جنایت سریالی مین‌های خاموش

فرحناز چراغی- خبر‌نگار

با گذشت بیش از 3‌ دهه از پایان جنگ تحمیلی و با وجود تأیید مسئولان مبنی بر پاکسازی ۹۹درصد از مناطق آلوده به مین، اما مهمات و مین‌های عمل‌نکرده همچنان در کرمانشاه، ایلام، خوزستان، آذربایجان‌غربی و کردستان قربانی می‌گیرد.
سال99 فقط در آذربایجان غربی ۱۱شهروند قربانی مین شدند که در میان آنها 3‌ نفر جان باختند و بقیه با قطع عضو یا مصدومیت شدید مواجه شدند.
در مهران انفجار مین جان یکی از مرزنشینان، فرمانده تفحص شهدا و یکی از اعضای این تیم را گرفت. در کرخه پسر10ساله ای  بر اثر انفجار مین  جان باخت و نوجوان ۱۲ساله ای نیز پای خود را از دست داد. در کرمانشاه هم ۲نفر از نیروهای منابع طبیعی که برای مهار آتش‌سوزی مراتع به منطقه بوزین و مرخیل در شهرستان پاوه رفته بودند، به‌دلیل انفجار مین مجروح شدند.
42هزار کیلومترمربع از سرزمین‌های مرزی ایران طی جنگ تحمیلی ایران و عراق به ۲۰میلیون انواع مین و موادمنفجره آلوده شد و امیرسرتیپ حاتمی، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، به مناسبت «روز جهانی آگاهی از خطر مین و کمک به اقدام علیه آن» (4آوریل)، جمهوری اسلامی ایران را بزرگ‌ترین قربانی این معضل شوم برشمرد. هر چند که بلافاصله پس از پایان جنگ تا‌کنون، مین‌زدایی و پاکسازی مناطق آلوده در شهرهای مرزی صورت می‌گیرد. اما مین‌ها همچنان باقی مانده‌اند و به تأکید علی‌اکبر سلیمانی، معاون مهندسی و پدافند غیرعامل وزارت دفاع، از سال84 تاکنون بیش از ۲میلیون انواع مین عمل‌نکرده از سوی مرکز مین‌زدایی وزارت دفاع کشف و خنثی‌سازی شد‌ه‌ است. با وجود این در بسیاری از استا‌ن‌ها و حتی استانی مانند کرمانشاه، به‌رغم برگزاری جشن پاکسازی ۷۰۰هزار هکتار از زمین‌های آلوده به مین، همچنان انفجارها جان ساکنان مناطق مرزی را تهدید می‌کند.

بازنگری مناطق مشکوک و آلوده
اواخر سال گذشته بود که خبرهایی مبنی بر سربرآوردن مین از خاک قصرشیرین بر اثر بارندگی‌ها و سیلاب‌ها در فضاهای مجازی منتشر شد که نشان از تأثیر جریان آب‌وهوایی بر جابه‌جاشدن مین‌های خنثی‌نشده در مناطق جنگی داشت؛ خبری که البته همان زمان از سوی فرماندار این شهرستان تکذیب شد.
مرادعلی تاتار در این‌باره به همشهری می‌گوید: عملیات پاکسازی قصرشیرین از مین و گلوله، بلافاصله یکی دو سال پس از جنگ در سال72 شروع شد و با همکاری مرکز مین‌زدایی و گروه‌های پاکسازی وابسته به وزارت دفاع به‌طور کامل صورت گرفت.
وی با بیان اینکه در آن سال‌ها زمین‌های قصرشیرین تا عمق 50سانتی‌متری پاکسازی شدند، عنوان می‌کند: زندگی عشایر و کشاورزان و انجام فعالیت‌های دامپروری و کشاورزی دلیلی بر صحت این موضوع است. البته سال گذشته ۳مورد و اوایل فروردین ۱۴۰۰ هم یک مورد انفجار مین در منطقه قصرشیرین داشته‌ایم و بر این اساس تصمیم برای بازنگری مناطق جنگی گرفته شده تا مین‌های به‌جا مانده از جنگ تحمیلی که احتمالا بر اثر شدت بارندگی‌ها بالا آمده و به سطح زمین رسیده‌‌اند، خنثی شوند. این مسئول درباره دلیل انفجار مین‌ها در ماه‌های اخیر می‌گوید: جابه‌جایی مین‌ها بر اثر بارش‌ها و سیل، کشاورزی و شخم زمین باعث شده هر چند وقت یک‌بار شاهد حادثه انفجار مین و تداوم چنین مشکلاتی در شهرستان باشیم. از طرف دیگر وسعت میادین مین و توپوگرافی منطقه هم روی تکرار این وضعیت بی‌تأثیر نبوده است. البته کار بازنگری مناطق مختلف مشکوک آلوده به مین قصرشیرین آغاز شده و قرار است که در مناطق پاکسازی‌شده هم عملیات پاکسازی مجدد انجام گیرد.
تاتار با تأکید بر اینکه امسال باتوجه به شرایط کرونایی برنامه خاصی برای روز جهانی مین برگزار نشد، اظهار می‌کند:‌ آذر هر سال کلاس‌های آموزشی با حضور عشایر برگزار و هشدارهای لازم در این‌باره به کوچ‌نشین‌ها داده می‌شود.

میزان آلودگی در مناطق مرزی زیاد است
در این‌باره رئیس مرکز مین‌زدایی درباره مشکلات آموزش مرزنشینان و کمک آنها در مین‌زدایی می‌گوید: آگاه‌سازی از خطرات مین و مواد منفجره باقیمانده از جنگ یکی از ارکان مین‌زدایی بشردوستانه است و این امر، هم از طریق قرارگاه‌های پاکسازی هر استان و هم از طریق سازمان امداد و نجات
هلال احمر و سازمان بهزیستی کشور که ازجمله همکاران آموزشی ما در این زمینه هستند، انجام می‌پذیرد.
سردار سرتیپ دوم پاسدار محمدحسین امیراحمدی تأکید می‌کند: یکی از مهم‌ترین کمک‌هایی که ساکنان مناطق آلوده به ما می‌کنند این است که با مشاهده هرگونه شیء مشکوکی از دستکاری یا جابه‌جایی آن پرهیز کنند و به دهیاری‌ها، بخشداری‌ها، نیروهای انتظامی یا ۱۱۰ خبر دهند. با گزارش‌های ارسالی از سوی قرارگاه‌های استانی، تیم‌های اورژانسی ما سریعا وارد عمل شده و آن منطقه را پاکسازی خواهند کرد.
وی درباره اینکه چرا وقتی در سال۹۱ اعلام شده بود حدود ۹۹درصد از مناطق آلوده پاکسازی شده‌اند، همچنان از مناطق مرزی خبر انفجار مین و کشته و مجروح‌شدن مرزنشین‌ها به گوش می‌رسد، بیان می‌کند: طول مرز مشترک زمینی ما با کشور عراق بسیار زیاد است و میزان آلودگی، هم از نظر وسعت و هم از نظر تنوع بسیار بالاست. جابه‌جایی آلودگی از سوی عوامل جوی هم مزید بر علت است. مرکز مین‌زدایی تمام تلاش خود را برای رفع این معضل به‌کار بسته است، اما در واقعیت، این امکان وجود ندارد که تمام طول مرز و اراضی آلوده را دیوار کشید تا شخصی در آن مناطق تردد نکند.