات توسط خود مردم تشکیل و با تفاهمنامه با وزارت رفاه به صندوق کارآفرینی امید معرفی شده و از تسهیلات قرض‌الحسنه درجهت راه‌اندازی کسب‌وکارهای محلی بهره‌مند شده‌اند.

تقویت برنامه‌های خانواده‌محور 

زهرا بهروزآذر، مدیرکل امور بانوان شهرداری تهران، با بیان اینکه برنامه‌های مربوط به نشاط بانوان در 2سطح دنبال می‌شوند، می‌گوید: در فعالیت‌های خانواده‌محور زمینه حضور همه اعضای خانواده وجود دارد، ازجمله برگزاری کنسرت‌های آنلاین که در اجرای آنها به زمان حضور همه اعضای خانواده در کنار هم و نیز انتخاب موسیقی خانواده‌پسند توجه می‌شود. همچنین برنامه‌های ورزش همگانی و کوهنوردی و پیاده‌روی‌های خانوادگی که با همکاری سازمان ورزش برپا می‌شود، با رویکرد خانوادگی دنبال می‌شود. بخش دوم، برنامه‌های مختص بانوان است که در دوران کرونا بیشتر در 9بوستان ویژه بانوان انجام می‌شود، ازجمله برنامه‌های شادستان ویژه تابستان که شامل گذر نشاط در قالب فعالیت‌های ورزشی و فراغتی و نیز برگزاری دوره‌های آموزشی و هنری است. وی به محدودشدن فعالیت شهربانوها در دوران کرونا اشاره می‌کند و می‌گوید: 22شهربانو و یک مجموعه با عنوان شهردخت، ویژه دختران در پایتخت داریم که به امکانات فرهنگی ازجمله کتابخانه، سالن‌های ورزشی و هنری مجهز هستند. در دوران کرونا سالن‌های اجتماعات این مراکز بسته است، اما در شرایط آبی و زرد کرونایی، امکان استفاده از مجموعه‌های ورزشی نیز ‌فراهم است. اداره کل امور بانوان شهرداری در زمان شیوع کرونا به سمت اجرای برنامه‌های آنلاین ویژه بانوان حرکت کرده است. بهروزآذر در این‌باره می‌گوید: علاوه‌بر کنسرت‌های آنلاین، اقدام به تولید پادکست‌هایی مانند پادکست «جان زندگی» کردیم که شامل روایت زیسته زنان الهام‌بخش است و بانوان می‌توانند در اوقات فراغت آنها را گوش دهند. وی با تأکید بر اینکه حضور در بوستان‌ها و طبیعت در تقویت سرزندگی و نشاط انسان‌ها اثر بسیار خوبی دارد، می‌گوید: تأکید ما این است که با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، با برگزاری برنامه‌ها در فضاهای سبز، فاصله با طبیعت را کاهش دهیم. بر این‌ اساس در زمینه ورزش و پیاده‌روی بانوان در بوستان‌ها‌ برنامه‌های خوبی تدارک دیده شده است.

