همشهری همزمان با روز جهانی معلولان در گفت‌وگو با مدیران شهری و کارشناسان پروژه‌های دسترس‌پذیری شهر برای معلولان را بررسی کرد
تهران در مسیر مناسب‌سازی برای معلولان
پیروز حناچی: دیگر هیچ پروژه‌ای بدون توجه به پیوست‌های دسترس‌پذیری افتتاح نمی‌شود
پریسا امیرقاسم‌خانی _خبر‌نگار
امروز 13آذر، سوم دسامبر، روز جهانی معلولان نامگذاری شده است؛ روزی که بهانه‌ای می‌شود تا دست‌کم مشکلات معلولان، توان‌یابان و در کنارش سالمندان و کسانی که به‌طور موقت دچار معلولیت می‌شوند، بیش از هر زمان دیگری مطرح شود؛ به امید آنکه شنیده شوند و اقداماتی برای آنها صورت گیرد.
یکی از خواسته‌های بحق افراد دارای معلولیت دسترس‌پذیری به امکانات و خدمات است؛ یک خواسته پایه‌ای هر انسانی که برای زیستن در شهر نیاز دارد. حال سؤال اینجاست که شهر دسترس‌پذیر چه ویژگی‌هایی دارد؟ تهران از این نظر چه وضعیتی دارد و چگونه باید باشد؟
در پاسخ به سؤال نخست باید گفت شهر دسترس‌پذیر شهری است که تمام شهروندان در هر شرایطی و با هر ویژگی‌ای بتوانند در آن از امکانات و خدمات بهره ببرند؛ چنان‌که برای یک خرید ساده هم نیازمند دسترس‌پذیری هستیم. در عین حال، نیاز به شهر دسترس‌پذیر برای شهروندان توان‌یاب به‌علت محدودیت‌های بالقوه‌ای که دارند مانند نابینایان، ناشنوایان و معلولان به‌صورت متفاوت جلوه می‌کند. درست مثل معلولانی که در ترددهای شهری، پیاده‌رو را ترک کرده و از خیابان تردد می‌کنند؛ چون محل پیاده‌روی با وجود چیدمان غیرقانونی مغازه‌ها، مصالح ساختمانی و ناهموار بودن سطح، چاره‌ای برایشان نگذاشته است. یا مثل نابینایانی که هنوز نمی‌توانند در یک مرکز خرید عمومی لیست اجناس داخل مرکز را بخوانند و اجناس مورد نظر خود را انتخاب کنند. با این اوصاف اگر بخواهیم واقع‌بینانه به قضیه نگاه کنیم، باید بگوییم تا رفع مشکلات و تحقق یک‌شهر دسترس‌پذیر راه طولانی در پیش است.
در این بین، شهردار تهران روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با همشهری، اعلام کرد دیگر هیچ پروژه‌ای بدون توجه به پیوست‌های دسترس‌پذیری افتتاح نمی‌شود. به‌گفته پیروز حناچی در دوره مدیریت جدید شهری به این مسئله توجه بسیاری شد که تا جای ممکن معابر شهری و ناوگان حمل‌ونقل عمومی برای استفاده معلولان و آنهایی که به هر دلیلی امکان حرکت به‌صورت عادی را ندارند، مناسب‌سازی شود هرچند در این زمینه اقدامات بسیاری باید انجام شود.
