شهر
«زندگی» به دروازه‌غار‌لبخند زد
بهره‌برداری از بوستانی وسیع‌تر از دانشگاه تهران در محله هرندی حناچی: به‌زودی پارک‌های حکیم، اخوان، چهار‌باغ و گل‌ها افتتاح می‌شوند
محمد سرابی- خبرنگار
کمی بالاتر از دروازه غار و جایی که گود‌های قدیمی قرار داشت، حالا 3پارک کوچک‌تر به هم پیوسته و «بوستان زندگی» را ساخته‌اند. بوستان زندگی تنها پارک جدید تهران است که نرده و حصار دارد زیرا پارک‌هایی که قبل از آن در محله هرندی ساخته شده بود، مورد هجوم فروشندگان و مصرف‌کنندگان مواد‌مخدر قرار می‌گرفت، اما نرده و ستون‌ها می‌تواند بوستان را از این آفت حفظ کند. بوستان زندگی از پارک شهر و از دانشگاه تهران بزرگ‌تر است و حصار دور تا دور آن به سبک پارک شهر، با همان نرده‌ها و سنگ‌ها ساخته شده است.
اهالی محله هرندی که شاهد زیرسازی خیابان پیرامونی با دستگاه‌های سنگین عمرانی بودند، اکنون می‌توانند از بوستان 24هکتاری زندگی بهره‌مند شوند. در شمال خیابان شوش نزدیک ابتدای خیابان خزانه بخارایی و جایی که نماد دروازه غار با آجر و کاشی بازآفرینی شده است، نرده‌های بوستان زندگی، وعده امکاناتی را می‌دهد که کیفیت زندگی در این منطقه را افزایش خواهد داد.
شهردار تهران در مراسم افتتاح بوستان زندگی، گفت: «ما کمربند سبز را گسترش می‌دهیم و نهال‌کاری در محدوده مجاور شهر را به‌صورت مداوم انجام می‌دهیم اما تأثیر آن به اندازه ایجاد فضای سبز درون شهر نیست، زیرا هم هوای شهر را بهتر می‌کند و هم بر کیفیت زندگی مردم تأثیر دارد.»
پیروز حناچی گفت: «معمولا همه کلانشهرها با عارضه افزایش قیمت زمین در شهر روبه‌رو هستند که در نتیجه آن، سرانه مساحت واحد‌های مسکونی کاهش پیدا کرده است. مردمی که در این خانه‌های کوچک زندگی می‌کنند، نیازمند فضای باز و سبز هستند. مکانی که در آن حضور داریم و نتیجه زحمات همکارانم است، از تلفیق 3 پارک بهاران، خواجوی کرمانی و حقانی و با تملک زمین‌های مابین آنها ساخته شده که با مساحت ۲۴هکتار از پارک شهر و دانشگاه تهران بزرگ‌تر است.»
او با اشاره به اینکه در محدوده قانونی شهر، پارک‌های زیادی افتتاح شده که تعداد آن در جنوب شهر بیشتر است، گفت: «در منطقه۱۴ هم پارک‌های زیادی مانند وثوق‌الدوله نزدیک به بهره‌برداری است و به‌زودی پارک‌های حکیم، اخوان، چهار‌باغ و گل‌ها افتتاح خواهند شد. هر جا مردم را داشته باشیم، می‌توانیم جریانی به‌وجود بیاوریم که با هیچ دستگاه دولتی نمی‌توان انجام داد. عارضه‌های اجتماعی محله‌ها نیز ریشه در فقر دارد که با توانمند‌سازی مردم می‌توان آن را کنترل کرد.»
شهردار درباره خانه‌های فرسوده محله‌های اطراف که تبدیل به محل تجمع معتادان شده است، گفت: «یکی از وظایف سازمان نوسازی شهر تهران همین موضوع است. اگر ما کاری بکنیم که این مناطق به ارزش واقعی خودشان نزدیک بشود، یعنی ارزش زمین به ارزش واقعی خودش برسد، این کار اتفاق می‌افتد. این نگرانی مربوط به نقاطی است که فراموش می‌شوند، یعنی خدماتی به آنها نمی‌رسد، اقداماتی برای بهبود کیفیت زندگی در آنها صورت نمی‌گیرد و آن ارزش زمین نازل می‌شود و این خانه‌ها به خانه‌هایی تبدیل می‌شوند که افرادی با کمترین بضاعت در آنها ساکن شوند و متعاقبا مشکلاتی ایجاد شود. شهرداری مستقیم نمی‌تواند به این موضوع ورود کند؛ چراکه ضابط قضایی نیست. این یک کار مشترک است بین‌دستگاه‌هایی که در سطح شهر هستند؛ ما برنامه‌هایی برای انجام این کار هم در حوزه فرهنگی و اجتماعی و هم نوسازی داریم.»
