تهران در آتش

روز 13خرداد1342 پس از ماه‌ها کشمکش که پس از واقعه فیضیه قم به‌وجود آمد، آیت‌الله خمینی، یکی از مراجع شیعه مقیم قم که از سال1341 علم مبارزه با رژیم شاه را به دوش گرفته بود در سخنرانی بسیار تندی شاه را مورد خطاب قرار داد. شاه البته پیش از آن طی اسفند و ابتدای خرداد در سخنرانی‌های توهین‌آمیزی بر ضد‌علمای مبارز سخن گفت که به گمان بسیاری حتی پدرش هم اینگونه در یک سخنرانی رسمی به روحانیون نتاخته بود. در این سخنرانی‌ها که کمتر در تاریخ از آن گفته شده است، شاه تعابیر بسیار توهین‌آمیزی خطاب به مخالفانش ادا کرد. امام خمینی (ره) هم بالاخره در روز سیزدهم خرداد مصادف با عاشورای حسینی در فضایی که به‌شدت ملتهب و منقلب بود سخنان تندی را برای نخستین بار متوجه شاه کرد: «من به شما نصیحت می‌کنم آقای شاه، من به تو نصیحت می‌کنم دست از این اعمال بردار! من میل ندارم که اگر روزی ارباب‌ها بخواهند، تو بروی مردم شکرگزاری کنند… من نمی‌خواهم تو اینطور باشی من میل ندارم تو مثل پدرت بشوی، نصیحت مرا بشنو! از علمای اسلام بشنو! اینها صلاح ملت را می‌خواهند، اینها صلاح مملکت را می‌خواهند، از اسرائیل نشنو! اسرائیل به درد تو نمی‌خورد... ».  مردم به خیابان‌ها ریختند و در همان صبح عاشورا عده‌ای که عدد آن را حدود 5هزار نفر تخمین می‌زدند در برابر کاخ شاه شعار دادند. اما این حرکت در همان روز به اتمام رسید تا واقعه اصلی رخ دهد. پس از 48ساعت از این سخنرانی، در بامداد روز 15خرداد مأموران حکومتی در قم، امام خمینی را دستگیر کردند و به تهران فرستادند؛ در این میان وقتی صبح این خبر به تهران و دیگر شهرها ازجمله شیراز و مشهد رسید مردم به خیابان‌ها ریختند و شعار «یامرگ یا خمینی» سر دادند. محوطه این تظاهرات از میدان ژاله تا میدان ارگ تخمین زده می‌شود.
روزنامه‌ها در مورد این واقعه، عمدتا شرحی مبهم منتشر کردند. روزنامه اطلاعات جانب احتیاط را رعایت ‌کرد و تنها خبرهای رسمی را نشر داد؛ عکس و تیتر اصلی این روزنامه در عصر روز چهارشنبه 15 خرداد، مربوط به ویرانی خانه‌ها بر اثر توفان در پاکستان شرقی بود. کیهان اما فردای این واقعه در صفحه اول خود، عکس‌هایی چاپ کرد که انگار تهران یک شهر جنگ‌زده است. عکس‌ها و گزارش‌هایی که روزنامه کیهان عصر روز پنجشنبه 16 خرداد از وقایع روزقبل در تهران منتشر کرد، بسیار واقع‌گرایانه‌تر بود و جدا از عکس و تیتر، عمق ماجرا را شرح داد. 
به گفته رسانه‌ها، اسدالله علم نخست‌وزیر وقت توانست با کمک اقدام سخت ارتش، غائله را در غروب همان روز بخواباند. براساس آمار رسمی در واقعه 15خرداد حدود 86تن کشته و 193نفر مجروح شدند.