زیر آسمان برلین

آرش نهاوندی- مترجم

نسخه تابستانه هفتاد و چهارمین جشنواره فیلم‌ برلین (برلیناله) از 9تا 20ژوئن (19تا 30خرداد) در برلین برگزار شد. فیلم «قصیده گاو سفید» به کارگردانی بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم و تهیه‌کنندگی غلامرضا موسوی، برای نخستین‌بار در این جشنواره روی پرده رفت. نمایش افتتاحیه «قصیده گاو سفید» در تاریخ ٢٨ خرداد بود و در روزهای ٢٧، ٢٨ و ٢٩ خرداد نیز 3 نمایش در سینماهای روباز شهر برلین داشت. طبق برنامه و به‌علت تداوم شیوع کرونا، فیلم‌های حاضر در جشنواره فیزیکی برلین در 16 سینمای روباز برلین نمایش داده شدند. 
دیگر فیلم ایرانی نمایش داده شده در نسخه تابستانه جشنواره برلین فیلم «منطقه پایانی» به کارگردانی بردیا یادگاری و احسان میرحسینی بود که در روز 30خرداد نمایش داده شد. فیلم‌های «قصیده گاو سفید» و «منطقه پایانی» به‌ترتیب در بخش‌های رقابتی اصلی و بخش مواجهه به‌صورت مجازی در نسخه آنلاین جشنواره فیلم برلین که از اول تا پنجم مارس(11تا 15اسفند) برگزار شده بود، حضور داشتند. در «قصیده گاو سفید» داستان زنی روایت می‌شود که همسرش به‌دلیل صدور حکم اشتباهی اعدام شده و او اکنون مصمم به استیفای حقوق خود و همسرش است.
 در فیلم «منطقه پایانی» بردیا یادگاری، فریده آزادی، علی همتی، گندم تقوی، سارا آجرلو، رضا بهرامی، علی کمالی، بهار جهان‌آرا و مریم مرادی نقش‌آفرینی کرده‌اند. پیتر دبروگ، منتقد ورایتی، اریک کان از ایندی وایر و سارا وارد از اسکرین در مطالبی جداگانه به تمجید از داستان درگیرکننده، عمیق و تکان‌دهنده فیلم «قصیده گاو سفید» ، بازی‌های درخشان و دقت در ساخت این فیلم از سوی بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم پرداخته و این دو کارگردان جوان را «صدایی نو» در سینمای ایران توصیف کرده‌اند. 
اریک کان، منتقد ایندی وایر درباره این فیلم نوشته بود: در«قصیده گاو سفید» نگاهی استادانه به مشکلاتی که پیش روی یک زن در راه استیفای حقوق خویش و همسرش قرار دارد، شده است. در «قصیده گاو سفید» داستانی جذاب از غم و گناه روایت می‌شود. در این فیلم به‌طور ویژه به زنی با اراده پرداخته می‌شود که به‌دنبال اجرای عدالت است. الیور جانسون در آپکامینگ درباره این فیلم نیز نوشته بود: فیلم «قصیده گاو سفید» عمیقا احساس فرد بی‌پناهی را که در معرض باد سرد قرار گرفته به بیننده منتقل می‌کند. در این فیلم تنها به وقایع احساسی و ناراحت‌کننده و حس شوک پس از اطلاع یافتن از خبر یک اعدام اشتباهی پرداخته نمی‌شود. این فیلم درواقع با هوشمندی و دلسوزی به موضوعی ناگوار در قالب داستانی تأثیر‌گذار می‌پردازد.
با وجود اینکه منتقدان در مطالب خود فیلم«قصیده گاو سفید» را از نظر هنری همسنگ با فیلم‌های «جدایی نادر از سیمین» به کارگردانی اصغر فرهادی و «شیطان وجود ندارد» اثر محمد رسول‌اف دانسته‌اند، اما فیلم«قصیده گاو سفید» در این دوره جشنواره فیلم برلین که محمد رسول اف از ایران نیز عضو هیأت داوران برلیناله بود، نتوانست جایزه‌ای از این جشنواره از آن خود کند. جشنواره فیلم برلین امسال در 2 نسخه آنلاین و فیزیکی برگزار شد. رویداد آنلاین این جشنواره در ‌ماه مارس 2021برگزار شد. در رویداد فیزیکی که از 9تا 19‍‍ ژوئن برگزار شد، 126فیلم از فیلم‌های منتخب جشنواره برلین نمایش داده شدند.

