نگاه
ناکارآمد‌سازی دیپلماسی
الهه کولایی- استاد دانشگاه تهران
انتشار فایل سخنانی که از سوی وزیر امور خارجه ایران برای درج در پروژه خاصی به منظور شکل‌گیری یک مجموعه از مباحث مربوط به تاریخ شفاهی تنظیم شده است، در فضای رسانه‌ای خارج از کشور در شرایطی که مذاکرات هسته‌ای بین ایران و 4 کشور قدرتمند جهان که در فرآیند این مذاکرات باقی مانده‌اند و البته همکاری خود را هم با ایالات متحده آمریکا قطع نکرده‌اند، می‌تواند براساس انگیزه‌ها و عوامل گوناگون شکل بگیرد. باید توجه داشت در فضای نزدیک به برگزاری انتخابات در کشور به‌طور طبیعی می‌توان انتشار این فایل را به رقابت‌های جناحی و تبلیغاتی جریان‌ها و نامزدهای رقیب مربوط ساخت، اما از سوی دیگر با توجه به اهمیت این مذاکرات، شرایط کنونی کشور و مشکلات اجتماعی- اقتصادی مردم ایران و نیز رخدادهای ماه‌های اخیر در کشور، در ارتباط با فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، به‌طور طبیعی عوامل خارجی اثرگذار بر انتشار این فایل نیز نباید مورد غفلت قرار گیرد.
می‌توان انتظار داشت همان‌گونه که در ماه‌ها و هفته‌های اخیر شاهد تلاش‌هایی برای بر هم خوردن روند مذاکرات هسته‌ای بوده‌ایم و درحالی که دیپلمات‌های ارشد کشور برای دفاع از منافع ایران و تامین منافع مردم ایران می‌کوشند، انتشار این فایل ضربه‌ای بر استحکام مواضع آنها برآورد شود. بنابراین هم باید به مجموعه‌ای از عوامل داخلی در این زمینه توجه کرد و هم بر عوامل بیرونی تاثیرگذار بر این رخداد دقت‌نظر داشت.
اشاره‌های وزیر امور خارجه کشور به چارچوب‌های کلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی و متغیرهای مداخله‌گر، در آن برخلاف بحث‌هایی که در مورد دوگانه میدان مقاومت نظامیان و دیپلماسی مذاکره‌کنندگان منتشر می‌شود، مسئله جدیدی نیست. باید توجه داشت بحث تازه‌ای در این ارتباط از زبان آقای ظریف مطرح نشده است. پیش‌تر نیز در سال‌های گذشته منابع گوناگون، در موارد متنوع و متفاوت، به این‌گونه مسائل اشاره‌هایی داشته‌اند. اینکه شخص وزیر امور خارجه این بحث‌ها را به‌طور مشخص مورد اشاره قرار دهد، به‌طور طبیعی بر اهمیت و تاثیرگذاری آن می‌افزاید. وگرنه مسئله جدیدی نبوده که پیش‌تر در مورد آن صحبت نشده باشد، یا در موارد گوناگون آثار و شواهدی از آن دیده نشده باشد.
ساختار تصمیم‌گیری در حوزه سیاست خارجی و تنظیم روابط خارجی ایران، مسائل و چالش‌های مربوط به این حوزه بارها در مطالعات و بررسی‌های گوناگون مورد اشاره قرار گرفته‌اند. اما آنچه اینک اهمیت دارد این است که در فضای کنونی داخلی و عرصه بین‌المللی و حتی در سطح منطقه‌ای، این اقدام در جهت ایجاد اختلال در روند تلاش‌های اعتمادسازی و اعتمادآفرینی در روابط با کشورهای تاثیرگذاری مانند عربستان سعودی و تلاش برای بهبود موقعیت منطقه‌ای ایران از طریق دیپلماسی به‌شمار می‌آید. در هرصورت، با نفوذ عوامل داخلی یا خارجی، با انتشار این فایل، ناکارآمد ساختن دیپلماسی هدف قرار گرفته است. در واقع مخالفان کارآمدی ابزارهای سیاسی در روابط خارجی که منبع آن در این زمینه مشخص نیست، ناکارآمد‌نمایاندن اهرم دیپلماسی را هدف قرار داده‌اند، تا مسیرها و ابزارهای دیگر روابط خارجی کشور را شکل دهند. آنها می‌خواهند با این اقدام در مسیر تامین منافع مردم ایران اختلال به‌وجود آورند.
در همینه زمینه :
