توپ خانه
گفت‌وگو با عنایت آتشی که بعد از پیروزی انقلاب نخستین مدیر باشگاه استقلال شد
«پله» گفت در سطح بهترین باشگاه‌های دنیا هستید
مهرداد رسولی
در بحبوحه روزهای بعد از انقلاب و در فضای ملتهب آن روزها، کمتر مدیری مسئولیت اداره 2تیم بزرگ پایتخت را می‌پذیرفت. عنایت آتشی، کاپیتان اسبق تیم بسکتبال تاج در چنین فضای پرمخاطره‌ای و به واسطه آشنایی قبلی با حسین شاه‌حسینی، نخستین رئیس سازمان تربیت بدنی در سال‌های پس از انقلاب، روی صندلی مدیریت باشگاه تاج نشست تا کشتی طوفان‌زده آبی‌های پایتخت را به ساحل امن برساند. عنایت آتشی تخصص‌اش در بسکتبال است اما بین اهالی فوتبال چنان وجاهت و مقبولیتی داشت که توانست ماموریتش را در باشگاه تاج به سرانجام برساند و یکی از کسانی بود که نام استقلال را برای این باشگاه انتخاب کرد. او به واسطه حضور طولانی‌مدت در عرصه ورزش، وفاق را به وحدت بدل کرد و تاج را از روزهای بحرانی عبور داد و به استقلال رساند. نخستین مدیر باشگاه استقلال در سال‌های بعد از انقلاب بر این باور است که سکان ورزش ایران در پنجمین دهه انقلاب باید در دست اهالی ورزش باشد.
بعد از وقوع انقلاب57 ورزش به‌خصوص فوتبال هم دستخوش تغییر و تحولات زیادی شد اما اینکه چرا باشگاه تاج بیشتر در کانون این تحولات قرار‌گرفت و چه روزهایی را از سر گذراند هنوز هم یک علامت سؤال است. شما که از اواخر سال1357 تا سال 1361 مدیریت این باشگاه را در اختیار داشتید بهتر از هر کسی می‌توانید به این پرسش پاسخ بدهید.
واقعیت ماجرا این است که قبل از انقلاب هم عده‌ای بودند که نمی‌توانستند موفقیت‌های این باشگاه را ببینند. تاج باشگاهی بود که در رده زنان و مردان فعالیت می‌کرد و در 17رشته ورزشی جمعی از بهترین بازیکنان و مربیان ایران را در اختیار داشت. همان موقع خیلی‌ها می‌گفتند چرا سایر باشگاه‌ها چنین امکانات و تشکیلاتی ندارند.
می‌خواهید بگویید عده‌ای به باشگاه تاج حسادت می‌کردند؟
یک مقدار حسادت بود اما فکر می‌کنم یک عده‌ای می‌خواستند به لحاظ ساختاری، تشکیلات خودشان را به باشگاه تاج نزدیک کنند و چاره را در دشمنی و به زیر کشیدن این باشگاه می‌دیدند؛ مثلا تیم فوتبال تاج قهرمان آسیا شده بود و خیلی‌ها نمی‌توانستند این توفیق را ببینند. همین‌ها باشگاه تاج را به ارگان‌های دولتی و دربار منتسب می‌کردند اما بعدها ثابت شد که چنین چیزی نبوده و باشگاه تاج به واسطه مدیریتی که در جهت اعتلای ورزش ایران گام بر‌می‌داشت به چنین جایگاهی رسیده بود.
در آن مقطع خیلی‌ها تاج را یکی از بهترین باشگاه‌های دنیا می‌دانستند. این تعریف و تمجیدها اغراق‌آمیز بود یا اینکه تاج به لحاظ ساختاری و تشکیلاتی خودش را از ورزش ایران و آسیا جدا کرده‌بود؟
وقتی پله در سال1351 به ایران آمد و از باشگاه تاج بازدید کرد گفت این باشگاه در سطح بهترین باشگاه‌های دنیاست. بعد گفتند امکانات و تشکیلاتش در سطح باشگاه رئال‌مادرید است. اوزه بیو، ستاره پرتغالی فوتبال دنیا هم وقتی به ایران آمد از این باشگاه دیدن کرد. تیمسار خسروانی در سال1324 و با کمک جمعی از بازیکنان خوشنام فوتبال ایران مثل سیدآقا جلالی، عنایت جانپور و علی دانایی‌فرد باشگاه دوچرخه‌سواران را تاسیس کرد که بعدها به تاج تغییر نام داد. این باشگاه با کمک بازیکنانش به چنین جایگاهی رسیده بود.