پارک شب‌ها بسته است
مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران در مراسم بهره‌برداری بوستان زندگی اظهار کرد: «به جز پارک شهر، تنها بوستان زندگی است که با دیوار محصور شده. طول دیوار اطراف این بوستان حدود 2کیلومتر است و در‌های آن چند ساعت بعد از تاریکی هوا به نسبت فصل بسته خواهد شد.»
علی‌محمد مختاری با بیان اینکه این بوستان 7ورودی برای تسهیل دسترسی ساکنان محله و 2دسترسی سواره‌رو دارد، گفت: «بازچرخانی و تصفیه آب در دریاچه این بوستان و خودداری از کاشت چمن به‌دلیل رعایت ملاحظات زیست‌محیطی صورت گرفته است. مسیر پیاده‌روی، آمفی‌تئاتر، شهربازی و کتابخانه از امکانات دیگر بوستان زندگی است.»
علی آقامحمدی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز طی سخنانی در این مراسم اظهار کرد: «مشکل وجود معتادان در این محله قابل حل است، اما باید کار به‌دست مردم محله سپرده شود و از ظرفیت همه نهادها همگام با یکدیگر استفاده کنیم تا به کمک جوانان محل برای اصلاح امور اقدام شود.» اسدالله حاجی‌زمانی، رئیس هلدینگ شهرسازی قرارگاه خاتم‌الانبیا نیز در حاشیه آیین افتتاح 24هکتاری بوستان زندگی در محله هرندی، گفت: «احداث این مجموعه با همکاری شهرداری تهران و قرارگاه خاتم از اواخر سال۹۴ آغاز شده و در مرحله بعدی در این بوستان قرار است ساختمانی برای کودکان این منطقه ساخته شود.»
منابع آلودگی هوا
شهردار تهران در حاشیه افتتاح بوستان زندگی در جمع خبرنگاران اظهار کرد: «باوجود کم‌شدن فعالیت‌ها در اثر بیماری کرونا، از اول سال تا ۲۴ مهر ۱۵روز هوای پاک، ۱۵۲روز قابل‌قبول، ۴۳روز ممنوع برای گروه‌های حساس و 2روز کاملا ناسالم داشتیم. در روز‌های جمعه غروب از ساعت 8تا ساعت 12میزان ذرات معلق تهران در مقیاس 2.5میکرون به‌شدت زیاد می‌شود. این نشانه 2نکته است؛ یکی اینکه خودروهای سنگین در سطح شهر استاندارد نیستند و دیگر اینکه منابع آلوده‌کننده خارج از شهر هم در این آلودگی موثرند که در وضعیت وارونگی دما به شکل حادی خود را نشان می‌دهد.» پیروز حناچی افزود: «مسیر اصلی ما کاهش آلاینده‌های هوای تهران است که این موضوع را تعقیب می‌کنیم؛ مسیر معاینه فنی، طرح ترافیک، کنترل مراکز آلاینده مثل معادن شن و ماسه یا کنترل و ارائه گزارش برای جلوگیری از سوخت مازوت در زمستان، موضوعاتی هستند که به‌طور دائمی تعقیب می‌کنیم. معاینه فنی خودروهای خودمان یا استفاده از اتوبوس‌های گازی و برقی برای حمل‌ونقل عمومی تهران نیز از دیگر موضوعاتی هستند که به‌طور جدی پیگیر هستیم. یکی دیگر از کارها توسعه و استفاده از اتوبوس‌هایی با سوخت ال‌ان‌جی است که در دستور کار قرار دارد و اگر به قطعیت برسد، اطلاع‌رسانی می‌کنیم.» او ادامه داد: «خودروهای شخصی آلودگی ایجاد می‌کنند، اما آلودگی مؤثر و درجه یک نیست؛ بیشترین حجم آلودگی مختص صنایعی است که سوخت‌های نامناسب استفاده می‌کنند، مثل نیروگاه‌ها که در زمستان‌ها از سوخت مازوت به جای گاز استفاده می‌کنند و باعث آلودگی بیشتر می‌شوند. اینها نیز چون خارج از محدوده قانونی است به تهران چیزی داده نمی‌شود چون خیلی از اینها خارج از حریم تهران هستند، اما آلایندگی دارند. مثلا نیروگاه شهید رجایی قزوین که ۱۰۰کیلومتر با ما فاصله دارد اما وقتی سوخت مازوت مصرف می‌کند، روی آلودگی هوا تأثیر می‌گذارد.» حناچی گفت: «بخشی از آلودگی مربوط به تاکسی‌ها و اتوبوس‌هاست که رفع این موضوع در دستور کار قرار دارد؛ این خودروها اکثرا دوگانه‌سوز یا گازسوز هستند اما گاز co تولید می‌کنند. موتورهای دو‌چرخ کاربراتوری و بنزینی نیز تا ۱۰درصد و حدود ۱۶درصد آلودگی را به‌خودشان اختصاص می‌دهند.»
