جهان‌نما
گام آکادمیک آلمان برای توسعه دوچرخه‌سواری
سمانه معظمی-روزنامه‌نگار
تلاش آلمان برای توسعه دوچرخه‌سواری در شهرها، پای این رشته را به دانشگاه‌های این کشور هم باز کرده است. با راه‌اندازی مقاطع جدید تحصیلات تکمیلی در 7دانشگاه آلمان تا چند سال دیگر عده‌ای از دانشجویان این دانشگاه‌ها مدرک کارشناسی ارشد و دکتری خود را در شاخه‌های مختلف «مطالعات دوچرخه‌سواری شهری» دریافت می‌کنند. به گزارش سایت پولیتیکو، دولت آلمان در راستای اجرای طرح ملی دوچرخه‌سواری و به‌منظور دستیابی به اهداف زیست‌محیطی خود و همچنین افزایش امنیت تردد در خیابان‌ها، سال گذشته اعلام کرد؛ 8.3میلیون یورو برای ایجاد 7کرسی استادی در رشته حمل‌ونقل شهری با دوچرخه، اختصاص خواهد داد. وزیر حمل‌ونقل آلمان در این‌باره گفته بود که برای ترغیب مردم به استفاده بیشتر از این وسیله نقلیه، دوچرخه‌سواری تبدیل به یک رشته دانشگاهی در این کشور می‌شود. هم اکنون فقط 11درصد سفرهای درون‌شهری آلمان با دوچرخه انجام می‌شود. این میزان در هلند و دانمارک که در این زمینه در جهان پیشگام هستند، به‌ترتیب 27و 18درصد است.
هدف مسئولان آلمانی این است که موضوع «ترافیک دوچرخه» - از طراحی ساختار و ایمن‌سازی گرفته تا وضع قوانینی که دوچرخه‌سواری را تسهیل می‌کند- وارد حوزه تحقیقات و آموزش شود. استادان منصوب شده در کرسی‌های جدید وظیفه دارند تا مقاطع کارشناسی ارشد ویژه در دانشگاه‌ها و کالج‌هایشان را راه‌اندازی و درصورت امکان برای مقطع دکتری نیز دانشجو جذب کنند.
از نظر کارشناسان، یک اراده سیاسی قوی برای حمایت از مطالعات حوزه حمل ونقل با دوچرخه در سطح آکادمیک در آلمان ایجاد شده؛ به‌ویژه اینکه دولت این کشور متعهد شده حمل‌ونقل دوستدار محیط‌زیست را جایگزین وسایل نقلیه موتوری کند. آلمان قصد دارد انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از تردد خودروها را در مقایسه با دهه 1990تا سال 2030دست‌کم 40درصد کاهش دهد. هرچند تحلیلگران معتقدند که برلین برای رسیدن به این هدف راه طولانی در پیش دارد.
اقدام مؤثر اما دیر
از نظر دانشگاهیان و فعالان این حوزه، این قدم که نقش چشمگیری در موفقیت آلمان در دستیابی به هدف حمل ونقل سبز خواهد داشت، بسیار دیر برداشته شده است. هدر کاتس که حدود یک‌ماه پیش موفق شده کرسی استادی در دانشگاه ووپرتال آلمان را به‌دست بیاورد، می‌گوید: «نخستین سؤالی که باید بپرسیم این است که چرا این قدر دیر به فکر مطالعه آکادمیک در حوزه حمل‌ونقل با دوچرخه افتاده‌ایم؟ » از نظر او، پاسخ این سؤال، صنعت خودروسازی قدرتمند آلمان است که طی 70سال اخیر بر حوزه‌های مختلف تحقیقاتی این کشور سایه افکنده بود.
پیشگامی آلمان
تعریف جایگاه دانشگاهی جدید و جدی گرفتن تحقیقات در زمینه دوچرخه‌سواری، آلمان را به کشوری پیشگام در این حوزه تبدیل کرده است. حتی در هلند که به‌عنوان مرکز تحقیقاتی اروپا در حوزه حمل‌ونقل شهری شناخته می‌شود، با اینکه تحقیقات گوناگونی در این زمینه انجام شده، دانشگاه‌ها هنوز مقاطع آکادمیک مختص این حوزه راه‌اندازی نکرده‌اند. مارکو بروملستروت، رئیس مؤسسه دوچرخه‌سواری شهری دانشگاه آمستردام می‌گوید: «معمولا بخشی از تحقیقات ما در حوزه دوچرخه‌سواری بوده، اما تاکنون کرسی ویژه‌ای به این نام نداشته‌ایم». این مؤسسه 6سال پیش برای کمک به توسعه پروژه‌های مرتبط به دوچرخه‌سواری راه‌اندازی شده و قرار است مقاطع خاص این رشته هم به‌زودی در آن ایجاد شود.
استادان جدید وظیفه دارند تا چرایی و چگونگی استفاده از خیابان‌ها را به کمک دانشجویانی با سابقه تحصیل و کار در حوزه‌های برنامه‌ریزی شهری، جامعه‌شناسی و روانشناسی حوزه ترافیک، مورد موشکافی قرار دهند. تحقیقات، بر جمع‌آوری اطلاعات در زمینه عادت‌های دوچرخه‌سواری مردم، نحوه رفتار در خیابان، استفاده از مسیرهای ویژه و همچنین مطالعه طراحی شبکه‌های دوچرخه‌سواری تمرکز خواهد داشت.
از 7کرسی استادی، 5جایگاه تاکنون پُر شده که 4نفر آنها زن هستند. موضوعی که خشنودی انجمن دوچرخه‌سواران آلمان (ADFC) را به‌دنبال داشته است. مسئولان این انجمن معتقدند که نیاز اقشار مختلف ازجمله زن و مرد و پیر و جوان در صنعت حمل ونقل متفاوت است، اما زنان تا به حال حضور چشمگیری در این عرصه نداشته‌اند. آنها امیدوارند رویکرد جدید تحقیقاتی به پُر شدن این شکاف کمک کند.
سابقه علمی استادان
همه استادان جدیدی که برای این رشته جذب شده‌اند، هر یک به شکلی سال‌ها سابقه تحقیق در حوزه دوچرخه‌سواری را در بخش‌های گوناگون داشته‌اند و می‌توانند از زوایای مختلف به پیشبرد اهداف تحقیقاتی کمک کنند. برای مثال، کاتس که در رشته مهندسی عمران تحصیل کرده، ابزارهای شبیه‌سازی ساخته که می‌تواند به برنامه‌ریزان شهری برای طراحی شبکه‌های دوچرخه‌سواری کمک کند. اساس ایده او، ایجاد فضایی امن و جذاب برای دوچرخه‌سواران است.
مارتینا لومیه، یکی از استادان مطالعات دوچرخه‌سواری شهری که در دانشگاه راین ماین مشغول شده، قبلا به‌عنوان مهندس برنامه‌ریزی با شهرداری‌ها همکاری می‌کرده است. او قصد دارد در مورد کارایی مسیرهای دوچرخه‌سواری مطالعه کند. یکی از برنامه‌های تدریس او، فرستادن دانشجویان به نقاط مختلف شهر ویسبادن برای رصد وسایل مختلف حمل ونقل است تا بتوانند راهکاری برای تناقض‌های احتمالی پیدا کنند. به‌نظر می‌رسد این روزها که طراحی شهری به‌ویژه از نوع زیست‌محیطی آن طرفداران زیادی دارد، هیچ‌کدام از استادان جدید نگرانی برای جذب دانشجو در رشته دوچرخه‌سواری شهری نداشته باشند.
