مستندسازان در گفت‌وگو با همشهری از تجربه اکران آنلاین فیلم‌هایشان گفتند
یک ترکیب درست و حرفه‌ای
به نظر می‌رسد جشنواره‌ای که پرونده‌اش امروز بسته می‌شود در اکران آنلاین موفق بود
فهیمه پناه‌آذر ـ روزنامه نگار
جشنواره چهاردهم سینماحقیقت به پایان رسید؛ جشنواره‌ای که در 7روز برگزار شد و در این روزها 4پلتفرم اکران آنلاین فیلم‌ها را همراه با برگزاری کارگاه‌های آموزشی داشتند. سینماحقیقت دومین تجربه آنلاین بعد از برگزاری فیلم کودک و نوجوان را سپری کرد و بازخوردها تقریبا نشان از رضایت داشت. حالا برگزارکنندگان جشنواره معتقدند که سال آینده با توجه به ویروس کرونا و بود و نبود این مهمان ناخوانده، شاید بتوان جشنواره را به‌شکل ترکیبی (فیزیکال و آنلاین) برگزار کرد؛ اکران آنلاینی که می‌تواند مخاطب گسترده‌تری داشته باشد و جشنواره فیزیکال که می‌تواند شور و هیجان همیشگی عرصه را بازگرداند. در میان موضوع برگزاری جشنواره به شکل آنلاین نکته دیگر پیشی گرفتن فضای مجازی و اکران‌ها در پلتفرم‌هاست و اینکه شبکه‌های تلویزیونی تا چه اندازه می‌توانند در این عرصه رقابت داشته باشند. به‌زعم برخی از مستندسازان تلویزیون با توجه به اینکه راحت‌تر و رایگان در دسترس عموم است، مخاطبش را دارد، اما در رنگ و لعاب اکران‌ها و ویترین پلتفرم‌ها و از همه مهم‌تر ممیزی نمی‌تواند موفق عمل کند.
دستاورد خوب در زمانی کوتاه
آرمان قلی‌پور از مستندسازانی است که برای سومین‌بار متوالی در جشنواره سینماحقیقت شرکت کرده است. او در این دوره با فیلم «چامون» در بخش مسابقه ملی حضور دارد و با ابراز رضایت از برگزاری آنلاین جشنواره به همشهری می‌گوید: «با توجه به زمان کم، جشنواره امسال توانست در برگزاری آنلاین موفق باشد. به شخصه با توجه به اینکه در پایتخت نیستم، توانستم فیلم‌ها را تماشا و از کارگاه‌های آموزشی استفاده کنم. این موضوع تجربه خوبی برای برگزاری جشنواره‌هاست. درست است که در جشنواره‌های حضوری شور و ذوق دیده می‌شود و افراد در کنار هم فیلم نگاه می‌کنند، اما در آنلاین می‌توان گفت نظم و انضباط خوبی وجود دارد. قبل از آنکه در جشنواره فیلم داشته باشم به‌عنوان علاقه‌مند در جشنواره شرکت می‌کردم. آن زمان، علاوه بر هزینه‌هایی که برای رفت‌وآمد و اسکان داشتم، می‌توانستم در یک هفته تنها چند فیلم ببینم، اما اکران آنلاین باعث شده که بتوانم در خانه فیلم‌های بیشتری ببینم.»
نگرانی از کپی فیلم‌ها
کارگردان مستند «چامون» همچنین به ایجاد دسترسی راحت برای تماشاگران عام اشاره می‌کند و اینکه برگزارکنندگان جشنواره شاید بتوانند این دسترسی را برای عموم مردم راحت‌تر کرده و حتی با وجود اسپانسرها و حمایت مستندسازان، فیلم‌ها را رایگان اکران کنند. وی در توضیح بیشتر می‌گوید: «نکته‌ای که در اکران آنلاین وجود داشت، بحث قاچاق و کپی فیلم‌ها بود که خوشبختانه تا به امروز خبری در این‌باره نشنیده‌ام. البته وقتی سراغ فیلم مستند می‌روی، تماشاگرانی که علاقه‌مند به فیلم مستند هستند، سختی‌های کار را می‌دانند و هیچ‌وقت به‌خود اجازه نمی‌دهند که فیلم‌ها را کپی کنند. خوشبختانه جشنواره امسال برایم تجربه جذابی بود. فیلمساز رضایت مخاطب را می‌خواهد و این رضایت، تقریبا وجود داشت.»