اعطای جوایز خرس طلایی و نقره‌ای
روز 13ژوئن نیز در «جزیره موزه‌های شهر برلین» مراسم اهدای جوایز فیلم‌های برگزیده در نسخه آنلاین جشنواره برلین در فضای روباز برگزار شد. در همین روز نیز نام برندگان بخش مستند و بهترین «فیلم اول» جشنواره برلین نیز اعلام شد. 
فیلم «بخت بد» ساخته رادو جود، کارگردان اهل رومانی و ساخته کشورهای رومانی، لوکزامبورگ، کرواسی و جمهوری چک، با رأی هیأت داوران، جایزه خرس طلایی بهترین فیلم بخش اصلی مسابقه هفتاد و دومین دوره این جشنواره را از آن خود کرده بود. «بخت بد» فیلمی با مضمون طنز اجتماعی روابط غیرمتعارف انسانی را روایت می‌کند. فیلم «نور طبیعی» به کارگردانی دنس ناگی نیز جایزه خرس نقره‌ای جشنواره برلین را دریافت کرد. در این فیلم داستان سربازان مجارستانی که در جریان جنگ جهانی دوم در جنگل‌های سرد و یخبندان اوکراین در تعقیب پارتیزان‌های شوروی هستند، روایت می‌شود.

جوایز نسخه تابستانی برلیناله
فیلم«ما» به کارگردانی آلیس دیوپ، فیلمساز فرانسوی برنده جایزه بهترین فیلم مستند جشنواره برلین شد. این فیلم در نسخه آنلاین جشنواره برلین نیز پیش‌تر جایزه بهترین فیلم بخش «مواجهه» را به‌خود اختصاص داده بود. این فیلم به‌دلیل کنجکاوی آلیس دیوپ درباره شرایط انسانی و زبان متفکرانه از سوی هیأت داوران جشنواره برلین مورد تحسین قرار گرفته است. دیوپ در این فیلم به اتفاقاتی که در حومه پاریس رخ می‌دهد، پرداخته و این مسئله را آشکار می‌کند که چطور اختلافات گذشته همچنان بر وقایع دوران معاصر فرانسه تأثیرگذارند. 
فیلم «ترس شصت و یکمین» به کارگردانی داشا نکراسوفا، بازیگر و کارگردان جوان آمریکایی – بلاروسی، نیز جایزه بهترین «فیلم اول» جشنواره برلین را به‌خود اختصاص داد.

ویژگی‌های متفاوت برلیناله 2021
برای نخستین‌بار، جایزه بهترین بازیگر در جشنواره فیلم برلین با معیار جنسیتی اعطا نشد و جایزه صرفا به بهترین بازیگر و بهترین بازیگر نقش مکمل بدون درنظر گرفتن جنسیت بازیگر اعطا شد. در این دوره جایزه بهترین بازیگر به مارن ایگرت برای بازی در فیلم کمدی  علمی تخیلی «من مرد تو هستم» به کارگردانی ماریا شریدر اختصاص یافت. لیلا کیزلینگر نیز به‌دلیل نقش آفرینی در فیلم«جنگل - من تورا همه‌جا می‌بینم» به کارگردانی بنس فلیگاف، فیلمساز و فیلمنامه‌نویس مجارستانی اختصاص یافت. در این فیلم به 7مورد اختلافات خانوادگی که در پی هم رخ می‌دهد، اشاره شده است. در این فیلم هم بازیگران حرفه‌ای و هم نابازیگران نقش‌آفرینی کرده‌اند.
در این دوره از جشنواره فیزیکی برلیناله پروتکل‌های بهداشتی سفت و سختی برای علاقه‌مندان به دیدن فیلم‌های جشنواره تعیین شده بود. شخصی کردن بلیت‌های سینما و مشخص کردن صندلی هر تماشاگر و ممنوعیت نشستن بیشتر از 2 نفر در کنار هم در فضای روباز سینما ازجمله این پروتکل‌های بهداشتی درنظر گرفته شده برای این دوره از این جشنواره بود.  در جشنواره تابستانی امسال حدود 60هزار بلیت برای نمایش فیلم‌ها در فضای باز فروخته شد. این در حالی است که در جشنواره‌های فیلم برلین که در سال‌های گذشته و در زمان پیشاکرونا برگزار می‌شد، حدود 330هزار بلیت برای فروش به علاقه‌مندان به سینما درنظر گرفته می‌شد. در جشنواره تابستانی برلین نیز حضور اسپانسرها یا حامیان مالی کمرنگ‌تر از سایر ادوار برگزاری این جشنواره بود.