گزارش
با اجرای طرح‌های ویژه از سوی مدیریت شهری و با همکاری اداره میراث فرهنگی شهرری
حیات دوباره در چشمه‌علی جاری می‌شود
زهرا کریمی ـ خبر‌نگار
تماشای کتیبه نقش برجسته به روی دیواره بالای چشمه‌علی برای گردشگران و شهروندان لذتبخش است؛ دیواره‌ای که بر حسب گذر زمان طی 8هزار‌سال شاهد رویدادهای زشت و زیبای بسیاری بوده است. نورپردازی و ساماندهی آب‌تنی کودکان و شست‌وشوی قالیچه برای میزبانی گردشگران از اقدامات خوب اداره میراث فرهنگی ری و شهرداری این منطقه از تهران بود. اما از طرفی خشک‌شدن آب چشمه در سال‌های پیش و اخیرا هم وجود موزاییک‌های شکسته در کف چشمه و وجود جلبک‌ها در مسیر آن هم نشانی از بی‌مهری به این چشمه جوشان تاریخی است. همه این دلایل و سایر موارد سهم مؤثری در بی‌رمق‌شدن حیات بنای تاریخی دارد و موجبات عدم‌علاقه گردشگران برای بازدید را مهیا کرده است. به‌همین‌خاطر مدیریت شهری بنا دارد تا با اقداماتی ویژه، حیات را دوباره به این چشمه باقدمت در بخش تاریخی تهران بازگرداند.
رئیس کمیته میراث فرهنگی و گردشگری شورای شهر درباره اهمیت این چشمه تاریخی گفت: «چشمه‌علی به‌عنوان بنایی تاریخی قدمتی چند‌هزار ساله دارد و از گذشته‌های دور به چشمه سورنا شهرت داشت و اکنون با بررسی کاشفان و باستان‌شناسان و کشف ظروف سفالینه قدمت آن به 6هزار سال قبل از میلاد بر‌می‌گردد. این چشمه با سبقه‌ای قدیمی، طی چند سال اخیر بسیار آسیب دید و حتی در زمانی خشک شد.» حسن خلیل‌آبادی افزود: «خوشبختانه با پیگیری‌هایی که در شورای پنجم صورت گرفت، آب چشمه جوشان شد. به‌عنوان نمونه‌ای دیگر، ساخت بزرگراه شهید کریمی در شهرری است. ساخت این بزرگراه دلیلی شد تا بناهایی که در یک راسته قرار دارند از هم فاصله بگیرند و شاهد کاهش پاخوری و حضور توریست در بناهایی مانند چشمه‌علی باشیم درصورتی که این بنا به لحاظ نقش هویتی که در شهرری دارد می‌تواند در مناسبت‌های مختلف سال میزبان هزاران گردشگر باشد. بنابراین طرح پهنه «راگا» را با هدف حفظ و احیای هویت منطقه ری و نگهداشت بناهای به جا مانده از تاریخ به شورای پنجم ارائه داده‌ایم. در این طرح دلیل تشکیل جلبک‌ها در چشمه بررسی خواهد شد. حفاظت برای پیشگیری از یکسری شست‌وشوها و ایجاد امنیت یکی از چند هدف طرح ارائه شده به شورای شهربرای همین منظور است. امیدواریم با تصویب این طرح در سال 1400شاهد بازپیرایی و حضور گردشگران به منطقه باشیم.»
از کف‌سازی تا جلوگیری از آب تنی
رئیس اداره میراث فرهنگی شهرری نیز درباره اقداماتی که برای حفظ و احیای این بنای تاریخی انجام داده است به همشهری گفت: «بنای تاریخی چشمه‌علی هنوز بعد از گذشت سال‌ها بر حسب سنت قدیمی اهالی بومی، پاتوقی برای شستن فرش‌ها و بازی بچه‌هاست. به همین منظور کودکان در ایام نوروز برای آب‌تنی موزاییک‌ها را می‌گذاشتند تا به سمت دیگر بنا بروند و همه این موزاییک‌ها به کف چشمه افتاده‌اند و به‌دلیل نوع آب چشمه جلبک‌هایی هم تشکیل شده است.برای احیا و ساماندهی بنا و پیشگیری از تخریب آن برنامه‌های خوبی امسال در پیش رو داریم.»
