فرهنگ، بخشی از خدمات شهری می‎‌‎شود

حافظ روحانی

فعالیت‎‌‎های فرهنگی شهرداری تهران از اواخر دهه1360 و نخستین سال‎‌‎های دهه1370 آغاز شده بود؛ تأسیس فرهنگسرای بهمن در محل سابق کشتارگاه تهران در میدان بهمن را شاید بتوان یکی از مهم‎‌‎ترین اقدامات در این زمینه نامید که در 21شهریور‎‌‎ماه سال1370 افتتاح شد. اجرای نمایش «بینوایان» به کارگردانی بهروز غریب‎‌‎پور در سال1375 در این فرهنگسرای تازه‎‌‎تأسیس، نام این نهاد را بر سر زبان‎‌‎ها انداخت. بهروز غریب‎‌‎پور که حدفاصل سال‎‌‎های1369تا 1373مشاور فرهنگی شهردار تهران به‎‌‎حساب می‎‌‎آمد، نقش مهمی در تأسیس فرهنگسرای بهمن داشت. اهمیت این نهاد این بود که فضای فرهنگی جدیدی را در جنوب تهران فراهم می‎‌‎ساخت، در محلاتی که معمولاً و در سال‎‌‎های قبل بهره چندانی از فضاهای فرهنگی نبرده بودند. اما طرح ساخت فرهنگسراها در سال‎‌‎های دهه1370 ادامه یافت؛ فرهنگسرای پارک شفق با نام فرهنگسرای دانشجو در 19مهر‎‌‎ماه سال1373 افتتاح شد. پارک شفق که با طراحی کامران دیبا در اواخر دهه1340 تأسیس شده بود، چند ساختمان داشت که تا پیش از تأسیس فرهنگسرای دانشجو در اختیار سازمان راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی بود. شهرداری منطقه 6 این ساختمان‎‌‎ها را به تأسیس فرهنگسرا اختصاص داد که با طراحی پارک همخوانی بیشتری داشت.
سومین فرهنگسرای مشهور دهه1370، فرهنگسرای ارسباران در آبان‎‌‎ماه سال1374 در خیابان جلفای تهران افتتاح شد. این فرهنگسرا تا نیمه دهه 1380یکی از فعال‎‌‎ترین فرهنگسراهای تهران به‎‌‎حساب می‎‌‎آمد و آمفی‌تئاتر، نگارخانه و کتابخانه‎‌‎اش محل برگزاری همایش‎‌‎ها، کنسرت‎‌‎های موسیقی، نمایش‎‌‎ها و برنامه‎‌‎های فرهنگی مختلف بودند. تأسیس و محبوبیت خانه هنرمندان ایران در سال1377 تا حد زیادی جایگزین نقش مرکزی فرهنگسرای ارسباران در دهه1370 شد.
گسترش تأسیس فرهنگسراها، خانه‎‌‎های فرهنگ و دیگر نهادهای فرهنگی نظیر کتابخانه‎‌‎ها و شبیه به آن در دهه1370 لزوم تأسیس یک نهاد مستقل در شهرداری تهران را نشان می‌داد؛ نهادی که به امور فرهنگی شهرداری تهران رسیدگی کند. در نهایت اساسنامه سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در 22شهریور‎‌‎ماه سال1375 به تصویب رسید. سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران هم‎‌‎اکنون مسئولیت نظارت بر ده‎‌‎ها خانه‌فرهنگ، کتابخانه‎‌‎ها، 13موزه‎‌‎ و خانه‎‌‎موزه‎‌‎، 35 فرهنگسرا و 4مجموعه سینمایی را برعهده دارد و با توجه به تعداد، می‎‌‎توان این نهاد را یکی از مهم‎‌‎ترین نهادهای فرهنگی در شهر تهران درنظر گرفت.
اما فارغ از وسعت و گستره فعالیت این نهاد، اهمیت تأسیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در این نکته است که فرهنگ به‎‌‎عنوان بخشی از خدمات شهری به رسمیت شناخته می‎‌‎شود. به واقع در نخستین دهه بعد از پیروزی انقلاب، مدیریت فرهنگسرای نیاوران به‎‌‎عنوان تنها فرهنگسرای شهر تهران به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار می‎‌‎شود و این نهاد هنوز هم تنها فرهنگسرای تحت‌نظارت وزارتخانه فوق است، درحالی‎‌‎که مدیریت و نظارت بر سایر فرهنگسراهای شهر تهران بر عهده سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران قرار دارد و این به معنی تعریف فرهنگ به‎‌‎عنوان بخشی از خدمات رفاهی شهری است که به‎‌‎طور معمول برعهده شهرداری‎‌‎هاست. در میانه دهه 1370بالاخره فرهنگ به‎‌‎عنوان بخشی از خدمات رفاهی شهری تعریف می‎‌‎شود.