صعود و سقوط دستمزدها در نبرد با تورم

لیلا شریف ـ روزنامه‌نگار

روزهای پایان سال برای افرادی که در دسته شاغل‌ها قرار می‌گیرند، از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که در میان تمام دوندگی‌ها، باید بخشی از حواسشان به خبرهای تعیین حداقل دستمزد سال آینده باشد و بدانند که حقوقشان توان رویارویی با تورم را دارد یا خیر. تورم شاخص اصلی و کلیدی اقتصادی در تعیین حداقل دستمزد به‌شمار می‌رود و به همین دلیل برای صحبت کردن از حداقل دستمزد همواره باید نیم‌نگاهی به نرخ تورم داشت و دید که حداقل دستمزد تا چه حد بالاتر یا پایین‌تر از نرخ تورم قرار گرفته است.  توجه به نرخ تورم برای تعیین حداقل دستمزد موجب شده است تا دو تعریف حداقل دستمزد اسمی و حداقل دستمزد حقیقی شکل بگیرد. در واقع دستمزد اسمی مقدار پول و دستمزدی است که به یک نیروی کار پرداخت می‌شود اما حداقل دستمزد حقیقی به میزانی از دستمزد اطلاق می‌شود که پس از کسر تورم، باقی خواهد ماند. در واقع نرخ رشد دستمزد حقیقی به‌مراتب مهم‌تر از نرخ رشد دستمزد اسمی است؛ چراکه اثر تورم را لحاظ می‌کند و اثر واقعی افزایش دستمزد را نشان می‌دهد.» عملکرد دولت‌ها نیز- با توجه به مدیریتشان در مهار تورم- در این حوزه متفاوت است و هر دولت با توجه به نرخ تورم و میزان حداقل دستمزد، کارنامه متفاوتی از خود به جای گذاشته است. از میان دولت‌های پس از جنگ باید دولت اول هاشمی رفسنجانی را به‌عنوان دولتی که بیشترین رشد دستمزد حقیقی را رقم زد، نام برد.  اما نباید فراموش کرد که دولت سیدمحمد خاتمی به‌عنوان بهترین دولت در حوزه رشد متوالی حداقل دستمزد حقیقی شناخته می‌شود؛ چرا که این دولت توانست در 8سال متوالی رشد مثبت حداقل دستمزد حقیقی را ثبت کند. مقایسه حداقل دستمزد با نرخ برابری دلار نیز نشان می‌دهد، درحالی‌که طی سال89 حداقل دستمزد 303هزار تومانی معادل 292دلار بود، اما با احتساب میانگین قیمت دلار در سال99 یعنی 22هزار و 977تومان باید گفت که حداقل دستمزد سال 99معادل 79دلار است. در واقع با وجود آنکه حداقل دستمزد افزایش یافته است اما به‌دلیل روند صعودی نرخ دلار، قدرت خرید مردم کاهش یافته است. 

دولت‌ها و حداقل دستمزد
 به گزارش مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، رشد دستمزد حقیقی در دوره  دولت دوم احمدی‌نژاد منفی 17درصد بوده است. 
 در دولت ششم یعنی دولت دوم مرحوم هاشمی رفسنجانی نیز رشد حداقل دستمزد حقیقی منفی7.4 درصد بوده است.
 با تکیه بر آمار موجود می‌توان گفت که بیشترین رشد دستمزد حقیقی در دولت پنجم (دولت اول هاشمی رفسنجانی) و کمترین آن در دولت دهم (دولت دوم احمدی‌نژاد) رخ داده است. دولت سیدمحمد خاتمی بهترین دوره را برای رشد دستمزد حقیقی رقم زد، در دولت‌های هفتم و هشتم شاهد رشد مثبت دستمزد حقیقی بودیم.
 اگر بخواهیم نگاهی جزئی به میزان رشد دوره‌ای حداقل دستمزد حقیقی داشته باشیم، باید گفت که در دولت پنجم و ششم (دولت‌های هاشمی رفسنجانی) رشد دوره‌ای حداقل دستمزد حقیقی به‌ترتیب 65.2 و منفی 7.4 بود. این رشد در دولت اول خاتمی 11.8و در دولت دوم به 21.7رسید. دولت اول احمدی‌نژاد نیز با رشد 2.5درصدی کار خود را آغاز کرد اما این عدد در دولت دوم احمدی‌نژاد به منفی 17درصد رسید. دولت یازدهم به ریاست‌جمهوری حسن روحانی نیز رشد 18.2درصدی را به نام خود ثبت کرده است.
 رشد دوره‌ای حداقل دستمزد اسمی در دولت اول هاشمی رفسنجانی(دولت پنجم)30.8 و در دولت دوم ششم این رشد به رقم 32.1درصد رسید. دولت اصلاحات به ریاست‌جمهوری سیدمحمد خاتمی نیز توانست 8سال متوالی رشد 22و 23درصدی را برای حداقل دستمزد اسمی ثبت کند.
  این رقم در دولت اول احمدی‌نژاد به 19.8درصد و در دولت دوم به 15.5درصد رسید. حسن روحانی نیز در دولت اول، موجب رشد 20.2درصدی حداقل دستمزد شد.


 تا زمان نگارش این مطلب، نرخ تورم سال 99 از سوی بانک مرکزی اعلام نشده بود و به همین دلیل، آمار اعلام شده مرکز آمار ایران درج شده است.
 با توجه به نوسان شدید قیمت دلار در دهه 90، میانگین قیمت دلار در این گزارش مدنظر قرار گرفته است.








حداقل دستمزد در گذر زمان
 در سال1370، نخستین سال اجرای قانون کار مصوب سال1369، حداقل دستمزد اسمی نزدیک به 67درصد و حداقل دستمزد واقعی 38.06رشد کرد.
 در سال 1374، تورم بعد از اجرای سیاست‌های اقتصادی تعدیل و به 49.4درصد افزایش یافت که در این سال نرخ رشد دستمزد اسمی 36.9درصد بود اما نرخ رشد دستمزد حقیقی در جایگاه منفی 8.3درصد قرار گرفته بود. در واقع تورم، اثر افزایش نرخ رشد اسمی را خنثی کرد.
 به گزارش مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی در سال‌های 1374، 1378، 1392 که تورم در بیشترین ارقام ممکن و به‌ترتیب برابر با 49.4، 25.4و 34.7 درصد بودند، نرخ رشد دستمزد اسمی از تورم کمتر بوده است و در بقیه سال‌ها نرخ رشد دستمزد اسمی از رشد تورم پیشی گرفت.
 تورم در سال92 برابر با 34.7درصد بود و نرخ رشد دستمزد حقیقی نیز به منفی 7.3درصد رسیده بود.
 تورم و نرخ رشد دستمزد حقیقی در سال‌های 1379و 1380 با هم برابر هستند و این اتفاق نشان‌دهنده شرایط اقتصادی مناسب در آن سال‌هاست.
 در سال1380، نرخ رشد دستمزد اسمی برابر با 26.6درصد و نرخ رشد دستمزد حقیقی و تورم به‌ترتیب 12.6درصد و 12.4درصد بودند.
 در ابتدای دولت‌های بعد از جنگ، رشد دستمزد حقیقی اتفاق افتاده است، اما بعد از آن با افزایش تورم، ارزش واقعی دستمزد حقیقی کاهش یافته است. این امر در دولت‌های پنجم و ششم و همچنین دولت‌های نهم و دهم مشهود است.