شهر ری قدمتی چند هزار ساله دارد. برای همین دیدن بناهای مربوط به دوره‌های تاریخی مختلف در جای جای این محدوده باستانی خیلی طبیعی است! مثلا خیلی طبیعی است که بچه‌هایمان در چشمه علی هشت‌هزار ساله آبتنی کنند و نگاه‌شان به سنگ‌نگاره فتحعلی شاه قاجار باشد! یا در محدوده آرامگاه ابن بابویه، چشم‌مان به برج طغرلی بیفتد که از دوره سلجوقیان صحیح و سلامت به امروز رسیده است! اما شهر ری باستانی ما علاوه بر چشمه علی و برج طغرل، بناهای باستانی بسیاری دارد که خیلی‌هایمان حتی اسم آنها را هم نشنیده‌ایم. درحالی‌که هر کدام از آنها از هزارتوی تاریخ، حتی از دوران پارت‌ها و حکومت آل بویه و سلجوقیان خودشان را به امروز رسانده‌اند تا روایتگر روزهای دور شهر تاریخی ری باشند.با ما به محدوده شهر ری بیایید؛ جایی نزدیک که در آن می‌توانید آثار تاریخ دور و کهن این شهر چند هزارساله را از نزدیک مشاهده کنید.
دژ رشکان
محدوده شهر ری به‌معنای واقعی کلمه یک منطقه باستانی است. این را می‌شود از تعدد آثار تاریخی این محدوده متوجه شد. دژ رشکان یکی از دیدنی‌های شهر ری است که در نزدیکی محله صفاییه و تپه چشمه علی قرار دارد. در گذشته این دژ به همراه دژ چشمه علی کار محافظت از شهر ری را بر عهده داشت. اینطور که باستان‌شناسان می‌گویند، دژ رشکان با ساختاری متشکل از لاشه سنگ و ساروج، متعلق به دوره اشکانیان است. این دژ در گذشته با انتساب به فخرالدوله بن رکن الدوله دیلمی، فخرآباد نامیده می‌شد. اما امروز به آن دژ رشکان می‌گوییم. دلیلش هم این است که این دژ یادگار دوره اشکانیان است و نامش را از ارشک یکم، بنیانگذار این سلسله پادشاهی گرفته است. شاید برایتان جالب باشد بدانید که شهر ری در روزگار سلطنت اشکانیان، ارشکیه نام داشت و به همین دلیل است که امروزه به تپه و دژی که در این محدوده قرار دارد، رشکان گفته می‌شود.
برج یزید
برای دیدن یکی دیگر از آثار باستانی شهر ری، باید به شمال این محدوده در غرب امین‌آباد بروید. آنجا برج یزید یا همان برج نقاره‌خانه در انتظارتان است. برجی که طبق روایات تاریخی، حدود هزار سال پیش به دستور «بزرگ امید» ساخته شد تا محلی برای دفن استخوان‌های او باشد. بزرگ امید از پیروان دین زرتشتی بوده. زرتشتی‌ها خاک را ازجمله عناصر پاک به‌حساب می‌آوردند، برای همین مردگان خود را داخل زمین دفن نمی‌کردند. بلکه اجساد را در ارتفاع قرار می‌دادند تا خوراک پرندگان شوند. درنهایت استخوان‌های باقی مانده را جمع کرده، داخل کوزه‌هایی به نام استودان می‌گذاشتند و سپس این کوزه را در زمین دفن می‌کردند. باستان‌شناسان که در گذشته در این برج حفاری‌هایی انجام داده‌اند، این موضوع را تأیید کرده‌اند که برج یزید درواقع گورستانی سلطنتی بوده. درباره معماری این برج هم باید بگوییم که برج یزید یک عمارت هشت ضلعی است و حدودا 3متر ارتفاع دارد.
یخچال طبیعی کلین
یخچال طبیعی کلین در شرق بخش حسن‌آباد فشافویه از توابع شهر ری، یکی دیگر از جاذبه‌های شهر ری است. این یخچال که روزگاری مردم شهر ری در زمستان آن را پر از آب می‌کردند تا یخ بزند و از یخ آن در تابستان استفاده می‌کردند، تقریبا 400سال قدمت دارد و در دوران صفویان ساخته شده است. برای ساخت این بنا از خشت‌هایی به ابعاد 24در 24و ضخامت 4سانتی‌متر استفاده شده، ضمن اینکه مصالح به‌کار رفته در این یخچال، خاک رس، کاهگل، گچ، سنگ و ساروج است. اگر قصد دارید از این یخچال طبیعی دیدن کنید، باید به شهر ری، حسن‌آباد فشافویه، 400متری غرب بقعه شیخ کلینی بروید.