پلتفرم‌ها و دسترسی راحت برای عموم مردم
این مستندساز شهرکردی با اشاره به این موضوع که برای سال‌های آینده هم می‌توان جشنواره را به شکل حضوری و آنلاین برگزار کرد، یادآور می‌شود: «تنها یک مشکل کوچک وجود دارد. وقتی اکران آنلاین است برای عموم مردمی که در روستاها و شهرهای دیگر زندگی می‌کنند باید آگاهی و شناخت کامل را برای تماشای فیلم‌ها ایجاد کنیم؛ اینکه پلتفرم‌ها راهکارهای ساده‌تری برای تماشای فیلم یا خرید بلیت داشته باشند و البته همانطور که گفتم، اگر بتوانیم برای عموم مردم رایگان فیلم را نشان دهیم و حقوق مستندسازان را از طریق جشنواره یا اسپانسرها پرداخت کنیم، علاقه‌مندان بیشتری تماشاگر فیلم‌ها می‌شوند.»
تلویزیون و رقابت با فضای مجازی
موضوع دیگری که وجود دارد، رقابتی است که این روزها میان شبکه‌های تلویزیونی و فضای مجازی و اکران آنلاین و همچنین بخش نمایش خانگی ایجاد شده است. برخی معتقدند که با توجه به گستردگی فعالیت‌ها در فضای مجازی، شبکه‌های تلویزیونی در این رقابت نفر دوم هستند؛ با این حال، آرمان قلی‌پور عنوان می‌کند که تلویزیون به سبب فراگیری و همچنین رایگان بودن همچنان فعال است. وی اضافه می‌کند: «اگر بخواهیم ظرفیت کل شهرها و روستاها را درنظر بگیریم، خیلی‌ها ممکن است دسترسی به تبلت یا لپ‌تاپ نداشته باشند و همچنین ظرفیت خرید آنلاین را به لحاظ اقتصادی؛ بنابراین باز هم تلویزیون را نگاه می‌کنند، اما به‌طور حتم با گسترش فعالیت‌ها و به‌خاطر تنوع و ویترین جذاب پلتفرم‌ها مخاطبان آنها بیشتر است؛ چراکه تلویزیون متأسفانه آن جذابیت و تنوع را ندارد و همچنین موضوع ممیزی است که در تلویزیون بیشتر بوده و تنها دسترسی راحت و رایگان مزیت رسانه ملی است.»
برای قضاوت زود است
امیرمسعود حسینی که در این دوره از جشنواره، فیلم مستند «طاهر» را در بخش مسابقه ملی داشت، درباره اکران آنلاین و استقبال مردم به همشهری می‌گوید: «خیلی‌ها ترجیح می‌دهند به جای آنکه در خانه بنشینند و فیلم تماشا کنند، فیلم‌های مورد علاقه خود را در سالن سینما و روی پرده بزرگ ببینند. الان نمی‌توان درباره این موضوع قضاوت کرد. باید منتظر اعلام آمار تماشاگران جشنواره بعد از پایان باشیم تا بدانیم اکران آنلاین اتفاق خوبی در سینمای مستند است یا خیر.» وی که فیلمش جزو فیلم‌های منتخب تماشاگران مردمی بوده، ادامه می‌دهد: «اکران آنلاین از یک لحاظ خوب است که گستردگی تماشاگران را همراه دارد. همه علاقه‌مندان به سینمای مستند در هر شهر و روستایی می‌توانند فیلم‌ها را تماشا کنند، اما باید دید که اصلا تماشاگران چه تعداد هستند.»
