موفقیت حکمرانی ملی با تشکیل حکومت‌های محلی قوی

  مجید جباری ـ خبر‌نگار

 انتخابات ریاست‌جمهوری و شوراها اواخر خرداد برگزار می‌شود. باتوجه به اینکه همیشه انتخابات ریاست‌جمهوری و مناظره‌هایش بحث های زیادی در جامعه به همراه دارد،  بیم آن می‌رود که انتخابات شوراها زیر سایه انتخابات ریاست‌جمهوری فراموش شود.
 از طرف دیگر شهردارانی از دل برخی دوره‌‌های شوراهای شهر بیرون آمده‌اند که یا به پاستور راه پیدا کرده‌اند یا سودای رئیس‌جمهور شدن را در سر می‌پروراندند. این موضوع باعث ایجاد 2رویکرد شورای شهرساز و شورای رئیس‌جمهور‌ساز در مدیریت شهری شده است.
بر این اساس، روزنامه همشهری برای بررسی این دو رویکرد در دوره‌های مختلف مدیریت شهری، نشستی را با عنوان «شورای شهرساز» یا «شورای رئیس‌جمهورساز» در بستر‌کلاب‌هاوس‌ برگزار کرد که در آن تعدادی از اعضای شورای شهر، کارشناسان حوزه های شهری و اجتماعی و فعالان و خبرنگاران حوزه شهری حضور داشتند. عضو هیأت‌رئیسه شورای شهر تهران در ابتدای این نشست، گفت: تمام تلاش شورای پنجم این بود که رویکردش متفاوت از دوره‌های قبل باشد. 
زهرا نژادبهرام افزود: بر همین اساس ما اعضای شورای شهر در این دوره پیمان نانوشته‌ای را بین خودمان درنظر گرفتیم که هیچ‌یک از اعضای شورا به هر دلیلی شورای شهر را ترک نکند و تا آخر عمر این دوره در پارلمان شهری حضور داشته باشد. مصداق مهم آن هم در مبحث شهردار شدن آقای هاشمی در مقطعی از عمر شورا بود.
او ادامه داد: با وجود همه صلاحیت‌هایی که آقای هاشمی برای تصدی شهرداری تهران داشت، اما درنهایت به میثاق‌مان عمل کردیم و اجازه ندادیم انسجام شورا از بین برود. مهم‌ترین دلیل‌مان هم مسئله شهر و عهدی بود که برای اداره شهر بسته بودیم.

فراهم‌کردن فرصت‌های بیشتر برای اداره شهر 
عضو هیأت‌رئیسه شورای شهر تهران در ادامه سخنانش گفت: این یک قابلیت و ظرفیتی است که افرادی که می‌خواهند در شورای شهر و مدیریت شهری ورود کنند، از یک‌سری ویژگی‌های خاص برخوردارند و با دید کلان‌تری که به جامعه ملی دارند، می‌توانند فرصت‌های بیشتری را برای شهر و کشور تدارک ببینند. 

ن‍ژادبهرام،‌ حضور شهردار تهران در هیأت دولت را ظرفیت مهم دیگری می‌داند و می‌گوید:  این موضوع می‌تواند بستری باشد برای اینکه مدیر شهری در مدیریت و موضوعات سطح ملی و کلان هم ورود پیدا کند؛ ضمن اینکه ارتباطات مدیریت شهری تهران آنقدر بالاست که می‌تواند حتی در سطح وزرا هم عمل کند.‌نژادبهرام با اشاره به اینکه این قابلیت در مدیریت شهری تهران وجود دارد که از درون خود‌ مدیران کلان را معرفی کند، گفت: در میان اعضای این دوره از شورای شهر ما 2استاندار، یک شهردار تهران، نماینده مجلس و حتی وزیر داریم که هرکدامشان قابلیت این را دارند که وزارتخانه‌ها را هم اداره کنند. او گفت: این را اگر به‌عنوان یک مزیت نسبی ببینیم سؤال پیش می‌آید که اگر چنین افرادی با ظرفیت ملی در پارلمان محلی قرار بگیرند ممکن است، نگاهشان به شهر از جنس کوتاه‌مدت و گذرا باشد؟ من می‌گویم که خیر لزوما اینطور نیست؛ چراکه چنین مدیری به‌دلیل اینکه نگاهش به شهر با رویکرد کلان است، اتفاقا می‌تواند فرصت‌هایی را برای شهر ایجاد کند.
 او افزود: چنین مدیری می‌تواند برای ایجاد هرگونه تغییر در شهر از ظرفیت‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بهره بگیرد؛ از این‌رو چنین فردی می‌تواند برای شهر بلندمدت و مفید کار کند. برای مثال در بسیاری از برنامه‌ها و مصوبات شهر ما نیاز داشتیم که از ظرفیت‌های ملی و ارتباطی مدیران شهری استفاده کنیم. نگاه دوراندیشانه‌ای که در شورای شهر وجود دارد می‌تواند تدارک مثبتی را برای شهر ببیند و به شهر و شهروندان و توسعه آن کمک کند.
عضو هیأت‌رئیسه شورای شهر تهران در ادامه گفت: این ظرفیت را اعضای شورای شهر تهران دارند که نگاه فراتر از یک مدیریت شهری داشته باشند؛ چون ملزومات مدیریت در شهر تهران آنها را مجاب می‌کند که برای حفاظت از شهر از ظرفیت‌های دیگری استفاده کنند. برای مثال در بحث کرونا که همزمان با تحریم‌های شدید آمریکا علیه ایران بود، مدیران شهری دیدند می‌توانند از جایگاه نمایندگی مردم از همتایان خود در دیگر کشور‌ها کمک بگیرند و شدت تحریم‌ها را برای حفاظت از شهر و شهروندان کاهش دهند.
نژادبهرام گفت: اینکه فردی در شورای شهر باشد و به شهر از منظر ملی نگاه کند با  موضوعی در تعارض نیست؛ البته تأکید می‌کنم که این موضوعات صرفا در مورد شورای شهر تهران صادق است.