توسعه قلمرو عمومی

عبدالرضا گلپایگانی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران، با بیان اینکه در پروژه‌های مختلف شهری به تأثیر روانشناختی فضا و محیط بر روحیه شهروندان توجه می‌شود، می‌افزاید: در 40-30سال گذشته، شاهد بلعیدن فضاهای باکیفیت شهری توسط ساخت‌وسازهای ناهماهنگ و ناموزون بوده‌ایم و در گزارش‌های میدانی، همواره یکی از شکایات مردم، وجود چنین ساخت‌وسازهایی در مجاورت محل سکونت‌شان بوده است. مواجهه شهروندان با ساخت‌وسازهای ناموزون به‌مثابه تولید جیغ بنفش است که باعث آزار روحی می‌شود! بر این ‌اساس، چند سالی است که د‌ر برنامه‌های شهرسازی تنها به ساخت‌وسازهای متقارن و متناسب با ظرف مکانی مجوز داده می‌شود و پیش‌بینی ما این است که چنین اقدامی به‌عنوان یک برنامه بلندمدت، به ارتقای آرامش و ساخت شهری بهتر برای شهروندان منجر خواهد شد. محور دیگری که در زمینه تقویت نشاط اجتماعی مدنظر معاونت شهرسازی و معماری است، ساخت ساختمان‌های ایمن است. گلپایگانی در این ‌زمینه می‌گوید: سازه‌های ناایمن و نامطمئن افزون‌بر خطرات جانی و بار مالی سنگین، روان شهروندان را آزار می‌دهد، بر این ‌اساس، افزون‌بر شناسایی و مقاوم‌سازی ساختمان‌های پرخطر، در اعطای مجوز ساخت، تأکید بسیار زیادی بر اصول ایمن‌سازی داریم. سومین محور مدنظر معاونت شهرسازی و معماری، گسترش فضاهای محیطی آرامش‌بخش است. در این ‌راستا، جلوگیری از ساخت‌وساز در باغات اقدامی است که با جدیت از سوی این معاونت پیگیری می‌شود. معاون شهرسازی و معماری شهرداری در این‌باره می‌گوید: ضمن تدوین مقررات ویژه در این حوزه، تملک باغاتی که در خاطره جمعی شهروندان دارای ارزش هستند نیز در دستور کار بوده؛ نمونه آن، خریداری باغ وثوق‌الدوله در منطقه14 و تبدیل آن از یک باغ شخصی به یک فضای عمومی بوده است. وی با بیان اینکه احساس عدالت و برابری در استفاده از امکانات از مؤلفه‌های مهم جامعه بانشاط است، می‌افزاید: در راستای تقویت احساس ارزشمندی و‌ آرامش شهروندان، حدود 20باغ در محلات مختلف که بیشتر در جنوب شهر هستند، تملک و در دسترس عمومی قرار گرفته است.
فضاهای جمعی باعث ایجاد آرامش در شهر می‌شوند و توسعه قلمرو مناسب برای گشت‌وگذار و پیاده‌روی از شاخصه‌های شهر خوب است. معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران برای تحقق این منظور، توسعه قلمرو عمومی را جزو برنامه‌های خود تعریف کرده. معاون شهرسازی و معماری شهرداری می‌گوید: جان شهر در فضاهای همگانی با حضور و گفت‌وگوی مردم جاری می‌شود. در این‌ راستا، مناسب‌سازی فضای اطراف روددره‌ها، تجهیز بوستان‌ها و فضاهای عمومی به مکان‌هایی برای تجمع و ملاقات مردم با یکدیگر، ایجاد میدانگاه‌ها ازجمله میدانگاه بزرگ امیرکبیر و توسعه پیاده‌راه‌ها با امکانات متنوع از فضای سبز مناسب تا مسیر دوچرخه‌سواری، دنبال شده است. گلپایگانی بر توسعه نشاط اجتماعی در میان افراد معلول و کم‌توان شهر ازجمله سالمندان نیز تأکید می‌کند و می‌گوید: تجهیز و مناسب‌سازی فضاهای شهری به تقویت حس آرامش، رضایت و نشاط در شهر منجر می‌شود. در دوره فعلی مدیریت شهری، موضوع مناسب‌سازی اماکن عمومی ازجمله ایستگاه‌های مترو و بی‌آرتی، میادین میوه ‌و تره‌بار، بوستان‌ها و مساجد مدنظر قرار گرفته، ازجمله اینکه نزدیک به 40ایستگاه مترو به آسانسور تجهیز شده است. همچنین به‌منظور ارتقای مناسب‌سازی در شهر، برای اولین‌بار در تهران نقشه‌ای از فضاهای هم‌پیوند طراحی و برنامه‌ریزی شده تا در بازه زمانی 10‌ساله تمام فضاهای روی نقشه مناسب‌سازی شوند. در این برنامه بلندمدت علاوه‌بر معاونت معماری و شهرسازی، معاونت فنی و عمرانی، معاونت حمل‌ونقل و ترافیک و سازمان‌های مختلف همکاری می‌کنند.



