جای خالی جامعه‌شناسان در ستاد مقابله با کرونا

علی جنادله- عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی

در ادبیات مطالعات سیاسی اصطلاحی به‌نام بزنگاه داریم که به برهه‌ها و رخدادهای ناگهانی گفته می‌شود که ایجاد‌کننده وضعیت جدیدی است. کرونا نیز یکی از این بزنگاه‌ها‌ست که وضعیت تازه‌ای را پیش‌روی ما قرار داده است. این را می‌دانیم که از بزنگاه‌ها هم می‌توان فرصت ساخت یا با بی‌توجهی به آن، زمینه‌ای برای تهدید فراهم کرد. بزنگاه‌ها از این جهت مثبت هستند که می‌توانند عاملیت کنشگران اجتماعی را بالا ببرند و خلاقیت‌های جامعه را در برخورد با پدیده‌های تازه افزایش دهند. ازسوی دیگر، درصورتی که در بزنگاه‌ها شروع به اتخاذ تصمیم‌های چسبنده نهادی کنیم، برنامه‌هایی که ارائه می‌شود پس از مدتی خاصیت و ویژگی ممتاز خود را از دست می‌دهند و درعین حال، نمی‌توان این تصمیم‌ها را به‌راحتی تغییر داد. این چسبندگی نهادی با گذشت زمان بیشتر می‌شود و مقاومت برای تغییردادن تصمیم‌ها نیز بیش از پیش افزایش پیدا می‌کند. نکته‌ای که در بحث کرونا با آن درگیر هستیم، این است که در کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا حتی یک جامعه‌شناس یا کنشگر اجتماعی عضویت ندارد. این درست است که ماهیت ویروس ماهیتی پزشکی است اما به‌دلیل چسبندگی نهادی که از زمان تشکیل این ستاد و کمیته‌های آن به‌وجود آمده است، سیاست‌های رفاهی و خدماتی در این ستاد جایگاه ضعیفی دارد و همه امور بر مبنای فعالیت‌های پزشکی در حال اجرا‌ست. اینکه همه سیاست‌های کشور بر مبنای تصمیمات گروه‌های سیاسی و یا پزشکی- که البته جانانه در خط مقدم مقابله با ویروس تلاش کرده‌اند- منحصر شود، خود می‌تواند به خطری جدی برای کشور تبدیل شود. نباید اینطور تصور شود که چون بحران ما از نوع بهداشت و درمان است، نباید تصمیم‌گیری درباره چگونگی مقابله با ویروس از دایره پزشکی خارج شود. امروز می‌بینیم، عوارض ویروس در ابعاد اقتصادی و اجتماعی در حال اثرگذاری شدیدی در جامعه است و از این رو، باید در ستاد ملی مقابله با کرونا متخصصان و کارشناسان خبره در این حوزه ورود کرده و در تصمیم‌گیری‌های کلانی که ازسوی ستاد ملی مقابله با کرونا گرفته می‌شود، مشارکت کنند. چنین موضوعی برای کشور دارای اهمیت زیادی است و ضرورت دارد دولت و مسئولان ذیربط با تجدیدنظر در ترکیب ستاد ملی مقابله با کرونا، از نخبگان سایر بخش‌های جامعه نیز در مداخلات پیش‌رو استفاده کنند تا اثرگذاری تصمیم‌های آنان بهتر از قبل شود.