نیازی به تملک مغازه‌ها نیست
علی محمد سعادتی، شهردار منطقه12
پیش‌تر بخشی از بوستان زندگی، خیابان بوده و مسیر مستقیم خیابان به‌صورت یک رینگ دور پارک کشیده شده است. برخی از مغازه‌ها که شغل‌شان فروش مصالح ساختمانی است، الان معترض هستند. به این ترتیب که چون تردد عبوری و گذری کاهش پیدا کرده، کسبه(صاحب سرقفلی هستند و مالکیت آن برای شهرداری است) معتقدند مغازه‌ها را از ما خریداری کنند. اما اولویت ما در تملک‌ها ساختمان‌ها و بناهای داخل کوچه‌های کم عرض و فشرده در بافت فرسوده است؛ به این شکل که با تملک این بناها مسیر بن‌بست کوچه باز شده و مسیری را باز می‌کند. اگر در مورد این مغازه‌ها همچنین اتفاقی رخ داده است، آنها باید بازنگری در صنف خود انجام دهند چراکه مسیر خودرویی تا مغازه‌ها وجود دارد و ملکی در خیابان نیست که ما تملک کنیم. راهکارش این است که به‌تدریج سرمایه‌گذار خصوصی یا خودِ صاحبان سرقفلی بیایند و با گرفتن مجوز عملیات تخریب و نوسازی را انجام دهند، البته نوسازی مغازه‌ها باید همخوان با بافت تاریخی منطقه 12باشد و شغل و فعالیتی ایجاد کنند که سنخیت با محله داشته باشد و بتواند از مخاطب محلی پذیرایی کند، همچنین با بوستان تفریحی زندگی سنخیت داشته باشد. حالا اینکه این محدوده طرح است، اصلا مطرح نیست و من هم به آقای دکتر حناچی توضیح دادم. اتفاقا جاده جلوی آن هم کاملا آسفالت و مرتب است و چیزی در طرح نیست که ما آن را خریداری کنیم. برخی از املاک را ما تملک کردیم که بوستان را بزرگ‌تر کنیم، ولی املاکی که در بیرون از بوستان قرار دارد و مانعی هم در خیابان ایجاد نکرده است، نمی‌توانیم تملک کنیم. برخی از زمین‌ها را طی سال‌های گذشته شهرداری تملک کرده یا اینکه از ابتدا سند برخی زمین‌ها به نام شهرداری بوده است. زمانی که برای احداث بوستان دیوار کشیدیم طبیعتا املاکی را باید تملک می‌کردیم و خانواده‌ها از محدوده بوستان خارج می‌شدند. درباره آسیب‌هایی که در گذشته در این بوستان وجود داشت باید بگویم که شبکه مواد‌مخدر و شبکه آسیب‌های اجتماعی یک نظام عرضه و تقاضا دارد. یعنی یک شبکه توزیع وجود دارد و یک شبکه مصرف. این بوستان تا قبل از اینکه کنترلی در ورود و خروج آن وجود نداشت، توزیع‌کننده مواد‌مخدر وارد پارک می‌شد، جنس خودش را به فروش می‌رساند و از سمت دیگر پارک خارج می‌شد. کسی هم در این عرصه 25هکتاری نمی‌توانست این افراد را تشخیص دهد، اما الان شرایط متفاوت است. هم‌اکنون از آنجا که محدوده پارک به دروازه‌هایی ختم می‌شود، قابلیت مدیریت، کنترل و شناسایی دارد. در واقع مدام با دوربین‌های مداربسته و هم با عوامل اجرایی می‌توانیم ورود و خروج افراد را کنترل کنیم. در نتیجه شبکه توزیع مواد ریسک بالایی خواهد داشت و وقتی توزیع در بوستان اتفاق نیفتد، طبیعتا مصرف‌کننده‌ها هم رغبتی برای حضور در بوستان نخواهند داشت. در عین حال، وظیفه شهرداری این است که زیرساخت‌ها را جهت اجرای پروژه برای شهروندان و خانواده‌ها ایجاد کند. به هر حال، بوستان زندگی مانند نوزادی است که امروز متولد شده و نیاز به نگهداری و مراقبت دارد.