برپایی ایستگاه‌ها و مسابقات ورزشی

امیر محسنی، مدیرعامل سازمان ورزش شهرداری تهران، با بیان اینکه این سازمان در اساسنامه خود مسئولیت ایجاد نشاط اجتماعی، سلامتی و تندرستی را برعهده دارد، می‌گوید: یکی از بزرگ‌ترین زنجیره‌های ورزشی کشور و البته بزرگ‌ترین زنجیره ورزشی در میان کشورهای منطقه در اختیار شهرداری تهران است. شهرداری تهران هزار و 100فضای ورزشی ازجمله 480زمین فوتبال چمن مصنوعی، مجموعه‌های چندمنظوره و بعضاً‌ مجموعه‌های کوچک‌مقیاس ازجمله در سراهای محلات دارد. محسنی با بیان اینکه جمعیتی حدود 3میلیون نفر از شهروندان تهرانی به‌طور مستمر با سازمان ورزش در ارتباطند، می‌افزاید: در پی شیوع کرونا، ارتباط ما با مخاطبان کمرنگ‌تر از قبل شده اما همچنان 500هزار نفر از شهروندان در ایستگاه‌های ورزش صبحگاهی و عصرگاهی که در 1200پارک پایتخت تعبیه شده‌اند، به تمرین ورزش می‌پردازند. همچنین با ایجاد شبکه‌های مجازی اقدام به عضوگیری و جلب مشارکت ورزشکارانی که در گذشته به‌صورت حضوری از مجموعه‌های ورزشی شهرداری استفاده می‌کردند، کردیم و امروز در فضای مجازی حدود 800هزار نفر از تهرانی‌ها به‌صورت یک شبکه منسجم در مناطق 22گانه با سازمان همکاری دارند.
از دیگر اقدامات سازمان ورزش در جهت تقویت نشاط اجتماعی در تهران، برگزاری لیگ محلات در روزهای پیش روست. مدیرعامل سازمان ورزش شهرداری تهران در این‌باره می‌گوید: در سال‌های قبل از شیوع کرونا، جمعیتی 500هزار نفری در این لیگ شرکت می‌کردند. پیش‌بینی ما این است که امسال حدود 100هزار شرکت‌کننده داشته باشیم. در این دوره 80بازی و سرگرمی ورزشی در فضای باز با رعایت پروتکل‌های بهداشتی با حضور تیم‌هایی از 22منطقه پایتخت برگزار خواهد شد. همچنین از اوایل خردادماه تا اول‌ محرم که فرصت دوماهه‌ای است، 55رویداد و برنامه ورزشی در مناطق 22گانه اجرا می‌شود. ازجمله ورزش‌هایی که در روزهای اخیر در پایتخت اجرا کردیم، ورزش پلوگینگ است. این ورزش سوئدی از سال 2018به‌عنوان ورزش عمومی در دنیا در حال انجام است که در شهرداری تهران نیز دومین سالی بود که اجرا شد. در این ورزش، شهروندان حین پیاده‌روی و دویدن آرام، به جمع‌آوری زباله می‌پردازند. مدیرعامل سازمان ورزش شهرداری تهران ادامه می‌دهد: در این ‌راستا، همچنین در هفته بدون دخانیات، در مناطق 22گانه، زنان و مردان تهرانی در ایستگاه‌های ورزش صبحگاهی اقدام به جمع‌آوری ته‌سیگارها از محوطه بوستان‌ها کردند.
از دیگر برنامه‌هایی که در راستای ارتقای نشاط در شهر از سوی سازمان ورزش شهرداری دنبال می‌شود، برگزاری مسابقات خواهرانه، پدر و دختر، پدر و پسر و پسر و مادر در فضای باز است. مدیرعامل سازمان ورزش شهرداری تهران با تأکید بر اینکه هدف از برگزاری این رویداد، ارتقای روابط درون خانواده و همچنین ارتقای روابط بیرون از خانه است، درباره این رویداد توضیح می‌دهد: در مسابقات خواهرانه، دختران تهرانی در مسابقات آمادگی جسمانی مثل دراز و نشست ثبت‌نام می‌کنند و از برادر خود می‌خواهند به‌عنوان حامی در کنارشان در مسابقه شرکت کند. محور دیگری که محسنی در ایجاد نشاط اجتماعی بر آن تأکید می‌کند، توجه به سالمندان و برگزاری مسابقات ویژه مردان و زنان بالای 50سال، مسابقات نابینایان با همکاری سازمان بهزیستی، مسابقات ویژه افراد سندروم داون و مسابقات ویژه کوتاه‌قامتان است. مدیرعامل سازمان ورزش شهرداری تهران در پایان می‌افزاید: سازمان ورزش امکانات و ابزار لازم را در اختیار دارد، و بر این ‌اساس، پیش‌بینی‌های لازم برای استفاده همه شهروندان از امکانات ورزشی شده و ما به‌دنبال تقویت نشاط و تندرستی تمام اقشار شهر تهران هستیم.