انتخاب حناچی به‌عنوان شهردار شهرساز بسیار خوب بود

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران هم در این نشست مجازی درباره 2مقوله شورای شهرساز و شورای رئیس‌جمهورساز گفت: من اساسا در زمینه 2مقوله‌ای که موضوع این نشست است، جزو کسانی هستم که نگاه صفر و صدی ندارم و معتقد نیستم که شورای شهرساز بهتر از شورای رئیس‌جمهور‌ساز است یا برعکس.
محمد سالاری با اشاره به انتخاب پیروز حناچی به‌عنوان شهرداری که شهرساز است، گفت: در ارتباط با آقای حناچی شهردار منتخب ما اعتقاد دارم در این مقطع تاریخی انتخاب او به‌عنوان یک شهردار شهرساز اتفاق بسیار خوبی بوده است.  همچنین با توجه به اینکه او دغدغه‌مند است و پیش‌تر هم در بالاترین مرجع متولی ماموریت‌های شهرسازی و معماری همواره حضور داشته، لازم بود که به‌عنوان شهردار شهرساز سکان هدایت شهر تهران را در دست بگیرد و تغییر ریل‌گذاری را به کمک شورا انجام دهد که تاحد زیادی هم موفق بوده است.
او ادامه داد: معتقدم شهردار تهران  به‌عنوان یک شهرساز از جایگاه صندلی شهرداری برای اداره امور شهر استفاده کرد و در تغییر پارادایم‌ها و رویکردها و توقف شهرفروشی موفقیت‌های قابل توجهی داشته، اما آنطور که باید، از جایگاه صندلی شهرداری در سپهر سیاسی و نظام حکمرانی کشور
برای مطالبه‌گری به‌منظور حل مشکلات تهران استفاده نکرد.