40پله پایین می‌رفتیم تا به کف گود برسیم
احمد مسجدجامعی- عضو شورای شهر تهران
جنوب تهران 2 دروازه داشت که یکی دروازه غار و یکی دروازه حضرتی بود. دروازه حضرتی در مسیر حرکت به سمت حرم حضرت عبدالعظیم ساخته شده بود و در اطراف آن شیشه‌گران ارمنی کلیسای خود را ساخته بودند. سفیر سرکش روسیه که با رفتار غیردیپلماتیک و غیراخلاقی خود به غضب مردم تهران گرفتار شد نیز ابتدا در همین کلیسا دفن شده بود، ولی جسد او بعدا به روسیه منتقل شد. دروازه بعدی که ساختند، دروازه غار بود.
گفته می‌شد اینجا تعدادی غار وجود داشت و یکی از فرزندان موسی‌بن‌جعفر که دستگاه خلافت در تعقیب او بود، به یکی از غار‌های این محدوده پناه برده بود. محدوده بزرگی درون مناطق13 تا 15 تهران شامل چهل‌پارچه آبادی بود که تا ری ادامه داشت و گاهی به آنها روستا‌های غار هم گفته می‌شد. اینجا بعد از ورامین یکی از مراکز اصلی تامین غلات تهران بود. بعد از برداشتن حصار طهماسبی- که آثار آن در مغازه‌ای در بازار حضرتی دیده می‌شود - تعدادی از این روستاها درون شهر قرار گرفت. یکی از نقاطی که در جنگ جهانی بمباران شد، همین‌جا بود اما این اتفاق در گزارش‌های رسمی نیامده و بیشتر بر بمباران سلطنت‌آباد تأکید شده است. این محدوده خاک سرخ چسبناکی داشت که برای ساخت آجر از آن استفاده می‌شد. تعداد زیادی کوره آجرپزی در اینجا ساخته شده بود که دودکش‌های بلندی داشت.
در جنگ جهانی دوم مشخص شده بود که صنایع تهران در جنوب آن قرار دارد و زمانی که خلبانان به این دودکش‌ها رسیدند، آنها را بخشی از کارخانه‌های صنعتی تصور کرده و اقدام به بمباران کردند. البته در زمینه شناسایی منطقه صنعتی اشتباه نکرده بودند زیرا راه‌آهن، سیلو، شیشه‌سازی و شهرک‌های اقماری کارگری مانند نازی‌آباد هم در اطراف آن ساخته شده بود. جوادیه هم مشابه آن بود. تولید آجر باعث شده بود که برای تامین خاک حجم زیادی خاکبرداری انجام شود که گود‌ها را ایجاد کرد. من در سال‌های قبل از انقلاب به این منطقه آمده بودم. باید 40پله پایین می‌رفتیم تا به کف گود می‌رسیدیم و مرحوم عالی‌نسب در آن زمان خیلی در این منطقه فعال بود. کسی هم زیاد اطلاع نداشت. افرادی از مساجد محله به او خبر می‌دادند که چه‌کسی چه نیازی دارد و او مشابه جنسی که خودش مصرف می‌کرد برای آنها هم تامین می‌کرد. در آن سال‌ها کارخانه پشم‌بافی کاشان پتو تولید می‌کرد و آقای عالی‌نسب از همان پتو‌ها برای خانه خودش و برای نیازمندانی که در دروازه غار ساکن بودند، خریداری می‌کرد. محله دروازه غار مهاجرنشین بود و همین الان هم در اطراف این پارک می‌توانید مساجد و حسینیه‌های اقوام مختلف را ببینید. دروازه غار از این نظر بی‌نظیر بود. مسجدی هم در این محله قرار داشت که شهید هرندی در آن امام جماعت بود. او شغل پارچه‌فروشی داشت و در هنگام نماز لباس روحانی خود را به تن می‌کرد. اینجا یک مسجد شوشتری‌ها هم بود که کلا به خانم‌ها اختصاص داشت یا مسجدی که خادم آن یک بانو بود.
کسانی که در نام خود پسوند غار داشتند، در بازار و بعد از آن در جبهه شناخته می‌شدند. بعد از انقلاب این گود‌ها را پرکردند زیرا مجموعا زندگی قابل‌قبولی در اینجا جریان نداشت. گروهی از ساکنان را به شهرک المپیک انتقال دادند و گروهی را به کیانشهر که در دست ساخت بود. این اتفاق تقریبا در زمان آیت‌الله هاشمی اتفاق افتاد و ساخت بوستان بهاران و خواجوی کرمانی در آن موقع انجام شد. من فکر می‌کنم باید اینجا مطالعه‌ای درباره ساختار اجتماعی انجام شود تا ببینیم چقدر می‌توان ناهنجاری‌ها را با ساخت بوستان برطرف یا کنترل کرد. باید دید چطور می‌توان این تغییرات را به تغییر سبک زندگی هدایت کرد تا از سرمایه‌گذاری انجام شده به بهترین شکل استفاده شود.