جشنواره فیزیکال را به آنلاین ترجیح می‌دهم
در میان مستندسازان برخی نیز موقعیت خاص را دلیل حضور در جشنواره و اکران فیلم‌شان به شکل آنلاین دانستند. عطیه زارع‌آرندی، از دیگر مستندسازانی است که در بخش مسابقه ملی و فیلم‌های بلند حضور داشت. «جاهای خالی پر شود» اسم مستند این کارگردان اصفهانی است. زارع معتقد است که تماشای فیلم در سالن‌های سینما و با حضور تماشاگران، لذت و شور و هیجان خاص خود را دارد. وی به همشهری می‌گوید: «وقتی یک فیلم بلند ساخته می‌شود با این نگاه که قرار است روی پرده به نمایش دربیاید، تولید می‌شود و وقتی اکران آنلاین دارد، امکاناتی را از دست می‌دهد. اما با توجه به اپیدمی ویروس کرونا و اینکه کل جهان درگیر آن هستند، برگزاری آنلاین جشنواره بهتر از تعطیلی آن بود.» زارع درباره فیلمش و حضور در جشنواره نیز توضیح می‌دهد: «بین فرستادن فیلم یا صبر کردن برای شرکت در جشنواره برای سال آینده باید یکی را انتخاب می‌کردم. با توجه به حال و هوای فیلم و اینکه بعد از تولید باید دیده شود و مشخص نیست که سال آینده چه اتفاقی می‌افتد، ترجیح دادم فیلم را به جشنواره بفرستم. با توجه به ساخت فیلم دیگر و اینکه فیلم بیات می‌شد، نمی‌خواستم پرونده این فیلم بازبماند. اما تصمیم گرفتم اکران فیلم در جشنواره محدود باشد. شرایط و مختصات فیلم برای اکران محدود بود و حال برخی از دوستان فیلمساز دوست دارند اکران گسترده‌تری داشته باشند که این موضوع برای من امتیاز ویژه‌ای نداشت.»
اکران آنلاین بهتر از تعطیلی جشنواره است
مرجان خسروی، از دیگر مستندسازان شرکت‌کننده در جشنواره نیز با کارگردان «جای خالی پر شود» موافق است. او به همشهری می‌گوید، برگزاری فیزیکال جشنواره شور و ذوق و هیجان بیشتری دارد و به‌عنوان فیلمساز رو‌به‌رو شدن با تماشاگران در هنگام تماشای فیلم و بعد از آن و گفت‌وگو‌هایی که می‌شود، لذتبخش است. کارگردان «برف می‌نامد» ادامه می‌دهد: «جشنواره سینماحقیقت دستاورد تولیدات یکساله سینمای مستند است؛ جشنواره‌ای مهم که حضور سینماگران و اکران فیلم‌ها در آن اهمیت خود را دارد. بستری است برای همفکری و رشد بیشتر و حالا با توجه به کرونا ناگزیر به اکران آنلاین شده‌ایم. حضور آنلاین بهتر از تعطیلی جشنواره است. این رویکرد در این دوران، لازم است اما باز هم دوست داریم جشنواره فیزیکال خود را داشته باشیم.»
ناگزیر هستیم به سمت فضای مجازی برویم
خسروی همچنین به یک مزیت اکران آنلاین اشاره می‌کند و آن دسترسی عموم مردم در شهرهای مختلف به فیلم‌های مستند است و یادآور می‌شود:« با توجه به جهانی شدن فعالیت‌ها در فضای مجازی، ما نیز ناگزیر هستیم وارد جریان شویم، اما در کنار اکران‌های آنلاین باید جشنواره به‌صورت فیزیکی نیز وجود داشته باشد.»