آتشکده بهرام
یکی دیگر از دیدنی‌های شهر ری، تپه میل است که از آن با نام‌های آتشکده بهرام و آتشکده ری هم یاد می‌شود. گفته می‌شود این بنا که به جا مانده از حکومت ساسانیان است و روی تپه‌ای پهناور در 12کیلومتری جنوب شرقی شهر ری به سمت ورامین قرار دارد، آتشگاه بهرام گور بوده. درباره وجه تسمیه تپه میل هم اینطور می‌گویند که بنای آتشکده دارای دو پایه بزرگ است که از دور به شکل میل دیده می‌شود، برای همین به تپه‌ای که آتشکده روی آن قرار دارد، تپه میل گفته می‌شود. این اثر تاریخی که قدمتش به حدود 1800سال می‌رسد، با شماره 407 در 11بهمن‌ماه سال 1334 به ثبت ملی رسیده است.
قلعه گبری
اگر چه دیدنی‌ها و آثار باستانی شهر ری بسیار بیشتر از این حرف‌هاست، اما با معرفی قلعه گبری در این بخش، پرونده بناهای تاریخی و باستانی این محدوده عجیب و غریب تاریخی را می‌بندیم. قلعه گبری در جنوب شرقی شهر ری در شهرک علائین و محلی به همین نام واقع شده است. این قلعه که دیرینگی‌اش به دوره ساسانیان برمی‌گردد و حدودا 2هزار سال قدمت دارد، قلعه بسیار بزرگی است که حدود 3هزار مترمربع مساحت دارد و از خشت و گل ساخته شده است. قلعه گبری اگر چه در ابتدا برای محافظت از شهر ساخته شده بود، اما در روزهای پیش از انقلاب از آن به‌عنوان کارخانه باروت‌سازی استفاده می‌شد. تا اینکه در 5اسفند‌ماه سال 1376 با شماره 1982به ثبت ملی رسید و در اختیار آستان عبدالعظیم حسنی(ع) قرار گرفت. شاید برایتان جالب باشد بدانید مردآویج زیاری، بنیانگذار سلسله آل زیار در این قلعه به خاک سپرده شده است.
استودان گبرها
همانطور که در بخش برج یزید اشاره کردیم، زرتشتیان اجساد خود را دفن نمی‌کردند، بلکه آنها را به ارتفاعات می‌بردند تا خوراک پرنده‌ها شوند. چون طبق آیین و اعتقاد زرتشتیان، دفن مرده در خاک، انداختنش در آب خروشان رودخانه‌ها یا حتی سوزاندنش در آتش حرام بود؛ چون زرتشتیان عناصر چهارگانه آب، باد، آتش و خاک را مقدس می‌دانستند و به آلودگی کشاندن‌شان را امری ناشایست می‌پنداشتند. استودان گبرها دقیقا همان جایی بود که درگذشته زرتشتیان، اجساد مردگان خود را به آنجا می‌بردند، بعد استخوان‌هایشان را جمع می‌کردند و داخل استودان (کوزه‌هایی از جنس سنگ، آهک یا گل) می‌ریختند و این کوزه را به خاک می‌سپردند. بنای استودان یا استخوان‌دان گبرها، عمارتی است که در دامنه شمالی کوه بی‌بی شهربانو قرار دارد و اینطور که باستان‌شناسان می‌گویند در زمان حکومت ساسانیان ساخته شده است. این بنا سال 1387مرمت شده و هم‌اکنون شرایط نسبتا مطلوبی دارد.
زندان هارون‌الرشید
زندان هارون‌الرشید یا زندان خان از دیگر بناهای تاریخی و باستانی شهر ری است که به‌گفته باستان‌شناسان ساخت آن به دوران آل بویه، یعنی حدود 1100 سال پیش برمی‌گردد. این اثر زیبا که مانند آتشکده بهرام در 11بهمن 1334به ثبت رسیده، شماره 408 آثار ملی ایران است و در 10کیلومتری جاده تهران به خراسان، در دامنه کوه‌های مسگرآباد واقع شده است. درباره زندان هارون‌الرشید عده‌ای معتقدند که این بنای 10متری دوطبقه دقیقا زندانی بوده که در دوران آل بویه حکم زندان انفرادی را داشته. دلیلشان هم سلول‌های کوچکی است که در دل این بنا ساخته شده است. اما عده‌ای از محققان هم می‌گویند این بنا برخلاف نامش کاربری زندان نداشته و در گذشته آتشکده‌ای باستانی بوده است.
شهر ری پر از آثار باستانی است که در روزهای کرونایی می‌توان بازدید کرد
خیلی دور، خیلی نزدیک
در همینه زمینه :
گزارش
نقد خبر
فوتبال ایران
