همشهری
تیغه بلدوزر و حلبی‌آبادها
حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ به مهمترین معضل کشور تبدیل شد
محمد سرابی
تا سال‌ها حلبی‌آبادها و زاغهنشینها بهعنوان مسکن مردم محروم محسوب میشدند. تصور این بود که حاشیهنشینها بهدلیل فقر و مشکلات مالی اجازه سکونت و ساختن خانه روی هر زمینی را دارند و نهادهای شهری و دولتی نباید مانع کار آنها شوند. در سال1371 این دیدگاه تغییر کرد. اگرچه واگذاری زمین مانند سابق ادامه داشت، اما شهرداریها میتوانستند حلبی‌آبادها را خراب کنند.
از طرف دیگر مردمی که در این محلهها ساکن بودند تحتتأثیر فضای یک‌دهه قبل قرار داشتند و تصور میکردند اگر روی زمینی خانه بسازند قطعا مالک آن خواهند شد؛ نتیجه، برخورد شدید میان تیغه بلدوزرها و ساکنان آلونکها بود.
در 9خرداد سال71 شهرداری مشهد با موافقت استانداری شروع به تخریب ساختمانهای بدون مجوز در محدوده بلوار طبرسی و کوی طلاب کرد. اهالی معترض مسیر را بسته و یک خودروی شهرداری را آتش زدند؛ این اعتراض به سرعت تبدیل به آشوب و یک دانشآموز در این میان کشته شد. تیراندازی، غارت مغازهها و تخریب ساختمانهای دولتی رخ داد و نیروهای نظامی و انتظامی عدهای را دستگیر کردند. این آشوبها در همان روزهای اول به حاشیه دیگر شهرها مانند اراک شیراز و غرب تهران هم کشیده شد. نزدیک یکماه بعد دستگیرشدگان محاکمه و برخی از آنها اعدام شدند. درست در همان روزها در مشهد سیل هم آمد که 25کشته داشت.
تخریب خانههای بدون مجوز در پایتخت اجرا می‌شد و گاهی در یک عملیات تعداد آنها به 200 یا 300 آلونک نیز میرسید. شهرداری با همکاری پلیس در اطراف جاده قدیم کرج و ساوه؛ در اسلامآباد، نوروزآباد، شهرک طالقانی، کوی سینا و گلشهر، محدوده منطقه 18در مرتضی گرد و علی‌آباد منطقه 19 زاغهها را تخریب میکرد.
مشکلات زمینهای بدون سند و ساختمانهایی که روی آنها بنا شده بودند همچنان ادامه داشت. در ابتدای شهریور دولت یک راهحل قانونی ارائه کرد. بر این اساس ساختمانهایی که تا اول سال1370 ساخته شده بودند و هیچ مدرک و سندی نداشتند میتوانستند از شهرداری پروانه ساخت دریافت کنند. شهرداری با گرفتن تعهد و وصول عوارض نوسازی و... پروانه را صادر میکرد اما در پایین برگه این عبارت را مینوشت که «صدور مجوز پروانه ساختمانی یا مجوز تعمیرات، تأییدی بر مالکیت متقاضی نیست». درمورد زمینهایی که سند دستنویس داشتند هم از سازمان زمین شهری استعلام می‌شد تا متعلق به دولت یا اراضی «موات» و یا متعلق به شخص دیگر نباشد. سازمان زمین شهری (وزارت مسکن و شهرسازی) باید طی 15روز پاسخ میداد. در مصوبه هیأت دولت ذکر شده بود که شهرداری باید در صدور این مجوز طرحهای جامع، تفصیلی و هادی را رعایت کند، اما واضح است که این طرحها رعایت نمیشد. شهرداری از این راه میتوانست درآمدی به دست آورد و مشکل مناطق وسیعی که بدون رعایت قانون زیر ساختوساز رفته بودند هم نسبتا رفع می‌شد. دقیقا برخلاف جملهای که زیر پروانه نوشته شده بود، این بناها چند دهه بعد پایان کار و سند رسمی دریافت کردند.
در مهر71 وزیر مسکن در سمینار شهرهای جدید و نمایشگاه طرحهای آمادهسازی زمین هشدار دارد که جمعیت کشور در 20سال آینده دوبرابر میشود و آلونک‌نشینی در سطح وسیعی قابل انتظار است.
ترافیک ناشی از بزرگ شدن تهران، نه فقط خیابانها بلکه حاشیه و فاصله بین شهرها را هم تحتتأثیر قرار داده بود و وزیر راه و ترابری از طرح ساخت آزادراههای تهران- ساوه، قزوین- زنجان و قم- کاشان خبرداد که تا 3سال بعد به بهرهبرداری میرسیدند.
کنترل ترافیک درون‌شهری نیاز به سامانههای جدید داشت. در تابستان اعلام شد که «سیستم نظارت تلویزیونی ترافیک» در 50تقاطع حساس ترافیکی اجرا میشود تا گرههای ترافیکی با دوربین دیده و با بی‌سیم به پلیس اطلاع داده شود. این تقاطعها در آینده باید تا 200عدد افزایش پیدا میکرد و بعد طرح کامل کنترل ترافیک شهر اجرا می‌شد که در آن چراغ قرمز با کامپیوتر زمانبندی می‌شد. دستگاههای مورد نیاز را شرکت زیمنس آلمان میساخت ولی اتوبوسها از کشورهای اروپای شرقی خریده شدند.
کرباسچی، شهردار تهران، درباره توسعه اتوبوسهای برقی گفت که برای انشعاب برق مورد نیاز یک‌میلیارد ریال به شرکت برق، پرداخت و 65اتوبوس هم از چکسلواکی خریده شده است. بهگفته او اتوبوسهای برقی مانند تراموا نیاز به ریل ندارند و در مقایسه با اتوبوسهای دیزلی قطعات یدکی کمتر و عمر مفید بیشتری دارند.
شرکت واحد نیز قرارداد خرید 300اتوبوس دوکابینه با شرکت ایکاروس مجارستان را بسته بود و علاوه بر آن از اتوبوسهای دوکابینه شرکت ولوو و شرکت ایرانی رانیران هم استفاده میکرد. تعداد اتوبوسهای تهران به 2800دستگاه رسید، درحالیکه 6هزار دستگاه دیگر احتیاج داشت (در سال1399 اتوبوسرانی تهران اعلام کرد که شهر 3هزار دستگاه اتوبوس کم دارد). حذف مینیبوس و انتقال آن به خطوط حاشیه شهر نیز از همین سال به آرامی شروع شد. حذف کوپن بنزین و اضافه‌شدن اتوبوس دوکابینه، اتوبوس برقی، دوربین کنترل ترافیک و... نشانههای دوران جدید بودند.
در همینه زمینه :
