همه جاذبه‌های میدان مشق
قدم به میدان مشق که بگذارید، انگار از دروازه زمان عبور کرده‌اید! یکباره از سر و صدا و شلوغی خیابان‌های پایتخت جدا می‌شوید و خودتان را میان تهران زمان قاجار می‌بینید. معماری بی‌نظیر ساختمان‌های قدیمی به وجدتان می‌آورند و از آرامش قدم زدن در فضایی بدون ماشین و بدون سر و صدا، لبریز می‌شوید. در این گزارش کوتاه نگاهی به دنیای متفاوت آن سوی سردر باغ ملی انداخته‌ایم؛ دنیایی که از قلب عصر قجر به امروز رسیده و سال‌ها تاریخ و قصه را در خودش جا داده است.
توپ مرواری
باشگاه افسران وزارت جنگ
در زمان حکومت قاجاری‌ها و در عهد ناصری، یک توپ نظامی بزرگ در میدان ارگ وجود داشت که به توپ مرواری معروف بود. ظاهرا چند رشته مروارید به دهانه این توپ آویزان بود و به همین دلیل مردمان تهران قدیم به آن توپ مرواری می‌گفتند. اینطور که روی توپ درج شده، این توپ جنگی را ریخته‌گری اصفهانی به نام استاد اسماعیل ریخته‌گر در سال1233 هجری قمری به دستور فتحعلی‌شاه قاجار ساخته است. اما تهرانی‌های قدیم درباره این توپ داستان‌های بسیاری روایت می‌کردند؛ ازجمله اینکه این توپ را شاه عباس از پرتغالی‌ها غنیمت گرفته یا به دستور کریم‌خان زند در شیراز ساخته شده یا حتی نادرشاه افشار آن را از هندوستان به ایران آورده! این داستان‌پردازی‌ها باعث شده بود مردم به‌ویژه زنان و دختران در دوران قاجار به نیت حاجت‌روایی و بخت‌گشایی دور این توپ جمع شوند و به آن دخیل ببندند! توپ مرواری این روزها در محوطه ساختمان باشگاه افسران وزارت جنگ در شمال میدان مشق نگهداری می‌شود.
میدان مشق
ساخته شده در زمان فتحعلی‌شاه
یکی از بهترین جاذبه‌های محوطه تاریخی میدان مشق، خود این میدان است. میدانی بزرگ که 28هکتار مساحت دارد و در محدوده بین میدان امام‌خمینی(ره) و خیابان سی‌تیر قرار گرفته است. اینطور که تاریخ‌شناسان و پژوهشگران تاریخ می‌گویند، ساخت این میدان به دوره حکومت فتحعلی‌شاه قاجار برمی‌گردد. ظاهرا این میدان در ابتدا منطقه‌ای نظامی بوده که برای آموزش و تمرین رزمی قشون به‌وجود آمده و هر چه گذشته، بر وسعتش اضافه شده. در زمان پهلوی اول، طرح برپایی نخستین باغ همگانی (پارک) شهر تهران برنامه‌ریزی شد و قرعه به نام محدوده میدان مشق افتاد. به همین دلیل در فاصله سال‌های 1307 تا 1312در این میدان گلکاری، سبزه‌کاری و درخت‌کاری انجام شد و نام میدان مشق به باغ ملی تغییر یافت. البته این باغ ملی چند سالی بیشتر باقی نماند و بعد از آن در محوطه آن ساختمان‌های مهمی ازجمله ساختمان وزارت امور خارجه، کاخ شهربانی و... ساخته شد.
سردر باغ ملی
قدیمی‌ترین نماد پایتخت
تا پیش از اینکه برج آزادی ساخته شده و به‌عنوان نماد شهر تهران شناخته شود، نماد پایتخت سردر باغ ملی بود؛ سردری که از بناهای به جا مانده از دوره قاجار بود و در فاصله سال‌های 1301 تا 1304 توسط حسین‌علی بیک تهرانی نوسازی شد. این بنای زیبا و منحصربه‌فرد که امروز نیز یکی از نمادهای پایتخت به‌حساب می‌آید، در ضلع شمالی خیابان امام‌خمینی(ره)، ضلع شرقی وزارت امور خارجه و ضلع غربی موزه پست و تلگراف قرار دارد. اگر گذرتان به محوطه تاریخی میدان مشق افتاد، حتما نگاه دقیقی به این سردر زیبا و منحصربه‌فرد بیندازید؛ سردری که روی آن می‌توانید نقش دو شیر که تاجی را در میان گرفته‌اند، پلنگ، شیر و خورشید، تیربار و گلوله‌های توپ و همچنین صحنه تسخیر تهران در کودتای 1299در نزدیکی دروازه و برج و باروهای تهران، نگاره تمام‌قد سربازان لژیون قزاق، مسلسل و نقوش فرشته پیروزی را ببینید.
ساختمان قزاقخانه
محل آموزش سربازان
در محدوده تاریخی میدان مشق، تا دلتان بخواهد ساختمان‌های قدیمی با معماری‌های زیبا خواهید دید. اما بدون شک ساختمان قزاقخانه به‌عنوان قدیمی‌ترین ساختمان این محدوده از ارزش و اهمیت بسیاری برخوردار است. این ساختمان که قدمت آن را به دوره ناصری نسبت داده‌اند، بیش از 150سال عمر کرده و روزگاری محل آموزش سربازان و قوای قزاق بوده است. ظاهرا ناصرالدین شاه در سفر دومش به فرنگ، ترتیبات، انضباط و قابلیت‌های واحدهای کازاک روس را پسندید و وقتی به ایران برگشت تصمیم گرفت واحدهای مشابهی بسازد. در نتیجه گروهی از افسران قزاق به ریاست سرهنگ دومونتویچ به ایران آمدند و بعد از شکل‌گیری قوای قزاق، ساختمان قزاقخانه برای آموزش به آنها ساخته شد. قدیمی‌ترین ساختمان محدوده میدان مشق که در انتهای این میدان قرار دارد و بخشی از دانشگاه هنر محسوب می‌شود، در تاریخ 28 اسفند‌ماه سال1385 با شماره ثبت 18674 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پیاده‌راه ملل متحد
بزرگ‌ترین پیاده‌راه شهری
و در نهایت یکی دیگر از زیباترین جاذبه‌های محوطه تاریخی میدان مشق، پیاده‌راه میانی این میدان است که به پیاده‌راه ملل متحد معروف است. این پیاده‌راه عنوان عظیم‌ترین و پهناورترین پیاده‌راه شهری ایران را نیز به خود اختصاص داده تا خودش به‌تنهایی یکی از جاذبه‌های گردشگری تهران و محدوده میدان مشق به‌حساب بیاید. با قدم زدن در این پیاده‌راه سنگفرش شده که ورود هر خودرویی به داخل آن ممنوع است، علاوه بر اینکه می‌توانید از فضای سبز و گلکاری شده باغ، درختان چنار سر به فلک کشیده و فواره‌های کوچک آن بهره‌مند شوید، می‌توانید در یک نگاه کلی تمامی بناهای بی‌نظیر محوطه تاریخی میدان مشق را رصد کنید؛ ازجمله سردر باغ ملی، موزه و کتابخانه ملی ملک، موزه پست و تلگراف، موزه ایران باستان، ساختمان‌های وزارت امور خارجه، کاخ شهربانی، موزه عبرت، مجموعه قزاقخانه، ساختمان باشگاه افسران، ساختمان شرکت نفت ایران و انگلیس و....