مهدی صالحی، مدیرکل معماری و ساختمان معاونت معماری و شهرسازی شهرداری تهران نیز این مسئله را که کارهای بسیاری باید برای دسترس‌پذیری صورت بگیرد، تأیید کرده و می‌گوید: «به‌طور قطع وضع موجود تا اصلاح شدن فاصله زیادی دارد. طول معابر شهر زیاد است و اصلاح آنها در زمان کم ممکن نیست، حتی با همه فشارها و افزایش اعتبار مناسب‌سازی که از ۷۰میلیارد تومان به ۴۰۰میلیارد تومان رسیده، باز هم کار زیادی نمی‌توان انجام داد. با اینکه بودجه ۶برابر افزایش پیدا کرده اما تورم و گرانی مانع از تحقق کامل برنامه‌ها در حوزه پروژه‌های مناسب‌سازی معلولان شده است. بنابراین اگر انتقادی از سوی جامعه معلولان در این حوزه است، انتقاد بجایی است، اما از آن طرف باید محدودیت‌های شهرداری هم درنظر گرفته شود. اصلاح معابر شهری مانند تهران که نزدیک به ۱۸هزار کیلومتر است در زمان کوتاه امکان‌پذیر نیست.»
او در عین حال سرعت مناسب‌سازی را به‌ویژه با الزاماتی که برای ساختمان‌های جدید درنظر گرفته شده، مناسب ارزیابی می‌کند. صالحی می‌گوید: «حداقل ۵۰درصد از ساختمان‌های شهرداری که نیاز به اصلاح داشتند، مناسب‌سازی شدند. میادین میوه و تره‌بار و ایستگاه‌های «بی‌آرتی» به مناسب‌سازی ۱۰۰درصدی نزدیک شدند. ایستگاه متروی برج میلاد هم که به‌تازگی افتتاح شده، الگویی مناسب از یک ایستگاه برای معلولان و نابینایان است که البته در حوزه ناشنوایان هنوز باید کارهایی انجام شود و نیاز به برنامه‌ریزی و اقدامات نرم‌افزاری دارد.»
اجرای ۱۸۸پروژه مناسب‌سازی معلولان در سال‌جاری
زهرا نژادبهرام، عضو هیأت رئیسه شورای شهر تهران و رئیس ستاد مناسب‌سازی معابر تهران نیز از تلاش‌های انجام شده از سوی این ستاد و مدیریت شهری طی 2سال گذشته خبر می‌دهد و راه‌اندازی نرم‌افزار مخصوص تردد معلولان در شهر، تخفیف اسنپ وی‍‍‍ژه معلولان و همچنین انجام پروژه مناسب‌سازی در شهر را ازجمله این اقدامات عنوان می‌کند.
نژادبهرام با اشاره به اینکه تهران متعلق به همگان است و شهر تنها به افراد سالم و بالغ تعلق ندارد، می‌گوید: «از سال گذشته تلاش شده که در هر منطقه تهران، دست‌کم 2معبر و 2بوستان کاملا مناسب‌سازی شود. در این راستا تاکنون منطقه۵ ازجمله مناطقی بوده که توانسته در توانمندسازی معابر، بوستان‌ها و اماکن عمومی موفقیت‌هایی به‌دست آورد. بنابراین شهرداری مناطق دیگر تهران هم باید با جدیت بیشتری کار را دنبال کنند.»به‌گفته نژادبهرام، با پیگیری‌های مستمر، نقشه راهنمای تمام مکان‌های مناسب‌سازی شده شهر تهران (معابر، بوستان‌ها، ساختمان‌های تحت تملک شهرداری، ایستگاه‌های اتوبوس و مترو، میادین تره‌بار، فروشگاه‌های شهروند و...) جهت اطلاع معلولان و اقشار آسیب‌پذیر در روز جهانی معلول (۱3آذر) رونمایی می‌شود و در دسترس عموم قرار می‌گیرد.
این عضو شورای شهر تهران همچنین از تعریف ۱۸۸پروژه مناسب‌سازی برای سال‌جاری خبر می‌دهد و می‌گوید: «خوشبختانه این پروژه‌ها در مناطق 4، 5 و ۱۹ به‌اتمام رسیده است. 2ایستگاه تازه‌ساخت مترو هم مجهز به آسانسور شده‌اند و دیگر ایستگاهی بدون آسانسور افتتاح نخواهد شد. همچنین تا پایان سال، ۴۸ایستگاه مترو مجهز به آسانسور می‌شوند.»