معرفی هیأت داوران و نامزدهای دوره چهاردهم
هیأت داوران متشکل از خسرو دهقان، علی لقمانی، سیدسلیم غفوری، علی راضی، آیدا پناهنده، مرتضی پایه‌شناس و حسام اسلامی، فهرست نامزدهای دریافت جایزه در بخش‌های مختلف بخش مسابقه ملی را به این شرح اعلام کردند.
بهترین کارگردانی فیلم مستند کوتاه
برانازا (برادر خشکیها)، علی اسدی و رسول داوری
همیشه شب، همیشه روز، یاسر خیر
درباره پدر، درباره مرگ، فرهاد بهبهانی
وایو، پناهبرخدا رضایی
پریزاد، مهدی ایمانی‌شهمیری
خانجان، بابک طاهری
بهترین کارگردانی فیلم مستند نیمه‌بلند
کل فاطمه، مهدی زمانپورکیاسری
برسر خاک، محسن خانجهانی
ف-الف، فرشاد اکتسابی
بازگشت دوباره، فرهاد ورهرام
هوبره، فتح‌الله امیری و نیما عسگری
بهترین کارگردانی فیلم مستند بلند
جاهای خالی پر شود، عطیه زارع‌آرندی
رویاهای خالکوبی شده، مهدی گنجی
خانه، افسانه سالاری
هجده هزارپا، مهدی شامحمدی
ایاقچی، محمدحسن دامن‌زن
آنجا سپیده‌دم، محسن جهانی و هاشم مسعودی
بهترین پژوهشگر
انیمیشن ایرانی، مهرداد شیخان
طاهر، امیرمسعود حسینی
بازگشت دوباره، فرهاد ورهرام
برسر خاک، محسن خانجهانی
میر و مار، امین پاک‌پرور
بهترین فیلمبردار
کل فاطمه، داوود رحمانی
رویاهای خالکوبی شده، محمد حدادی
براناز (برادر خشکیها)، رسول داوری
آخرین نفسها، فراز فدائیان
وایو، فرشید آذری
بهترین صدا
سنجاقک‌های برکه خشک، آرش قاسمی
رویاهای خالکوبی شده، حسن شبانکاره و احمد صابری
جاهای خالی پر شود، محمدحسین ابراهیمی
رش او، امیرحسین صادقی
کل فاطمه، آرش قاسمی
بهترین تدوین
برانازا (برادر خشکیها)، بابک حیدری
جاهای خالی پر شود، محدثه گلچین‌عارفی
پریزاد، صدرا شرق
رویاهای خالکوبی شده، امیر ادیب‌پرور
هوبره، مصطفی گندمکار و سوگل مرادی
بهترین نویسنده گفتار متن یا گوینده
طاهر؛ نویسنده گفتار متن: امیرمسعود حسینی و گوینده: سیامک صفری
بازگشت دوباره؛ نویسنده گفتار متن: فرهاد ورهرام و گوینده: شهرام درخشان
بر سر خاک؛ نویسنده متن: محسن خانجهانی و شهرام درخشان و گوینده: شهرام درخشان
بهترین موسیقی
هجده هزارپا، افشین عزیزی
خانه، شیدا شهابی
برانازا (برادر خشکیها)، یاشار اطاعتی
رش او، صبا ندایی
آخرین نفسها، کیاوش صاحب‌نسق
سنجاقک‌های برکه خشک، سهراب شهیدی
بهترین فیلم (تهیه‌کننده)
کل فاطمه، سمیه زراعت‌کار و مهدی زمانپور کیاسری
جاهای خالی پر شود، عطیه زارع‌آرندی
انیمیشن ایرانی، مهرداد شیخان
برانازا (برادر خشکیها)، علی اسدی و رسول داوری
هجده هزارپا، مهدی شامحمدی
آیین اختتامیه چهاردهمین جشنواره «سینماحقیقت» بعدازظهر امروز سوم دی‌ماه به‌صورت آنلاین برگزار می‌شود.
