گشت و‌گذاری در بازار کتاب‌های دست دوم
رونق فروش کهنه‌ها در سایه گرانی
سعیده مرادی- خبرنگار
این روزها بازار خرید و فروش کتاب‌های دست دوم داغ است. افزایش قیمت کتاب که ناشی از افزایش بهای کاغذ و دیگر هزینه‌های تولید است، باعث شده تا کتابخوان‌ها تمایل بیشتری به خرید کتاب‌های دست دوم داشته باشند. هرچند اغلب این کتاب‌ها رنگ و رو رفته و معیوب هستند، اما با قیمت مناسب‌تری نسبت به کتاب‌های تازه چاپ شده می‌شود آنها را خریداری کرد. البته صرفاً بحث اقتصادی باعث رونق خرید و فروش کتاب‌های دست دوم نشده است و برخی از فروشندگان و خریداران دلایل دیگری هم برای داغ شدن تنور بازار کتاب‌های دست دوم عنوان می‌کنند. سری به خیابان انقلاب که از پاتوق‌های اصلی خرید و فروش کتاب‌های دست دوم است زده‌ایم و گزارشی از حال و هوای این روزهای بازار خرید و فروش کتاب‌های دست دوم تهیه کرده‌ایم.
کتاب کیلویی 5هزارتومان!
با گرانی کاغذ، قیمت تمام محصولات فرهنگی که به این کالا وابسته‌اند، به‌ویژه کتاب افزایش یافته است و این موضوع باعث شده تا مانند اغلب بازارها در اینجا هم خرید و فروش اجناس دست دوم رونق بگیرد. محمد شیریان که بساط کتاب‌های دست دوم را در تقاطع خیابان انقلاب و دوازدهم فروردین پهن کرده، با بیان اینکه طی چند سال اخیر بر تعداد خریداران کتاب‌های دست دوم افزوده شده می‌گوید: «قیمت کتاب‌های دست دوم معمولاً یک‌سوم کتاب‌های نو و چاپ جدید است. علاوه بر بحث قیمت، کسانی هم هستند که در این بازار دنبال کتاب‌های چاپ قدیم و سانسور نشده یا کمتر سانسور شده می‌گردند. برخی از کتاب‌هایی که دیگر مجوز چاپ هم نگرفته‌اند نیز لابه‌لای کتاب‌های دست دوم پیدا می‌شود. این دو عامل باعث شده تا مردم بیشتر به سمت کتاب‌های دست دوم متمایل شوند.» شیریان که از خریداران عمده کتاب‌های دست دوم است، درباره خرید و فروش کتاب‌های دست دوم می‌گوید: «کتاب‌هایی را که برای فروش می‌آورند اگر عنوان و محتوای ارزشمندی داشته باشد به‌عنوان مثال اگر رمانی معروف یا کتاب تاریخی کمیابی باشد، به‌صورت جلدی خریداری می‌کنیم، اما اگر کتاب‌های دانشگاهی یا کتاب‌های معمولی باشند که ارزش کمتری دارند، به‌صورت کیلویی خریداری می‌شوند. قیمت خرید کیلویی هم مدام نوسان دارد. هم‌اکنون قیمت هر‌کیلو کتاب، حدود 5هزار تومان است. قیمت فروش هم از هر جلد 2هزار تومان شروع می‌شود.» این خریدار و فروشنده کتاب‌های دست دوم می‌گوید مشتری کتاب‌های دست دوم اغلب دانشجویان و جوانان کتابخوان هستند؛ «افرادی که کتاب‌های دست دوم می‌خرند تقریباً از همه اقشار جامعه هستند، اما بین آنها تعداد دانشجویان و جوان‌ها بیشتر است.»