هنوز عقب هستیم
زینب نصیری، مدیرکل اداره سلامت شهرداری تهران
شهرداری تهران، مصوبه و ستاد مناسب‌سازی فضای شهری دارد و چند کارگروه در این ستاد تشکیل شده که موضوعات فنی و عمرانی و شهرسازی را پیگیری می‌کنند. طی سال‌های اخیر با تشکیل کارگروه امور مناطق و راه‌اندازی کمیته فرهنگی و اجتماعی با مسئولیت اداره سلامت و عضویت دبیران کل کانون معلولان محلات تهران و نظارت آنان بر عملکرد مدیریت شهری در مناسب سازی فضاها و همچنین عضویت معاونان اجتماعی به عنوان افراد مطالبه‌گر اتفاقات خوبی در شهر رخ داده است. اصولاً مناسب‌سازی عملکرد فنی و عمرانی است اما به گمان ما مناسب‌سازی موضوع اجتماعی به حساب می‌آید و از این‌رو 2 وظیفه مهم در کمیته اجتماعی و فرهنگی داریم. اول جریان‌سازی و مناسب سازی فرهنگی و اجتماعی در حوزه معلولان است. افراد دارای معلولیت توانمندی‌های زیادی دارند که مردم به دلیل ناآگاهی، نداشتن شناخت و دانش کافی در پذیرش و ارتباط گرفتن با آنها مشکل دارند. در این بخش، کارهای زیادی انجام شده و تا حدود زیادی نگرش شهروندان به معلولان تغییر کرده است. همچنین برای آگاه‌سازی مردم کمپین تشکیل داده‌ایم. وظیفه دیگر، مطالبه‌گری موضوع مناسب‌سازی در شهر تهران به شمار می‌رود و تلاش می‌کنیم سیاست‌هایی در شهر تهران ایجاد و توسعه یابد و پیشنهاداتی در ستاد مناسب سازی فضای شهر ارائه شود تا پروژه‌های جدید شهری، استاندارد مناسب‌سازی داشته باشند.
به هر حال نباید فراموش کنیم شهر تهران و این بافت کنونی حاصل دهه‌ها بی‌توجهی به نیاز گروه‌های خاص است و وقتی از مناسب‌سازی برای افراد دارای معلولیت صحبت می‌کنیم تنها مختص جمعیت 10 تا 15 درصدی معلولان نیست؛ بلکه مربوط به سالمندان با انواع بیماری و معلولیت دوره سالمندی، معلولیت بالقوه دائمی یا موقتی که ممکن است برای سایر افراد رخ دهد و تمام مردان و زنانی که پدر و مادر هستند و کالسکه دارند و نمی‌توانند در شهر حرکت کنند،است. موضوع مناسب سازی کلی است و جمعیت 40 تا 50 درصدی شهر تهران را شامل می‌شود و باید مدام این موضوع توسط افرادی که دغدغه دارند مطالبه‌گری شود تا عقب‌ماندگی رخ داده را با استاندارد سازی پروژه‌های جدید تا حدود زیادی جبران کنیم.
با توجه به محدودیت بودجه‌ای و ظرفیت‌هایی که شهرداری تهران در اختیار دارد هر چقدر سرعت داشته باشیم تا تغییری در شهر رخ دهد، فاصله‌مان با مطلوب زیاد است. بنابراین کاری که انجام می‌شود خوب و با کیفیت است اما آنقدر کار انجام نشده و فاصله زیادی با مطلوب داریم که نمی‌توانیم از اقدامات راضی باشیم.
