برخورد نفت ایران با صخره تحریم‌ها

ایران می‌گوید: به محض اینکه تحریم‌ها علیه صنعت نفت برداشته شود، تولید خود را افزایش می‌دهد و نفت ایران در کوتاه‌ترین زمان ممکن به بازار برمی‌گردد. این موضع رسمی وزیر نفت است که تأکید می‌کند: در نشست اوپک‌پلاس که روز دوشنبه برگزار خواهد شد، تصمیم رسمی ایران به دیگر اعضا اعلام خواهد شد.
 به گزارش همشهری، به این ترتیب اگر کشورهای نفتی عضو توافق اوپک‌پلاس می‌خواهند برای هر کشور سهمیه‌ درنظر بگیرند، نباید برای ایران سهمیه خاصی درنظر بگیرند، چراکه سال‌ها کشورمان به واسطه تحریم‌ها نفت کمتری فروخته و دیگران بیشتر فروخته و سهم ایران را مال خود کرده‌اند. عربستان و روسیه دو کشوری هستند که در زمان غیبت طولانی نفت ایران در بازارهای جهانی به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت1397 جای ایران را گرفتند و نفت خودشان را فروختند. حالا اما سیاست رسمی ایران به اوپک‌پلاسی‌ها توسط بیژن نامدار زنگنه ابلاغ شده و حتی تغییر دولت در دوماه آینده هم تغییری در موضع رسمی دولت ایران ایجاد نخواهد کرد. وزیر نفت در پایان نشست دیرهنگام هجدهمین نشست وزرای عضو اوپک‌پلاس اعلام کرد: هر تصمیمی در این نشست اتخاذ شود، تأثیری بر اراده ما ندارد. این تصمیم رسمی ماست که هر زمان تحریم‌ها برداشته شود، در حداقل زمان ممکن و با تولیدی حداقل به مقدار پیش از تحریم به بازار برمی‌گردیم. 
تأکید زنگنه، بر برگرداندن تولید نفت به میزان حداقل قبل از تحریم‌ها، نشان می‌دهد که ایران از پیش اعلام آمادگی کرده که با برداشته‌شدن تحریم‌ها ممکن است نفت بیشتری تولید کند اما بازپس‌گیری مشتریان قدیمی، چالش جدی وزیر نفت آینده ایران خواهد بود و باید دید جانشین زنگنه قادر به بازپس‌گرفتن سهم ایران و مشتریان نفت کشورمان خواهد بود یا خیر. روشن است که بدون رفع تحریم‌ها ممکن نیست که ایران بتواند نفت زیادی صادر کند و دست‌کم صادرات خود را به روزی 2.8میلیون بشکه برساند. بودجه سال1400 ایران هم براساس فروش روزانه 2.3میلیون بشکه نفت بسته شده و دردسر جدی دولت آینده این است که اگر این تحریم‌ها رفع نشود و ایران نتواند نفت مورد نیازش را بفروشد، با کسری بودجه چه خواهد کرد؟ گزینه نخست و سخت پیش روی دولت سیدابراهیم رئیسی، دست‌کم در همین نیمه دوم امسال مواجه‌شدن با یک واقعیت مسلم است که اگر تحریم‌ها برداشته نشود، باید او در گام نخست خود لایحه‌ای به مجلس بفرستد تا بودجه را اصلاح کنند.پیش از این در هشتم تیرماه امسال بیژن زنگنه با رئیس‌جمهور بعدی ایران دیدار کرده و براساس خبر کوتاهی که از این نشست بیرون آمد، او گزارشی از اقدامات این وزارتخانه و مسائل و چالش‌های مهم حوزه نفت و انرژی ارائه داده که به‌نظر یکی از این چالش‌ها چگونگی بازپس‌گیری بازار ازدست‌رفته نفت ایران در دوران تحریم‌ها بوده است.

