پلان/تألیف مشترک

  همه آنچه تا امروز درباره مصدق و کودتا دیده‌ایم را باید کنار بگذاریم؛ همه آن تصاویر آرشیوی بارها دیده‌شده و تفسیرها و تحلیل‌های تکراری در له و علیه مصدق؛ همه آن مستندهایی که با ترکیب کلیشه‌ای تصویر آرشیوی و مصاحبه و نریشنی «شیر فهم‌کن» قصه کودتا را می‌گفتند. «کودتای ۵۳» چند سر و گردن از همه نمونه‌های داخلی و خارجی بالاتر می‌ایستد. وجه تمایزش هم صرفا یافتن کاراکتری تازه (نورمن داربی شر) که ساختار روایی و تدوینش است. فیلم تقی امیرانی، کارگردان خوش‌فکر، صبور و دقیق کودتای ۵۳، بخشی از اهمیت و تأثیرش را در حضور پررنگ والتر مرچ به‌دست آورده است؛ تدوینگر و متخصص صدای برجسته و برنده سه جایزه اسکار با سابقه حضور در فیلم‌های شاخصی چون «پدرخوانده» (هر سه قسمت)، «مکالمه»، «اینک آخرالزمان»، «بیمار انگلیسی»، «روح» و... ؛هنرمند خلاقی که از ایده تقی امیرانی خوش‌اش می‌آید و پای کار تولید کودتای ۵۳ می‌آید.
 کاری که مرچ در کودتای ۵۳ انجام داده با توجه  به انبوه مصالحی که در اختیار داشته، خیره‌کننده است. انتقال هنرمندانه این حجم از اطلاعات، ظرافت‌های تدوینی و تعیین ساختار روایی درست و متناسب، در نهایت کودتای ۵۳ را به یکی از خوش‌ریتم‌ترین مستند‌های سیاسی سال‌های اخیر تبدیل می‌کند.
آنچه در تعیین ساختار روایی کودتای ۵۳ اهمیت داشته، قصه‌گویی است. ما قرار است داستان کودتا را دنبال کنیم؛ داستانی که قهرمانش مصدق است و ضد‌قهرمان‌ها مخالفان او هستند. از دل این تقابل، درام شکل می‌گیرد و قصه جلو می‌رود؛ قصه کودتایی که آدم‌های پشت‌پرده‌اش مهم‌تر از آدم‌های مقابل‌دیدش بودند. حالا در بازخوانی ماجرا پس از سال‌های طولانی، باید سراغ شاهدان رفت. تقی امیرانی در مقام راوی و کارگردان، پروسه‌ای را طی می‌کند و از بخت‌خوش در گفت‌وگو با متین دفتری، نوه دختری دکتر مصدق، با نورمن داربی شر آشنا می‌شود. اما قضیه فقط به یک بخت‌خوش منحصر نمی‌شود و فیلمساز قدر کاراکتری که به‌دست آورده را می‌داند. آنچه در فیلم شاهدش هستیم، مجموعه‌ای متشکل و تقریبا منسجم است. در روایت کودتا، اصلی رعایت شده که معمولا در سینمای مستند ایران رعایت نمی‌شود و آن اصل جذابیت، قصه‌گویی و سرگرمی‌کننده بودن است. شیوه انتقال اطلاعات به تماشاگر و تقطیع نماها در خدمت تم محوری اثر است.
والتر مرچ که در ایران با 2کتاب ترجمه‌شده‌اش («در یک چشم به‌هم‌زدن» و «مکالمات، والتر مرچ و هنر تدوین») چهره شاخص و تأثیرگذاری بر نسل تازه تدوینگران بوده، با کودتای ۵۳ سرمشق و آموزه‌ای دیگر از خودش به‌جا می‌گذارد.
مهم‌ترین درس مرچ در فیلم امیرانی، این است که چگونه مقابل انبوهی سند تاریخی ارزشمند، نظم، پویایی و ایجاز را حفظ کنید؛ طوری که نه منابع را هدر دهید و نه سند محوری به ملال‌آور بودن بینجامد.
این هنر والتر مرچ بزرگ در کودتای ۵۳ است؛ درسی بزرگ به‌خصوص برای سینمای مستند ایران که در حوزه مستند سیاسی زیادی ایدئولوژیک و زیادی ملال‌آور است.