فرهنگسازی مهم ترین اصل است
محمد کمالی، عضو شورای راهبردی معلولان شهرداری تهران
زیربنا و فلسفه شعار «تهران شهری برای همه» بسیار پراهمیت است. چراکه این شعار مدیریت پنجم، اشاره به اصل نوزدهم قانون اساسی یعنی منع تبعیض بهره‌مندی همگان از حقوق مساوی و همچنین اشاره اصل بیستم یعنی همه افراد ملت یکسانند، دارد. پارک‌های شهر تهران نیازمند اعتبار مالی سنگین و زمان طولانی نیست. البته مدیریت شهری از سال۱۳۹۷ نسبت به مناسب‌سازی پارک‌ها در سطح مناطق ۲۲گانه اقدام کرده و تاکنون بخش بسیاری از این پارک‌ها برای معلولان و افراد کم‌توان مناسب‌سازی شده‌اند. طی این مدت اقداماتی به اتمام رسیده، اقداماتی در دست انجام است و اقدامات مناسب‌سازی دیگری هم طبق برنامه‌ریزی‌ها در آینده آغاز می‌شود. متأسفانه گستردگی عقب‌ماندگی‌ها در شهر تهران به میزانی بالاست که انجام اقدامات جدید طی 3 سال گذشته به چشم نمی‌آید. اماکنی در شهر تهران به‌علت جانمایی نادرست امکان مناسب‌سازی ندارند. بسیاری از کشورهای دیگر نیز با مشکل جانمایی‌های غلط مواجه هستند. مهم‌ترین اصل برای تحقق این شعار، فرهنگسازی است. باید از رأس مدیریت شهری تا کارمندان به محتوای این شعار پی برده باشند. تعریف این شعار یعنی تمامی فضاهای تهران اعم از مراکز فرهنگی، تفریحی، ورزشی، ناوگان حمل‌ونقل عمومی و... قابل دسترسی برای تمامی شهروندان است.
جهانی بهتر برای معلولان با توجه به توانایی آنها
13آذر برابر با 3دسامبر روز جهانی افراد دارای معلولیت، مناسبتی بین‌المللی است که از سال1992 توسط سازمان ملل ترویج داده و گرامی داشته می‌شود. هدف از گرامیداشت این روز بالا بردن فهم درباره مسائل مربوط به ناتوانی‌های جسمی و بسیج کردن حمایت مردمی برای بالا بردن جایگاه، حقوق و بهبود وضعیت افراد ناتوان است. از دیگر اهداف این روز، افزایش آگاهی نسبت به منافع سهیم ساختن معلولان در تمام جوانب زندگی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی عنوان شده است. این روز در ابتدا تا سال2007 «روز جهانی معلولان» نام داشت، اما از آن سال به بعد تاکنون شعار و موضوع خاصی دارد. البته در سال۱۹۹۹ شعاری با مضمون «امکان دسترسی برای همه در هزاره جدید» برگزیده شد و سرلوحه امور قرار گرفت. امسال نیز برنامه‌ها با شعار «همه معلولیت‌ها قابل مشاهده نیستند» پیگیری می‌شود. اگرچه سازمان بهداشت جهانی و سازمان ملل هم بیانیه‌ای مشترک با عنوان «به سمت جهانی بهتر با دسترس‌پذیری و توسعه‌پایدار برای معلولان با توجه به شیوع کرونا» را منتشر کرده‌اند. همزمان نیز در تهران پویش «معلولیت بدون محرومیت» با مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد و کانون معلولان شهر تهران توسط معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران آغاز شده است. محمدرضا جوادی‌یگانه، معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در همین ارتباط گفت: «اهداف این پویش، تغییر نگاه جامعه نسبت به افراد دارای معلولیت، شناساندن توانایی این افراد به جامعه، مطالبه‌گری اجتماعی در راستای رفع محدودیت‌ها و نیازهای افراد دارای معلولیت، آشنایی جامعه با حقوق افراد دارای معلولیت و جلب مشارکت جامعه نسبت به اجرای مسئولیت اجتماعی خود نسبت به افراد دارای معلولیت است.»