تخفیف‌های 50درصدی
یکی از مهم‌ترین دلایل رونق بازار کتاب‌های دست دوم بحث گرانی کتاب است. البته در این میان ناشران و کتابفروشی‌ها چندان مقصر نیستند. بالا رفتن هزینه چاپخانه، کاغذ و دیگر هزینه‌های جانبی همه دست به‌دست هم داده و موجب افزایش قیمت تمام‌شده کتاب شده است. محمد اسماعیلی، یکی از فروشندگان کتاب‌های دست دوم دانشجویی در این خصوص می‌گوید: «این‌روزها خرید قیمت کتاب‌های دست دوم دانشگاهی نسبت به نسخه جدید همان کتاب‌ها بسیار کم‌هزینه‌تر است و بین 30تا 50درصد ارزان‌تر تمام می‌شود.» اسماعیلی می‌گوید خریداران کتاب‌های دست دوم نسبت به گذشته حدود 40درصد افزایش پیدا کرده‌اند ولی بازهم تعداد آنها آنقدرها که تصور می‌شود زیاد نیست: «خریداران کتاب‌های دست دوم فقط محدود به قشر دانشجو نیست و همه قشری بین آنها دیده می‌شود. در بازار کتاب‌های دست دوم فقط بحث قیمت پایین کتاب‌ها مطرح نیست و کتاب‌هایی را که شاید در کتابفروشی‌ها به سختی گیر می‌آید یا چاپ جدید آنها سانسور شده، راحت‌تر در میان کتاب‌های دست دوم پیدا می‌شود. البته در مجموع تعداد خریداران کتاب نسبت به گذشته کاهش چشمگیری پیدا کرده است و رونق بازار کتاب‌های دست دوم به این معنی نیست که مردم برای خرید کتاب دست دوم صف بسته‌اند. در دوران ارزانی کتاب هم کتاب‌های دست دوم و قدیمی مشتری‌های خودش را داشت.»
یک بام و دوهوا در بازار دست دوم
بهنام کریمی، یکی از دانشجویانی است که برای فروش کتاب‌های دانشگاهی دست دوم خودش به یکی از پاساژ‌های ویژه خرید و فروش کتاب‌های دست دوم در حوالی میدان انقلاب آمده است. او از مبلغی که خریداران کتاب‌های دست دوم روی کتاب‌هایش می‌گذارند ناراضی است و از یک بام و دوهوا در این بازار می‌گوید: «معمولاً برای خریداری کتاب‌های دست دوم باید 50یا 60درصد قیمت روی جلد را پرداخت کنند. هرچند همین مبلغ هم برای کتاب‌های دست دوم بسیار زیاد است، اما فروشندگان به همین میزان هم راضی نیستند؛ به قیمت درج شده روی جلد کتاب کاری ندارند و به قول خودشان قیمت روز و چاپ جدید را لحاظ می‌کنند. یک کتاب چاپ سال 96را که قیمت آن 45هزارتومان بود به من 50هزارتومان قیمت داد و گفت قیمت روز کتاب 100تومان شده است! جالب اینکه وقتی چند کتاب دانشگاهی ترم گذشته‌ام را بردم که بفروشم از من به‌صورت کیلویی خریداری می‌کردند و بین 1500تا 2هزار تومان برای هر‌کیلو قیمت می‌دادند. وقتی هم از آنها علت این موضوع را جویا می‌شویم پاسخ می‌دهند که اجاره مغازه می‌دهند و هزینه‌ها بالاست.» کریمی معتقد است قیمت کتاب‌های نو آنقدر افزایش پیدا کرده که خریداری کتاب‌های دست دوم با هر قیمتی بازهم به صرفه است: «کتاب‌هایی که نیاز دارم بسیار گران هستند، بنابراین مجبور می‌شوم تا دست دوم آنها را پیدا کنم و با قیمتی کمتر خریداری کنم. قیمت کتاب‌ها نسبت به سال‌های گذشته بسیار افزایش پیدا کرده است. این افزایش قیمت در بعضی کتاب‌ها تا 40یا 50درصد هم بوده است. در سال‌های گذشته خریداری کتاب‌های مورد نیاز یک ترم، حداکثر حدود 300تا 400هزار تومان هزینه داشت، اما الان خرید کتاب‌های یک ترم، دست‌کم حدود 800هزار تومان می‌شود.»