پیوندی بین 2 انتخابات پیش‌رو برقرار نشده است
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران با اشاره به همزمانی انتخابات شورای شهر و ریاست‌جمهوری با انتقاد از صدا و سیما گفت: به‌رغم اینکه انتخابات ریاست‌جمهوری و شوراهای اسلامی شهر و روستا همزمان برگزار می‌شود، اما متأسفانه نه صدا و سیما و نه برخی رسانه‌ها و جامعه حرفه‌ای و نه کاندیداهای ریاست جمهوری پیوندی بین این 2انتخابات برقرار نکردند.
محمد سالاری افزود: به هر حال کسی که می‌خواهد رئیس‌جمهور شود و کابینه تشکیل دهد، باید نگاهش را به نهادهای مدنی و مردمی به‌خصوص نهاد شوراهای شهر و روستا که بزرگ‌ترین نهاد مردمی است، تبیین کند. کسی که می‌خواهد رئیس‌جمهور شود باید برنامه داشته باشد که چه اقداماتی برای تقویت جایگاه‌های نهادی مثل شورا دارد.
او افزود: به باور من مهم‌ترین موضوعی که در روزهای باقیمانده تا انتخابات رسانه‌ها باید به آن بپردازند و از کاندیداهای ریاست‌جمهوری طلب کنند، این است که برنامه‌هایشان را درخصوص حکومت‌های محلی بیان کنند؛ چراکه به باور من تا حکومت‌های محلی تشکیل نشود و به جایگاه واقعی خود نرسد، حکمرانی ملی هم نمی‌تواند در عملکردش موفق باشد. سالاری در ادامه با انتقاد از اختیارات اندک حکومت‌های محلی در مقایسه با مطالبات قابل توجه شهروندان، گفت: من معتقدم همان نگاهی که قصد دارد نهادهای انتخابی را تضعیف کرده و بگوید دلیل مشکلات کشور همین نهادهای انتخابی و موضوعات مربوط به مردم‌سالاری است، کم‌کم در حال رشد است؛ درست مثل همان نگاهی که اوایل انقلاب اسلامی هم امام راحل را تحت فشار قرار می‌داد که اصولا جمهوریت در کنار اسلامیت نباشد و اعتقادی بر مشارکت مردم در تعیین سرنوشت کشور نداشت.
 این عضو شورای شهر تهران که سابقه عضویت در دوره چهارم شورای شهر پایتخت را هم دارد، در بخش دیگری از سخنانش گفت: امروز بستر عمومی جامعه نسبت به اصل انتخابات و کارکرد آن ناامید شده و اعتقاد دارد که حتی اگر گزینه‌های موردنظر جامعه هم رأی بیاورند، نمی‌توانند نسبت به تحقق مطالبات شهروندان اقدام کنند.
سالاری گفت: در همه دنیا شاهد تجلی مؤثر نهادهای مدنی هستیم. درآنجا حکومت‌های محلی تشکیل شده ‌و تصدی‌گری‌های شهرها کاملا به مدیریت شهری برون‌سپاری شده و حکمرانی مرکزی هم به کارهای سیاستگذاری و نظارت و موضوعات کشور می‌پردازد.  این امروز یکی از موضوعات مهمی است که باید از کاندیداهای ریاست‌جمهوری و جریانات سیاسی فارغ از اصولگرا و اصلاح‌طلب سؤال کرد که استراتژی شما نسبت به حکومت‌های محلی چیست؟ ضمن اینکه ضرورت دارد این مطالبه‌گری در جامعه ایجاد شود. 

 شهرداری؛ یک نهاد‌تأثیرگذار
   حسین ایمانی‌جاجرمی، جامعه‌شناس
 
ما باید به نظام حکمرانی شهری توجه کنیم؛ چراکه بحث شورا در مسئله مشارکت شهروندی در اداره امور شهر خلاصه می‌شود و هدف این است. حالا خودِ این مشارکت می‌تواند یک هدف مهم باشد یا می‌تواند به شورای شهر اجازه دهد که به‌عنوان یک ابزار سیاسی از آن بهره ببرد. 
اگر هدف مشارکت شهروندان باشد، آن‌موقع تشکیل شورای شهر معنا می‌دهد، اما اگر هدف ما بهره‌برداری سیاسی باشد، آن زمان شورای شهر پله ترقی برای سیاستمداران یا سیاست‌بازان می‌شود.
موضوع شورای شهر در ایران جالب توجه است؛ یعنی این واحدی که حالا در سیاست محلی درست شده تا مشارکت شهروندان را امکان‌پذیر کند، به‌نظر می‌رسد هیچ‌گاه ریشه‌های محلی قدرتمندی نداشته است. در واقع خواست مردم عادی نبوده یا به‌نحوی تلخ‌تر جامعه مدنی ما ظرفیت یا امکان این کار را نداشته که به‌دنبال یک استقلال محلی باشد. اینکه ما می‌بینیم شهردار در ایران قدرتمند است، بخشی از آن به تعریف شهرداری در دستگاه سیاسی وزارت کشور برمی‌گردد. 
آن چیزی که به‌نظر من شهرداری را قدرتمند می‌کند و فکر می‌کنم شورای شهر در آن خیلی بازیگر خوبی نیست، در واقع کارهایی است که کرباسچی انجام داده و شهر را تبدیل به یک کالای قابل فروش کرده است. از این فروش نیز سهم شهرداری را گرفته است. همین پولساز‌کردن اهمیت شهرداری را در مناسبات مختلف بالا می‌برد و شهرداری تبدیل به یک نهاد تأثیرگذار می‌شود.

شورای شهر تهران باید سیاسی باشد
    علی پیرحسین‌لو، کارشناس حوزه شهری 

  اینکه شورای شهر می‌خواهد رئیس‌جمهور تربیت کند، یعنی چه؟ اصلا نسبت شوراهای شهر با سیاست چیست؟ من تصور می‌کنم مسئله این نیست که رئیس‌جمهور از دلِ شورای شهر و شهردار منتخب بیرون بیاید. 
به‌طور مشخص ما یک نهاد اجتماعی-سیاسی داریم که قرار است نهاد مردم باشد یا به‌عبارت دیگر بال مردمی نظام را نمایندگی کند. حرف من این است که شورای شهر به‌خصوص در کلانشهرها و به‌ویژه در تهران اساسا سیاسی است. البته به عقیده من شورای شهر تهران باید سیاسی باشد و کمااینکه اینچنین است.