یعنی دربار هیچ نقشی در اوج‌گیری تاج نداشت؟
خیلی‌ها می‌گفتند تاج وابسته به دربار است. یک علائقی هم وجود داشت که این وابستگی ایجاد شود اما موضوع مهم این بود که دربار نمی‌خواست باشگاه یا تیمی به نام تاج وجود نداشته باشد و به واسطه نامش در امجدیه مورد اهانت قرار‌بگیرد. قبل از انقلاب یک‌بار بخشنامه کردند که نام تاج را تغییر بدهند اما مدیریت وقت باشگاه با ترفندهای مختلف جلوی این کار را گرفت. باشگاه تاج هم مثل همه باشگاه‌های دیگر هر سال یک مبلغی را به‌عنوان بودجه از دولت دریافت می‌کرد.
باشگاه تاج بعد از پیروزی انقلاب بیش از سایر باشگاه‌ها مورد هجمه قرار‌گرفت و آسیب دید. فکر نمی‌کنید بخش قابل‌ملاحظه‌ای از این آسیب‌ها به‌خاطر نام باشگاه بود؟
در جریان پیروزی انقلاب همه تشکیلات وابسته به دولت تحت‌تأثیر وقایع آن روزها قرار‌گرفت و باشگاه تاج یکی از همین تشکیلات دولتی بود. یادم هست که چند‌ماه قبل از انقلاب هم 12- 10 گروه سیاسی مختلف اتاق‌های باشگاه را گرفته بودند و در برخی از این اتاق‌ها تمرین تیراندازی با کلت می‌کردند. بعد از پیروی انقلاب هم ساختمان مرکزی باشگاه تاج در پارک امین‌الدوله و در نزدیکی بهارستان بود و عده‌ای در نخستین اقدام تابلوی باشگاه را تخریب کردند. بروز این اتفاقات در آن روزهای پرالتهاب کاملا طبیعی بود.
شما در همان روزهای پرالتهاب به‌عنوان نخستین مدیر باشگاه تاج انتخاب شدید. اصلا چطور شد که قرعه به نام شما افتاد؟
خب من سال‌ها بازیکن و کاپیتان تیم تاج بودم و در سال1348 هم به جرگه مربیان پیوستم. از سال1352 هم به‌عنوان گزارشگر و مفسر بسکتبال با تلویزیون همکاری می‌کردم. بعد از پیروزی انقلاب، وقتی مرحوم حسین شاه‌حسینی به سمت رئیس سازمان تربیت‌بدنی و مسئول کمیته ملی المپیک انتخاب شد از من شناخت قبلی داشت. شاه‌حسینی انسانی متدین و مدیری سالم و پرتوان بود که در جوانی بسکتبال کار می‌کرد. او در سال‌های قبل از انقلاب مخالف سرسخت تاج بود اما بعد از انقلاب از من خواست این باشگاه را اداره کنم تا اموالش حفظ شود. من هم با 2شرط این پیشنهاد را قبول کردم؛ اول اینکه در آن شرایط سخت مورد‌حمایت سازمان تربیت‌بدنی قرار‌بگیرم و شرط دوم این بود که یکسری از دوستان قابل‌اعتماد همراه من به باشگاه تاج بیایند تا به رتق‌و‌فتق امور بپردازیم. دوستان آمدند و منصور پورحیدری و ناصر حجازی هم آمدند و برای جمع‌و‌جور کردن باشگاه دست به‌دست هم دادیم.
کسی با انتصاب شما که سابقه بازی کردن برای تیم بسکتبال تاج را در کارنامه داشتید مخالف نبود؟
استاد حسین فکری که از بزرگان فوتبال ایران بود یکی از مخالفان سرسخت تاج به شمار می‌رفت و به من گفت اگر غیر ازتو مدیر دیگری انتخاب شده‌بود جلوی ورودش به این باشگاه را می‌گرفتم. به‌رغم این صحبت‌ها، آقای فکری باز هم مخالف بود اما بعد از مذاکره با اکبر مالکی که نماینده آقای فکری بود، اختلاف‌نظرها برطرف شد. بعد هم یکی‌یکی با همه گروه‌های سیاسی که باشگاه را تصرف کرده‌بودند جلسه گذاشتیم و در نهایت پذیرفتند که آنجا را ترک کنند. به‌تدریج فعایت‌های ورزشی باشگاه از سر گرفته شد و حدود 6هزار نفر زن و مرد برای فعالیت در رشته‌های مختلف باشگاه ثبت‌نام کردند.
