سرپناهی به نام خیابان

گوشه‌ای از خیابان، خمود و ژولیده نشسته است و از شدت سرما مرتب دست‌هایش را به هم می‌کشد. مردی میانسال که صورتش را با کلاهی پشمی پوشانده است تا مبادا عابری او را بشناسد و چهره زرد و تکیده و رنجورش نمایان شود. زندگی روزمره‌اش چنین طی می‌شود. به گزارش ایمنا، نام کارتن‌خوابی و بی‌خانمانی و طردشدن و بی‌سرپناهی دردناک است و بسیارند آنان که سرپناه و مأمن‌شان کوچه‌ها و خیابان‌های شهر است و نام کارتن‌خواب برچسبی است بر این طردشدگان. 

 «بی‌خانمانی جرم نیست و اعتیاد یک بیماری است.» این را «محسن انصاری»، مدیر خیریه پایان کارتن‌خوابی امید، می‌گوید و تاکید می‌کند: این دو مورد مقوله‌هایی جدا از هم هستند و در تنها گرمخانه این شهر، هم بی‌خانمان‌ها و هم افراد بی‌خانمان معتاد وجود دارند. بی‌خانمان‌هایی که به دلایل بیماری‌های مختلف‌، خانواده‌ها از عهده تامین هزینه‌های درمانی آن‌ها عاجز هستند و همه این اشخاص در این گرمخانه تحت پوشش قرار می‌گیرند. 
وی می‌افزاید: این مرکز با هدف پایان کارتن‌خوابی راه‌اندازی شده است که اسکان، اطعام، آموزش و اشتغال ۲۴ ساعته به این افراد ارائه می‌شود؛ ضمن این که در گرمخانه خیریه امید روزانه با حضور پزشک، پرستار، روان‌شناس و گروه‌های روان‌شناس درمانی تمامی خدمات درمانی به اشخاص بی‌خانمان ارائه شده و در این مرکز به زندگی بسیاری از افراد کارتن‌خواب سر و سامان داده می‌شود. ضمن این که ظرفیت این گرمخانه ۱۰۰ نفر است و در فصل سرما تعداد افراد بیشتری در آن اسکان می‌یابند. 

انصاری می‌گوید: در کارگروه‌های متفاوت سوادآموزی، فعالیت‌های آموزشی، اشتغالی و بازگشت به جامعه و انجمن معتادان گمنام برای افراد بی‌خانمان برگزار می‌شود و در کلاس‌های آموزشی و بازپروری سعی می‌شود این افراد بازتوانی شوند و همزمان با درمان اعتیاد به جامعه باز گردند. به نظر می‌آید با ارائۀ خدمات ۲۴ ساعته به این اشخاص، این مرکز از کامل‌ترین نوع ارائه خدمات در سطح منطقه و کشور برخوردار است و در یک سال و نیم گذشته که این گرمخانه به صورت رسمی راه‌اندازی شده، فعالیت‌های بسیاری در زمینه اطعام و درمان بی‌خانمان‌ها انجام داده است. 


مراکز توانمندسازی و جامع‌پذیری بهبودیافتگان

 «مجتبی ناجی»، معاون اجتماعی سازمان بهزیستی استان، با اشاره به این که کارتن‌خواب‌ها تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارند، می‌گوید: بهزیستی مرکزی تحت عنوان مرکز توانمندسازی و جامع‌پذیری بهبود‌یافتگان دارد که معمولاً افرادی در آن پذیرش می‌شوند که شبکه فامیلی باکفایتی نداشته باشند. 
وی ادامه می‌دهد: مرکز برای مردان و زنان فعال است، اما با توجه به آمار بالای مردان تمرکز بیشتر روی این گروه است. در اکثر موارد افرادی که به دلیل اعتیاد از خانواده طرد می‌شوند در مراکز اقامتی سازمان بهزیستی برای درمان اعتیاد پذیرش شده و بعد از درمان اعتیاد، تلاش برای بازگردان این افراد به کانون خانواده آغاز می‌شود.
 
ناجی تاکید می‌کند: در این مراکز به منظور توانمندسازی و جامع‌پذیری بهبودیافتگان در بخش حرفه‌آموزی و اشتغال و کاریابی این اشخاص، تلاش شده تا در نهایت با بهره‌مندی از حمایت‌های این مراکز بتوانند به کار مشغول شوند. همچنین برای افراد بهبودیافته‌ای که یک سال از قطع مصرف آنان گذشته است، تسهیلات بانکی در نظر گرفته شده تا بتوانند سرمایه‌ای برای خوداشتغالی فراهم کنند یا کارآفرینانی که این افراد را به کار می‌گیرند از آنان حمایت کنند. 


اتصال کارتن‌خواب‌ها به شبکه فامیلی

این مقام مسئول بهزیستی با اشاره به افراد کارتن‌خواب غیرمعتاد می‌افزاید: طیف دیگری از افراد کارتن‌خواب، غیرمعتاد و بی‌خانمان هستند که دارای مشکل اعتیاد نبوده و در مرکزی تحت نظارت شهرداری یا بهزیستی پذیرش می‌شوند و سازمان بهزیستی به این اشخاص بی‌خانمان خدمات مددکاری ارائه می‌دهد. 
وی می‌گوید: بعد از پیگیری‌های مددکاری در گام اول سعی می‌کنیم تا این اشخاص بی‌خانمان به شبکه فامیلی متصل شوند و چنانچه از خانواده طرد شدند، مددکار در بازدیدی که از محل کار و منزل آنان دارد با گذاشتن جلسات مددکاری برای بازگشت این اشخاص به کانون خانواده و محل کار تلاش می‌کند. 

معاون اجتماعی سازمان بهزیستی استان در مورد تحت پوشش قراردادن بانوان و نوجوانان می‌گوید: بانوان نیز در مراکز سازمان بهزیستی پذیرش و سطح‌بندی می‌شوند. بعضی از این افراد آسیب‌دیده هستند که در مرکز ویژه آسیب‌دیده‌ها نگهداری می‌شوند و تعدادی از بانوان نیز در معرض آسیب قرار دارند که به خانه امن می‌روند. گروهی نیز در سنین پایین‌تر قرار دارند که در خانه‌های نوجوانان پذیرش می‌شوند و خدمات حمایتی و مددکاری به این اشخاص ارائه می‌شود. 
ناجی می‌افزاید: تعداد ۷۵ مرکز اقامتی ویژه مردان برای ترک اعتیاد و 3 مرکز ویژه زنان وجود دارد که 2 مرکز در اصفهان و یک مرکز در کاشان و یک مرکز ویژه در اصفهان برای زنان در این زمینه فعالیت می‌کند و با روش علمی‌اجتماعی درمان‌مدار این افراد پذیرش و سیکل درمانی آن‌ها شروع می‌شود. 


مجموع مشکلات  کارتن خوابی

به گفته «مجتبی ناجی»، معاون اجتماعی سازمان بهزیستی استان، کارتن‌خواب‌ها دارای مشکلات روانی، اجتماعی، خانوادگی و اقتصادی هستند؛ اکثر افراد کارتن‌خواب مشکل تک‌موردی ندارند و در واقع مجموع مشکلات روانی، اجتماعی، خانوادگی و اقتصادی را با هم دارند و از اختلالات روان‌پزشکی و اختلالات شخصیتی رنج می‌برند. همین امر مانع از همکاری متقابل مددجو با مددکار شده؛ ضمن این که کارتن‌خواب‌ها از همراهی کردن برای بازتوان شدن نیز اجتناب می‌کنند.