به امید اکران ۱۴۰۰

مهرنوش سلماسی ـ روزنامه‌نگار




1ـ هر سال بخشی از تولیدات سینمای ایران با هدف ثبت نخستین حضور در جشنواره فیلم فجر ساخته و آماده نمایش می‌شود. بخش دیگری از تولیدات، کاری به جشنواره ندارند و مستقیما برای اکران عمومی کلید می‌خورند. دسته سومی هم وجود دارند که اصلا کاری با داخل ندارند یا دست‌کم اولویت‌شان بازار ایران نیست. این فیلم‌ها برای حضور در جشنواره‌های خارجی ساخته می‌شوند. البته این بازار چند سالی است که کساد شده و تعداد فیلم‌هایی که هدف‌گذاری‌شان خارج از مرزهاست کمتر شده است.

2ـ اراده‌ای وجود دارد که تحت هر شرایطی و با وجود کرونا، جشنواره فجر برگزار شود. تصمیم دولت برتداوم سیاست عادی‌سازی‌، در حوزه فرهنگ با برپایی جشنواره‌ها و بازماندن سینماها، مصداق می‌یابد. آمار می‌گوید میزان استقبال عمومی از سینماها، کاهش فاجعه‌باری داشته است. سینماها، مهم‌ترین موعد اکران فیلم در ایران (اکران بهار) را از دست دادند و بعد از بازگشایی هم نتوانستند مثل قبل از آمدن کرونا، مخاطب جذب کنند. در ماه‌های اخیر موفقیت در گیشه به رؤیایی دور از دسترس تبدیل شده است. چشم‌انداز نیمه‌دوم سال هم روشن نیست. سینماها به‌خاطر شیوع کرونا باز هم تعطیل می‌شوند و تازه در ایام بازبودن هم اتفاق خاصی در گیشه رخ نمی‌دهد. سال ۹۹ به‌عنوان سال سیاه اکران در یادها خواهد ماند. استقبال از سینما در همه جای دنیا کم شده و موضوع منحصر به اینجا نیست. روزهای سختی پشت‌سر گذاشته شده و ظاهرا روزهای سخت‌تری هم در پیش است. سینمای ایران قبل از آمدن کرونا هم حال چندان خوبی نداشت و حالا اوضاع نگران‌کننده‌تر از قبل شده.

3ـ معمولا پروسه گرفتن پروانه ساخت، پیش‌تولید، فیلمبرداری، تدوین و طی‌کردن امور فنی تا اکران به‌طور متوسط حدود یک سال زمان می‌برد. فیلمی که در پاییز ۹۹ ساخته می‌شود، امیدهایش را در اکران ۱۴۰۰ جست‌وجو می‌کند. پس احتمالا انگیزه تولید برخی محصولات سینمایی از امیدواری به سال آینده می‌آید؛ امید به اینکه بالاخره به شرایط قبل از کرونا بازگردیم یا شیوع ویروس کنترل شود. در شرایط فعلی طبیعی است که مردم ریسک رفتن به سینما را که جزو مکان‌های پرخطر محسوب می‌شود به جان نخرند. فردا اما می‌تواند روز دیگری باشد.

4ـ در شرایط عادی بیش از ۷۰درصد فیلم‌های اکران‌شده در طول سال، موفق به بازگرداندن سرمایه‌شان نمی‌شدند. این آمار امروز به نزدیک ۱۰۰ درصد رسیده است که رقمی فاجعه‌بار است. ولی حواسمان باشد که همه بحث‌ها در مورد حدود ۳۰ درصدی از سینمای ایران است که زیان‌ده نبوده. سینمای ایران در روز خوش‌اش هم شکست‌هایش را پشت چند تولید پرفروش‌اش پنهان می‌کرد. تازه همیشه فیلم‌هایی هم وجود داشته‌اند که به دلایل متعدد، امکان اکران عمومی نمی‌یافتند. نتیجه اینکه بخش قابل توجهی از فیلم‌های سینمایی بدون آنکه دستاوردی در گیشه داشته باشند تولید می‌شدند. چنین سینمایی می‌تواند همچنان به فعالیتش ادامه دهد چون حیاتش وابسته به اکران نیست.

5ـ در بدترین شرایط اقتصادی همه این سال‌ها، همچنان بودجه‌ها و اعتباراتی برای حمایت از تولیدات سینمایی وجود دارد؛ هم فارابی هست و هم نهادها و سازمان‌های دیگر. بخشی که همیشه از بودجه‌های دولتی ارتزاق کرده همچنان می‌تواند به راهش ادامه دهد. هرچند شرایط نسبت به گذشته دشوار‌تر شده ولی هنوز و در حد مقدور و ممکن، بودجه‌ای وجود دارد که بشود به زخم تولید زد. شرکت‌های برخورداری هم به اسم بخش خصوصی هستند که در همین وضعیت دشوار، در راه‌اندازی پروژه‌های پرهزینه پای کار ایستاده‌اند؛ فیلم‌های گران با بازیگرانی که دستمزدهای بالا دریافت می‌کنند. احتمالا این فیلم‌ها را در جشنواره فجر خواهیم دید. می‌ماند بخش خصوصی‌ای که چشمش به گیشه سینماهاست. در ایام کرونا بیشترین آسیب را این گروه دیده‌اند؛ گروهی که با جذب سرمایه‌های سرگردان گذران می‌کرد؛ چنین سرمایه‌ای حالا به سختی وارد سینمایی می‌شود که کسادی دخلش کاملا آشکار شده است.

6ـ در شرایط فعلی به‌نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری در سریال‌های شبکه نمایش خانگی توجیه اقتصادی بیشتری دارد تا فیلم‌های سینمایی که معلوم نیست کی، کجا و چگونه اکران خواهند شد. این هم اتفاقی نیست که منحصر به اینجا باشد و در سراسر دنیا، بازار فیلم، کساد و بازار سریال داغ شده است. کرونا سینماروها را خانه‌نشین کرده و مخاطبان سریال‌ها را افزایش داده است.

7ـ در چنین شرایطی، همچنان فیلم‌های سینمایی پروانه ساخت می‌گیرند و جلوی دوربین می‌روند. به دلایلی که در بندهای بالا آمده، چرخ تولید فیلم حتی در این روزگار سخت هم متوقف نمی‌شود. اگر بازار اکران کساد است و نگران‌کننده؛ اگر کرونا پیش‌بینی هر آینده دور و نزدیکی را دشوار‌تر از همیشه ساخته، باز هم کارگردان‌ها مشغول کارند. شاید هم همه از الان دارند روی اکران ۱۴۰۰ حساب می‌کنند و امیدوار به آمدن روزهایی هستند که کرونا تبدیل به حکایتی شود که باید برای نسل‌های بعدی تعریف کرد.