در آن شرایط، زمینه برای فعالیت ورزشی بانوان فراهم بود؟
ما مجموعه حجاب را داشتیم که مختص بانوان بود اما فردی به نام میرزایی آن را غصب کرد و تا مدت‌ها در آنجا رشته رزمی آموزش می‌داد. استادیوم تنیس حوالی میدان ونک که جزو اموال باشگاه بود هم داشت به ژاندارمری واگذار می‌شد اما بعد از جلسات مستمری که با مسئولان دولتی داشتیم، آنها را به باشگاه برگرداندند.
تغییر نام باشگاه در آن روزها به یک مطالبه ملی بدل شده‌بود. چه زمانی نوبت تغییر نام باشگاه تاج شد؟
روز بیستویکم فروردین سال1358 بود که آقای شاه‌حسینی با من تماس گرفت و گفت باید نام باشگاه را عوض کنید چون دولت همه نام‌های طاغوتی را تغییر داده و باشگاه تاج تنها تشکیلاتی است که این اتفاق برایش رخ نداده‌است. من هم بلافاصله با آقایان بهرام‌صفت، پرسنگی، سیدآقا جلالی، منصور پورحیدری و ناصر حجازی جلسه گذاشتم و نام جدید باشگاه را به رئیس سازمان تربیت بدنی پیشنهاد دادم.
برای انتخاب نام جدید باشگاه، عملا چند گزینه وجود داشت؟
گزینه‌های زیادی داشتیم و هدف‌مان این بود که نامی را جایگزین تاج کنیم که مورد بی‌احترامی قرار‌نگیرد. در آن جلسه به 3 گزینه نهایی رسیدیم که استقلال، آزادی و تختی بود. آقای شاه‌حسینی گفت همه ورزشگاه‌های کشتی به نام تختی شده و نام آزادی را هم برای ورزشگاه آریا‌مهر سابق انتخاب کرده‌اند. ایشان به من گفت خودتان روی کدام گزینه نظر مثبتی دارید و من هم گفتم استقلال. بعد‌از‌ظهر همان روز آقای شاه‌حسینی تماس گرفت و گفت نام استقلال در هیأت‌دولت به تصویب رسید. بنابر‌این از روز بیستویکم فروردین1358 باشگاه تاج به استقلال تغییر نام داد و خوشحالم که همه طرفداران و عاشقان استقلال با این نام کنار آمدند و کنار باشگاه ایستادند.
با انتخاب نام استقلال خطر انحلال باشگاه به‌طور کامل از بین رفت یا هنوز عده‌ای خواهان محو این باشگاه از صحنه ورزش بودند؟
بعد از تغییر نام باشگاه، هجمه‌ها علیه من و باشگاه استقلال ادامه داشت. عده‌ای شبانه هجوم آوردند و اعلام کردند اینجا دومین لانه جاسوسی آمریکاست. متأسفانه 2 نفر از داخل باشگاه با همین گروه‌های معاند یا هر اسم دیگری که می‌خواهید روی آنها بگذارید همکاری می‌کردند.
باشگاه استقلال این روزها حال و روز خوشی ندارد و با بحران‌های زیادی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. شما که سابقه مدیریت روزهای بحرانی این باشگاه را دارید چه نسخه‌ای را برای نجات استقلال تجویز می‌کنید؟
ما در آن روزهای سخت با کمک اهالی فوتبال، باشگاه را نجات دادیم و قرارمان این بود که باشگاه استقلال به اشخاص غیرمتخصص یا ارگان‌های دولتی وابسته نباشد اما اینگونه نشد. بعد از انقلاب با کمک بزرگان استقلال و حمایت‌های مردمی باشگاه را سرپا نگه‌داشتیم و به‌نظرم امروز هم باید سهام باشگاه را به پیشکسوتان و هواداران واگذار کرد.
در همینه زمینه :
پرونده ویژه کتاب
فرهنگ و زندگی