نگاهی کوتاه به وضعیت مناسب‌سازی شهر تهران
طول مسیر پیادهروهای تهران: 10هزار کیلومتر
میزان بهسازی پیادهروهای تهران در حال اجرا: 500 کیلومتر
میزان بهسازی پیادهروهای تهران اجرا شده: 60 کیلومتر
نیاز به طول پیادهروهای جدید: بین 5000 تا 6000 کیلومتر
تعداد خیابان‌های بهسازی شده: بیش از 80 خیابان
تعداد بوستان‌های بهسازی شده: 40 بوستان
تعداد ساختمان‌های بهسازی شده: 40 ساختمان
نکته
اعتراض به اجرانشدن قانون حمایت از حقوق معلولان
بهروز مروتی، مدیر کمپین افراد دارای معلولیت
تهران هنوز شهر دسترس‌پذیری برای معلولان نیست. هر چند شهرداری اقدامات زیادی در این زمینه انجام داده ولی کافی نیست. چون مشاوران معلول از خود شهرداری هستند و با شهرداری قرارداد دارند، برای همین ما از کم و کیف کارهایی که صورت می‌گیرد، اطلاع نداریم. هنوز موانع فیزیکی برای معلولان در شهر زیاد است و حمل‌ونقل عمومی هنوز به‌طور کامل دسترس‌پذیر نشده است. 2پروژه مانند متروی نواب را داشتیم که بدون مناسب‌سازی افتتاح شدند. اعتراض کردیم و خوشبختانه گوش شنوایی بود که حفر چاه آسانسور را انجام دادند تا کارهای بعدی صورت بگیرد. به هرترتیب درمجموع افراد دارای معلولیت در جامعه آنطور که باید، حضور ندارند و مناسب‌سازی شهر برای معلولان سرعتش کند است و فراگیر نیست. پیگیری خاصی درباره پویش«شهر تراز» که به شعار «شهری برای همه» کمک می‌کرد، دیده نمی‌شود. به‌خاطر همین مشکلات، دیروز (12آذر) تجمعی گلایه‌آمیز جلوی نهاد ریاست‌جمهوری بابت عدم‌اجرای قانون حمایت از حقوق معلولان انجام دادیم؛ چراکه رفع بخشی از نیازهای دسترس‌پذیر، حمایت دولت و هماهنگی با مدیریت شهری را نیاز دارد.
راهنما
مشاهده اماکن مناسب‌سازی شده
اپلیکیشن‌های زیادی برای آنکه بتواند به افراد دارای معلولیت کمک کند تاکنون ایجاد نشده است. با این حال یکی از مفیدترین آنها را می‌توان نقشه «رایا» یا «نقشه تهران» دانست که توسط آنها لایه‌های مکانی مناسب‌سازی شده برای توان‌یابان به راحتی مشخص می‌شود. برای استفاده از این قابلیت همچنین می‌توان وارد سایت تهران من شد و در نقشه تهران بوستان‌ها، ایستگاه‌های مترو و... را که شرایط لازم برای استفاده آسان معلولان دارند، مشاهده و بهترین مسیر برای رسیدن به آن را انتخاب کرد. برای مشاهده مکان‌های مناسب‌سازی شده برای معلولان می‌توانید وارد سایت یا نرم‌افزار تهران من شوید و سپس نقشه را باز کنید. از منوی سمت چپ گزینه لایه‌های گویا ساز را انتخاب کنید، زیر عنوان اماکن مناسب‌سازی شده برای توان‌یابان تعدادی گزینه موجود است. از جمله ایستگاه‌های متروی مناسب ویلچر، معلولان و نابینایان، بوستان‌های مناسب معلولان، سرویس‌های بهداشتی مناسب معلولان، ساختمان‌های اداری شهرداری، سرای محلات و بازار میوه و تره‌بار. با انتخاب این لایه‌ها می‌توانید نمادهای مربوط به آن را در سرتاسر نقشه تهران مشاهده و از اماکن مناسب توان‌یابان استفاده کنید.