نیاز 340هزار میلیارد تومانی
بودجه سال1400 ایران به‌صورت دوسقفی بسته شده و ابلاغ و هزینه‌کردن 340هزار میلیارد تومان آن از نیمه دوم سال و صرفا پس از اطمینان از تحقق منابع و متناسب با روند واریزی به خزانه کشور در نیمه نخست ممکن خواهد بود. روشن است که این تحقق منابع به‌معنای اطمینان از فروش روزانه 2.3میلیون بشکه نفت با قیمت هر بشکه 50دلار با فرض برداشته‌شدن تحریم‌هاست و اگر تحریم‌ها برداشته نشود، بودجه امسال با یک شوک 340هزار میلیارد تومانی هم در نیمه دوم امسال مواجه خواهد شد.
البته بخشی از این شوک ممکن است از محل افزایش بهای نفت جبران شود و ایران بتواند نفت را با قیمت بالاتر از قیمت تعیین‌شده در بودجه بفروشد، با این حال مشکل است که بتواند حتی به میزانی نفت بفروشد که با آن، بودجه به‌شدت ناتراز1400 را بالانس کند. از این جهت شاید گزینه نخست و ناخواسته پیش روی رئیس‌جمهور و دولت آینده درصورت باقی‌ماندن تحریم‌ها، اصلاح فوری لایحه بودجه جهت جایگزینی منبع جدید درآمدی به‌جای دلارهای نفتی باشد.

رؤیا یا کابوس نفت 100دلاری
همشهری پیش‌تر در گزارشی با عنوان نفت 100دلاری هدیه به دولت سیزدهم، یادآوری کرده بود که قیمت جهانی نفت در سال نخست دولت سیدابراهیم رئیسی ممکن است به ۱۰۰دلار برسد تا بتواند بخشی از کسری بودجه دولت را جبران و دست رئیس‌جمهور را برای خرج‌کردن بازتر کند. افزون بر اینکه درصورت نهایی‌شدن مذاکرات هسته‌ای در وین اتریش و احیای برجام، این احتمال هم مطرح است که ایران بتواند به بخش زیادی از دلارهای حبس‌شده به‌واسطه تحریم‌های بانکی و نفتی ایران توسط آمریکا دست پیدا کند و به این صورت انتظار می‌رود که دولت رئیسی دست‌کم در دو سال نخست، زیاد نگران پول برای خرج‌کردن نباشد. 

اما این خوشحالی زودگذر است
فعلا که قرار است اوپک‌پلاسی‌ها روز دوشنبه این هفته تصمیم نهایی خود را درباره میزان عرضه نفت به دنیا بگیرند، اما خبر بد برای کشورهایی که روی قیمت بالای نفت حساب ویژه باز کرده‌اند این است که دوباره سرمایه‌گذاری روی نفت‌ شیل افزایش پیدا کرده و رقیب جدیدی وارد بازار شده است.
شرکت خدمات حفاری بیکرهیوز دیروز اعلام کرد که شمار دکل‌های نفت و گاز آمریکا برای سومین هفته پیاپی با افزایش روبه‌رو بوده است. به گزارش رویترز، شرکت‌های انرژی آمریکا با رسیدن قیمت نفت به بالاترین سطح از سال۲۰۱۸ شمار دکل‌های حفاری نفت و گاز را برای سومین هفته پیاپی افزایش دادند و مجموع دکل‌های حفاری آمریکا در این هفته نسبت به هفته پیش از آن 5دستگاه افزایش یافت و به ۴۷۵دستگاه رسیده که این تعداد بالاترین رقم از‌ ماه آوریل۲۰۲۰ است.

دردسرهای نفت ایرانی
چه نفت 100دلار شود چه صفر دلار؛ نظیر آنچه برای یک روز در اوج شرایط شیوع کرونا در بازار طلای سیاه دنیا مشاهده شد، مشخص است که دردسرهای بازگشت نفت ایران به جایگاه قبل از تحریم‌ها زیاد است. از یک طرف افزایش سقف تولید و استمرار روند آن برای یک بازه زمانی طولانی‌مدت، از طرف دیگر تلاش برای بازپس‌گیری بازار ازدست‌رفته به‌ویژه بازارهای اروپایی؛ اما دردسر اصلی این است که در گام نخست، هم تحریم‌ها علیه صنعت نفت ایران برداشته شود و هم اینکه بتوان از دلارهای نفتی استفاده کرد، بدون هزینه اضافه و مزاحم. آیا وزیر نفت آینده در دولت ابراهیم رئیسی با معاملات به‌شدت پیچیده دنیای نفت آشنایی کافی و تجربه بین‌المللی خواهد داشت؟