او افزود: «اواخر سال 1399این بنا جدا از آنکه میراث تاریخی بود به‌عنوان میراث طبیعی نیز معرفی شد. بنابراین حفظ و نگهداشت از بنا و چشمه از وظایف اصلی به شمار می‌رود و اهمیت فراوانی دارد. در همین راستا شهرداری منطقه 20 یک طرح برای محوطه پیرامونی آن ارائه داد و یک طرح نیز اداره میراث فرهنگی برای اجرا ارائه کرد. برای اجرای طرح کلی نیاز به برپایی جلسه است تا به نقطه‌نظرات مشترک دست یابیم و هر چه سریع‌تر اقدامات لازم برای شروع یک کار اصولی را آغاز خواهیم کرد. در طرح «ساماندهی، حفاظت و احیای چشمه‌علی» به‌طور جدی به موضوعات مختلف رسیدگی خواهد شد و مهم‌ترین آنها جلوگیری از حضور کودکان برای آب‌تنی، بررسی نوع آب و نحوه پاکسازی کف چشمه، مرمت اصلاحی نقش برجسته کتیبه، پیشگیری از تجمع برای شست‌وشوی گلیم و قالیچه درنظر گرفته شده است. طرح دیگر که همچنان مانند سابق با تامین بودجه در حال پیگیری است خریداری خانه‌های مسکونی در حریم این بناست. برای خریداری بناهایی در حریم درجه یک و درجه دو واقع شده‌اند که هر‌ساله با تامین بودجه تعدادی از خانه‌ها خریداری می‌شوند.» نوروزتقی‌پور در بخشی از صحبت‌هایش به مشارکت ساکنان بومی برای حفظ این اثر ملی اشاره کرد و گفت: «ری به‌دلیل قدمت زیادی که دارد خاستگاه تمدن ایران معرفی می‌شود و این منطقه بناهای تاریخی و باارزشی دارد و شهروندان برای حفظ آثار ارزشمند موجود در منطقه وظیفه مهمی به‌عهده دارند و باید دست مشارکت و همکاری به اداره میراث فرهنگی و شهرداری منطقه بدهند تا در سال1400 شاهد حضور گردشگران از همه مناطق شهر تهران، کشورمان ایران و جهان باشیم.»
شهردار منطقه20 نیز درباره اقدامات صورت گرفته به همشهری گفت:«بحث نگهداری اثر تاریخی به‌عهده اداره میراث فرهنگی ری است و اما چون این منطقه دارای سبقه‌ای تاریخی است و بناهای باشکوهی را در دل خود جای داده حفظ بناهای تاریخی و منظر شهری و جذب گردشگر اهمیت بسیاری خواهد داشت. بنابراین برای ساماندهی و رسیدگی به محوطه بنا، قبل از سال جدید جلساتی را با آقای رحیم‌زاده، رئیس اسبق اداره میراث فرهنگی شهرری برگزار کرده‌ایم و طرح موردنظر را نیز در این جلسات ارائه کردیم و به تأیید رسید و باید طرح در کمیته فنی اداره میراث فرهنگی نیز مطرح می‌شد و هنوز این کمیته تشکیل نشده‌است. چنانچه این کمیته تشکیل شود اقدامات لازم دیگر برای کف‌سازی محوطه پیرامونی، مبلمان شهری، نصب تابلو، پاکسازی و جمع‌آوری زباله، تجهیز نورپردازی و سایر موارد نیز انجام خواهد شد. اما دخل و تصرف در اثر تاریخی در حیطه وظایف شهرداری تعریف نشده است و به‌عهده اداره میراث فرهنگی است.»
