تاکسی‌های پرنده به آسمان ایران برمی‌گردند

سابقه تأسیس شرکت‌های ایر تاکسی در ایران به سال1337برمی‌گردد اما از 4دهه پیش تاکنون این شرکت‌ها مجالی برای فعالیت در آسمان کشور نداشته‌اند.
روزشمار راه‌اندازی ایرتاکسی بعد از چند سال وعده و وعید به پایان رسیده و به‌زودی هواپیماهای کوچک با مأموریت احیای صنعت هوانوردی عمومی در آسمان ایران به پرواز درمی‌آیند؛ البته با چند دهه تأخیر. به گزارش همشهری، ایرتاکسی یا همان هواپیماهای کوچکی که در اغلب کشورها صنعت حمل‌ونقل هوایی عمومی را پوشش می‌دهند در حال بازگشت به آسمان ایران هستند. صنعتی که تقریباً از 60سال پیش تهیه مقدمات حضورشان در آسمان ایران آغاز شده بود اما هرگز زیر سایه سنگین صنعت هواپیمایی تجاری مجال پریدن پیدا نکردند.

ایر تاکسی‌هایی که آسمانی شدند
بی‌اطلاعی جامعه و حتی برخی کارشناسان از ماهیت ایرتاکسی‌ها و سابقه آنها در ایران باعث شده زوایای این بخش از حمل‌ونقل عمومی پنهان بماند و حتی دعوت وزیر راه و شهرسازی از دارندگان هواپیماهای خصوصی برای پیوستن به این صنعت عجیب به‌نظر برسد و دستمایه طنز شود؛ این در حالی است که شرکت‌های ایرتاکسی از سال 1337در صنعت هوایی ایران به ثبت رسیده‌اند و شاید اگر 4شرکت بزرگ ایرتاکسی در سال 1359ادغام نمی‌شدند، اکنون ذهن جامعه با شنیدن عبارت تاکسی هوایی مملو از سؤالات ریز و درشت نمی‌شد. در حقیقت اساس توسعه صنعت هوانوردی در جهان به این شیوه انجام شده که ابتدا صنعت هوانوردی عمومی با استفاده از هواپیماهای کوچک و فرودگاه‌های محلی و بی‌تکلف ظهور کرده و به بلوغ رسیده و در ادامه شرکت‌های بزرگ‌تر با هواپیماهایی مجهز و بزرگ و فرودگاه‌های مجلل و پیشرفته در ابعادی بزرگ‌تر این صنعت را تجاری کرده‌اند. اتفاقی که در ایران کاملاً معکوس بوده و فعالیت‌ ایرتاکسی‌ها به بعد از توسعه صنعت هواپیمایی تجاری موکول شده‌ است. البته تاریخ صنعت هوایی ایران نشان می‌دهد که در کشور ما نیز پیش از شکل‌گیری ایرلاین‌های بزرگ، مقدمات حضور ایرتاکسی‌ها با ثبت شرکت‌های فعال در این حوزه آغاز شده و حتی 3 سال قبل از آغاز فعالیت ایران ایرویز (ایران ایر کنونی) نخستین شرکت فعال در این صنعت با نام ایرتاکسی (Air Taxi) به ثبت رسیده است؛ به‌گونه‌ای که تا قبل از سال 1359، در ایران حداقل 4شرکت تاکسی هوایی با نام‌های ایرتاکسی، ایر سرویس، هورآسمان و پارس‌ایر با هواپیمای کوچک دربستی و غیربرنامه‌ای فعال بوده‌اند و با مأموریت‌های مختلف، هواپیما‌های شخصی نهاد‌ها و سازمان‌ها و بخش خصوصی را نیز نگهداری می‌کردند؛ اما در سال 59با تصمیم شورای انقلاب، فرایند ادغام این 4شرکت و ایجاد یک ایرلاین دولتی آغاز می‌شود و پس از تصویب مجلس در تیرماه1359رسماً شرکت هواپیمایی آسمان متولد شد. شرکتی که به سرعت از هوانوردی عمومی به سمت صنعت هواپیمایی تجاری خیز برداشت تا دفتر توسعه هوانوردی عمومی ایران برای 4دهه بسته بماند. این شرکت به‌عنوان یک ایرلاین تجاری به عضویت یاتا درآمد و در سال ۱۳۸۱ به سازمان بازنشستگی کشوری واگذار شد؛ اما هرگز نتوانست راهی را که 4شرکت ایرتاکسی شروع کرده بودند ادامه دهد زیرا ماهیت ایرتاکسی هیچ مناسبتی با هواپیماهای بزرگ و مسیرهای دور نداشت.

