ادب و هنر
گفت‌وگو با شرکت‌کنندگان در بخش خیابانی تئاتر
خسته‌ایم اما امیدوار
تئاتر خیابانی علاوه بر فرهنگسازی و آگاهی‌بخشی می‌تواند امید و نشاط به جامعه تزریق کند
فهیمه پناه آذر_خبرنگار
این روزها حالمان زیاد خوب نیست. کسی نمی‌تواند این موضوع را انکار کند. اینها را یکی از رهگذران خیابان شهریار می‌گوید که در کنار خیابان ایستاده و به صحبت‌ها و حرکت بازیگرانی چشم دوخته که در محوطه تالار وحدت به این طرف و آن طرف می‌روند. نگاهی به بازیگران می‌اندازد و گاهی به دیالوگ‌ها گوش می‌دهد. باز سر برمی‌گرداند: «خیلی خوب است که در این وضعیت تلاش می‌کنند. سعی می‌کنند با مردم باشند. من بودم حوصله‌اش را نداشتم.» نمایش بعد از چند دقیقه تمام می‌شود. مردم کف می‌زنند، اما کف زدنشان از سر خوشحالی نیست. می‌خواهند گروهی را تشویق کنند که برایشان نمایشی اجرا و چند دقیقه مفرح را ایجاد کرده است. تماشاگران در یک چشم بر هم زدن پراکنده می‌شوند و گروه شروع به جمع کردن وسایل خود می‌کند؛ گروه نمایشی که معتقد است این جشنواره بعد از مدت‌ها تعطیلی تئاتر یک کورسوی امیدی برای خودشان بوده که همان امید کوچک را بتوانند به رهگذران خسته هدیه بدهند.
جشنواره فجر امسال پذیرای 25نمایش در بخش خیابانی است که این گروه‌های نمایشی علاوه بر تهران از دیگر شهرهای کشور نیز حضور دارند و در روزهای برگزاری جشنواره آثارشان را در میدان ولیعصر، محوطه تالار وحدت و ایران‌مال در 2 یا 3نوبت اجرا می‌کنند.
سمیه مهری، کارگردان تئاتر امسال با نمایش «مضحکه در مضحکه» در بخش نمایش‌های خیابانی در جشنواره فجر حضور دارد. مهری با عنوان این مطلب که گفته می‌شود، امید بعد از روح از بدن خارج می‌شود درباره تأثیرگذاری نمایش‌های خیابانی می‌گوید و اینکه در شرایط سخت می‌توانیم با اجراهای متنوع خیابانی در تزریق نشاط مؤثر باشیم و علاوه بر نشاط و امید، فرهنگسازی و آگاهی‌بخشی 2موردی است که تئاتر خیابانی می‌توانند تأثیر خود را بگذارند.
مهری که به‌تازگی کتاب «از تئاتر بیرونی تا تئاتر خیابانی» را ترجمه و جدیدترین مقالات در این حوزه را در کتاب گرد هم آورده است، به همشهری می‌گوید: «قبل از آغاز کرونا به‌خاطر مشکلات مختلف اقتصادی و... جامعه تقریبا افسرده‌ای داشتیم و شیوع بیماری کرونا مزید بر علت شد. حالا از شدت روزمر‌گی به مرور روزمرگ رسیده‌ایم و این بسیار آسیب زننده است.»
این کارگردان در ادامه با بیان این مطلب که هیچ منبع تفریحی و رفاهی نداریم و مردم در سخت‌ترین شرایط زندگی می‌کنند به نقش تئاتر خیابانی اشاره می‌کند: «البته این خودش یک درد بزرگ است که ما تئاتر خیابانی و تأثیری که روی روح و روان افراد یک جامعه می‌گذارد را هم نمی‌شناسیم. تئاتر خیابانی درصورت تولید و اجرای مستمر می‌تواند اتفاقات امیدوارکننده‌ای را رقم بزند. جز آگاهی‌بخشی و واداشتن به تفکر می‌تواند در ایجاد محیط بانشاط کمک کند. تئاترهای طنز خیابانی و تئاترهایی که در آن موسیقی و ترانه وجود داشته باشد، بیشترین تأثیر را خواهند داشت.»
مهری البته می‌گوید با نگاهی که به تئاتر خیابانی می‌شود این گونه نمایشی خودش پردازش بیشتری می‌خواهد؛ چراکه خودش نیازمند توجه و حمایت بیشتر است و مظلوم‌ترین بخش هنرهای نمایشی به‌حساب می‌آید. وی اجرای نمایش در جشنواره را برای گروه‌های تئاتر خیابانی یک کورسوی امید می‌داند و اینکه اگر برنامه‌ریزی صورت گیرد، تئاتر خیابانی کم‌خطرترین و در دسترس‌ترین هنر برای عرضه در میان مردم است؛ مردمی که این روزها نیازمند شادی و نشاط هستند. وی معتقد است که تئاتر خیابانی به یک جامعه می‌تواند کمک کند و علاوه بر آموزش و فرهنگسازی در هر موضوع و مقوله‌ای باعث می‌شود روح افراد مقاوم شود.
در میان گروه‌های نمایشی مشکلات زیادی وجود دارد؛ مشکلاتی که از عدم‌حمایت‌ها ایجاد شده و این مشکلات در میان کارگردانان گروه‌های شهرستان بیشتر هم هست. مهدی صالحیار، کارگردان «ساری‌گلین» از مرند در جشنواره تئاتر فجر شرکت کرده. وی به همشهری می‌گوید: «تأثیرگذاری که یک نمایش خیابانی بر عموم مردم دارد، بیشتر از تئاترهای صحنه‌ای است که مخاطبان خودشان انتخاب کرده و تماشا می‌کنند. در تئاتر خیابانی همه حضور دارند. رهگذری که شاید داستان برایش جذاب باشد، می‌ایستد و تماشا می‌کند و به‌طور حتم تأثیرش را هم خواهد داشت.»
وی با بیان این مطلب که تئاتر خیابانی تنهاترین رشته‌ای است که به عموم مخاطبان نزدیک بوده و مردمی‌ترین هنر محسوب می‌شود، اضافه می‌کند: «اما همین گروه‌های نمایشی به‌خصوص در شهرهای دور از پایتخت بیشترین مشکلات را دارند. یک‌سری از مشکلات از مناسبات اداری است که به‌دلیل عدم‌شناخت مسئولان شهر باعث شده این هنر در کنار مردم نباشد و مشکل دیگر در حمایت‌های مادی است. ما حتی برای گرفتن یک مجوز اجرا در شهر باید روزها وقت بگذاریم و این موضوع بسیار فرسایشی است.»
صالحیار معتقد است که ارگان‌های مرتبط با ارشاد هیچ دغدغه هنری ندارند و همین موضوع را پیچیده‌تر می‌کند. هیچ تفاوتی در پروسه تولید تئاتر خیابانی و صحنه‌ای وجود دارند، اما همیشه در تخصیص بودجه این تفاوت دیده می‌شود؛ به‌خصوص در شهرستان‌ها که ارزش تئاتر را فقط تئاتر صحنه‌ای می‌دانند، سازوکارهای اجرایی پیچیده است و کسی پاسخگو نیست و همین باعث دلسردی گروه‌های فعال تئاتر خیابانی می‌شود؛ درصورتی‌که تئاتر خیابانی درصورت حمایت می‌تواند پویاترین هنر نمایشی نزدیک به مردم باشد.
