چرا آمریکا دست از تحریم‌ بر نمی‌دارد؟

 پیتر باینارت ـ استاد علوم سیاسی دانشگاه نیویورک

جوبایدن سال گذشته تأکید کرد که «باید به جنگ‌های دائمی پایان داد.» حق با رئیس‌جمهور جدید آمریکاست، اما مشکل اینجاست که تعریف او از جنگ، تعریف خیلی کامل و جامعی نیست. دهه‌هاست که آمریکا به جای حمله‌های موشکی و عملیات ویژه نظامی، از یک ابزار مرگبار و تهدیدکننده نامرئی استفاده کرده است؛ به این شکل که راه تجارت کشورهای ضعیف‌ را با دیگر نقاط جهان مسدود می‌کند. این به نوعی محاصره یک منطقه و اجبار به تسلیم شدن به شیوه مدرن است. کارشناسان به این سلاح، لقب «تحریم‌های ثانویه» را داده‌اند اما واژه بهتر برای آن «محاصره» است.
آمریکا نخستین‌بار بعد از جنگ سرد در سال1990 بعد از حمله صدام حسین به کویت، از ابزار تحریم استفاده کرد. تا 13سال بعد از آن، عراق که تا قبل از جنگ حدود 70درصد نیازهای غذایی و دارویی خود را وارد می‌کرد، برای واردات قانونی هر کالایی باید تأییدیه سازمان ملل متحد را می‌گرفت. آمریکا با این ادعا که هرچیزی از تانکر آب تا آنتی‌بیوتیک و تجهیزات دندانپزشکی ممکن است استفاده نظامی داشته باشد، از اهرم‌های خود در سازمان ملل متحد برای محدود کردن واردات عراق استفاده کرد. دنیس هالیدی، هماهنگ‌کننده امور بشردوستانه سازمان ملل متحد در عراق بعد از اینکه در اعتراض به تحریم‌ها در سال1998 استعفا داد، هشدار داد: «ما در حال نابود کردن کل یک جامعه هستیم.»
سازمان ملل متحد همزمان با حمله آمریکا به عراق در سال2003، به تحریم بغداد پایان داد. از آن زمان، واشنگتن معمولا ادعا کرده که از تحریم‌های «هدفمند» که فقط فروش تجهیزات نظامی یا تجارت با برخی شخصیت‌ها یا شرکت‌ها را محدود می‌کند - و نه کل جمعیت یک کشور را - استفاده می‌کند. اما آمریکا طی این سال‌ها، در قبال کشورهایی مثل ایران، ونزوئلا، کره‌شمالی، کوبا و سوریه، از ابزارهایی استفاده کرده که نتیجه همان شرایطی است که عراق در دهه1990 تجربه کرد.
در تحریم‌های ثانویه، آمریکا فقط افراد، شرکت‌ها و مؤسسه‌های دولتی را تحریم نمی‌کند، بلکه بانک‌ها و شرکت‌های خارجی را نیز مجبور می‌کند که این رویه را در پیش بگیرند، در غیراین صورت از روابط اقتصادی با آمریکا محروم می‌شوند. دور زدن تحریم‌های ثانویه آمریکا تاوان سنگینی دارد. برای مثال بانک فرانسوی بی‌ان‌پی پاریبا (BNP Paribas) سال2014 به‌دلیل چنین اتهامی، حدود 9میلیارد دلار جریمه شد.
تحریم‌های ثانویه اقلام بشردوستانه را مستثنی می‌کنند، اما در عمل، همانطور که دیده‌بان حقوق بشر اشاره می‌کند، این معافیت‌ها معمولا بسیار مبهم و پیچیده هستند و درنتیجه خیلی از بانک‌ها و شرکت‌ها برای پرهیز از روبه‌رو شدن با عواقب حقوقی، به‌طور کلی قید تجارت با کشورهای تحریم شده را می‌زنند.
در سال2018، روزنامه لس‌آنجلس‌تایمز در گزارشی نوشت که یکی از بزرگ‌ترین بیمارستان‌های سوریه به‌دلیل تحریم برای خرید قطعات دستگاه‌های ‌ام‌آر‌آی و سی‌تی‌اسکن با مشکل روبه‌روست. یا بهار گذشته، وقتی شیوع کرونا در ایران گسترش پیدا کرد، سناتور کریس مورفی هشدار داد که تحریم‌ها دسترسی به تجهیزات پزشکی را اگر غیرممکن نکرده باشد، دست‌کم دشوار کرده است.