مسیر بازگشت ایرتاکسی‌ها
ایرتاکسی‌ اخیرا در فرودگاه لار فعال شده و فرودگاه بجنورد نیز از 3سال پیش با خرید 2فروند ایرتاکسی از آلمان آماده راه‌اندازی این سرویس است. آنگونه که وزیر راه و شهرسازی می‌گوید: در فرودگاه‌های خرم‌آباد و رامسر نیز ظرفیت استفاده از آنها وجود دارد؛ اما در طول همه این سال‌ها، مانع اصلی فعالیت ایرتاکسی‌ها، بیش از نبود ناوگان و سرمایه‌گذاری، نبود قوانین مشخص و تسهیل‌کننده‌ بوده است؛ چراکه ایرتاکسی، حمل‌ونقلی سریع، آسان و کم‌هزینه محسوب می‌شود و نمی‌تواند در چارچوب پروتکل‌های پیچیده فرودگاهی فعالیت کند. بر همین اساس، اخیراً با مشارکت وزارت راه و شهرسازی و ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، حرکتی آغاز شده تا ایرتاکسی‌ها نیز بتوانند در کنار هواپیماهای تجاری فعالیت کنند. در حقیقت خبر اصلی در مورد فعالیت ایرتاکسی‌ها، هموار شدن مسیر قانونی برای اخذ مجوز پرواز و استفاده از فرودگاه‌هاست؛ نه آغاز فعالیت آنها برای نخستین بار.

دورنمای فعالیت ایرتاکسی‌
ایرتاکسی‌ یا همان تاکسی‌های هوایی برخلاف برداشتی که از ظاهر نام آنها می‌شود، فقط برای جابه‌جایی مسافر کاربرد ندارند و اکنون در کشورهای اروپایی در بسیاری از حوزه‌های دیگر نظیر صادرات سریع محصولات کشاورزی، انتقال روزنامه و مطبوعات، اورژانس‌ هوایی، آتش‌نشانی هوایی، گردشگری هوایی، پست سریع مرسولات و... نیز فعال هستند. نکته دیگر اینکه برخلاف آنچه در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود، موجودی هواپیماهای کوچک چندان اندک نیست و حتی وزیر راه و شهرسازی معتقد است تعداد آنها از تعداد هواپیماهای بزرگ و فعال کشور نیز بیشتر است. پیش‌ازاین، علی عابدزاده، رئیس سابق سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرده بود ۱۰۰ فروند هواپیمای عمومی در کشور وجود دارد که در حوزه آموزشی و گردشگری استفاده می‌شود.

رؤیای پرواز هواپیماهای وطنی
در شرایطی که در فضای مجازی، برخی راه‌اندازی ایرتاکسی‌ها را با فعالیت جت‌های مجلل خصوصی اشتباه گرفته‌اند و این طرح را میانبری برای خدمت‌رسانی به ژن‌های خوب و آقازاده‌ها می‌دانند، متولیان امر عقیده خلاف این دارند و می‌گویند ایرتاکسی‌ها فقط برای سرعت بخشی به حمل‌ونقل هوایی در مسیرهای کوتاه، فعال کردن فرودگاه‌های کوچک و تکمیل زنجیره توسعه هوانوردی فعال می‌شوند و مخاطب آن، همه‌کسانی هستند که استفاده از این صنعت می‌تواند برایشان راهگشا باشد. نکته قابل‌توجه اینکه ایران با مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان جزو ۲۰ کشور سازنده هواپیمای کوچک محسوب می‌شود و درصورت توسعه بازار این محصولات در داخل، امکان تجهیز ناوگان آنها در داخل نیز مهیاست؛ به‌خصوص که این حوزه درگیر تحریم‌های پیچیده صنعت هواپیمایی مدرن و تأمین نیازها از دیگر کشورها نیز نیست. منوچهر منطقی، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری می‌گوید: کنسرسیومی با حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در حال ساخت قطعات هواپیماست و بومی‌سازی تولید هواپیما به‌ویژه هواپیماهای کوچک حمل‌ونقل عمومی مانند ایر تاکسی‌ها را انجام می‌دهند. به گفته منطقی هم‌اکنون ۱۸ شرکت دانش‌بنیان درگیر پروژه تاکسی‌های هوایی هستند و احتمالاً تا ۳۶ شرکت دانش بنیان بعد از نخستین پرواز با یکدیگر مشارکت خواهند کرد.