در این تحریم‌ها، مردم عادی هستند که تحت فشار قرار می‌گیرند. نتایج پژوهشی که در سال2020 در مجله «مطالعات توسعه» چاپ شد حاکی است که تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل متحد موجب کاهش امید به زندگی در مردم یک کشور می‌شود. تحریم‌های آمریکا اگر قرار است شانسی برای موفقیت داشته باشند، باید قابل دفاع‌تر یا دست‌کم محدودتر شوند. تحریم‌هایی که آمریکا و سازمان ملل متحد زمان ریاست‌جمهوری باراک اوباما علیه ایران اعمال کردند، بیشتر مردم عادی این کشور را تحت فشار گذاشت؛ اگرچه آنها قصدشان محدود کردن برنامه‌ هسته‌ای ایران بود. هیچ‌یک از تحریم‌های فعلی آمریکا به اهداف خود نرسیده است. با وجود تلاش آمریکا هم نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا و هم بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه امروز قدرت بیشتری نسبت به قبل دارند. بعد از یک دهه فشار علیه کره‌شمالی، این کشور اکنون حدود 60بمب هسته‌ای دارد. توان هسته‌ای ایران و نفوذ این کشور در خاورمیانه نیز نسبت به زمانی که کمپین «فشار حداکثری» در دولت دونالد ترامپ آغاز شد، بیشتر شده است.
با وجود این، استفاده از ابزار تحریم حمایت گسترده‌ای بین هر دو جناح دمکرات و جمهوریخواه برخوردار است. نمایندگان کنگره هم معتقدند این نوع جنگ علیه یک کشور، هزینه‌ای کمتر از لشکرکشی به آن کشور دارد. برای آنها اهمیتی ندارد که هزینه واقعی این کار را مردمی که آنها ادعای حمایتشان را دارند، می‌پردازند. دولت بایدن گفته در حال بررسی این است که آیا تحریم‌ها پاسخ کشورها به همه‌گیری کرونا را با مانع روبه‌رو کرده یا خیر. اما مشکلات ناشی از تحریم‌های آمریکا با شیوع این بیماری آغاز نشد که با پایان آن تمام شود. بایدن قصد دارد که دوباره به توافق هسته‌ای با ایران (برجام) برگردد که البته نیازمند برداشتن تحریم‌های اعمال شده علیه تهران است. اما آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا تأکید کرده که تحریم‌های غیرهسته‌ای آمریکا که تعدادشان کم هم نیست، کماکان پابرجا خواهد بود و تحریم‌ها علیه ونزوئلا نیز هدفمندتر خواهد شد.
چرا دل کندن از سیاستی که ناکارآمدی و غیراخلاقی بودن آن اثبات شده این قدر سخت است؟ دلیلش این است که کنار گذاشتن آن مستلزم پذیرش حقایق تلخی است: کره‌شمالی از ساخت سلاح هسته‌ای دست برنخواهد داشت؛ ایران همچنان یک کشور قدرتمند در منطقه باقی خواهد ماند؛ بشار اسد، مادورو و دولت کمونیست کوبا همچنان در قدرت می‌مانند. پس طبیعی است که آمریکا ترجیح می‌دهد به جای اینکه محدودیت قدرت خود را بپذیرد، مردم کشورهای مخالفش را تنبیه کند.
اما رهبران آمریکا نباید خودشان را درباره میزان قدرتی که دارند، فریب دهند. منبع اصلی قدرت واشنگتن، دلار است. خیلی از بانک‌ها و شرکت‌های خارجی نقل و انتقال‌های مالی خود را به دلار انجام می‌دهند و به همین دلیل از دور زدن تحریم‌های ثانویه آمریکا واهمه دارند. اما هرچقدر آمریکا بیشتر از قدرت دلار برای تحت فشار گذاشتن افراد و شرکت‌ها برای تبعیت از تحریم‌ها استفاده کند، آنها انگیزه بیشتری برای جایگزین کردن دلار پیدا می‌کنند. تلاش برای پیدا کردن این جایگزین، مدت‌هاست که آغاز شده است.
منبع: نیویورک‌تایمز