چاپخانه در خانه شما

نیلوفر ذوالفقاری



از بین اختراعاتی که توانستند به‌سرعت باعث تحول در جنبه‌های مختلف زندگی انسان‌ها شوند، اختراع دستگاه چاپ اهمیت زیادی داشت. وقتی در قرن 15میلادی گوتنبرگ دستگاه چاپ را اختراع کرد، قرن‌ها بود که انسان‌ها روش‌های مختلفی را برای فن چاپ به‌کار می‌گرفتند، اما این نخستین بار بود که دستگاهی برای چاپ ساخته می‌شد. این اتفاق آنقدر مهم هست که حالا در تقویم هم، روزی به نام روز صنعت چاپ داشته باشیم. حالا که بسیاری از کسب و کارها از رونق افتاده یا در سایه شیوع کرونا تعطیل شده، بسیاری از ما به فکر راه انداختن یک کسب خانگی، با هزینه معقول و درآمد مناسب هستیم. انواع چاپ می‌تواند گزینه مناسبی برای بعضی از ما باشد، محمد ابراهیمی، کارشناس چاپ که سال‌ها تجربه فعالیت در این حوزه را دارد، فوت و فن‌های راه انداختن این شغل را به ما آموزش می‌دهد.





چاپ در خانه هم ممکن است
 شاید با شنیدن نام چاپ، نخستین تصویری که پیش چشمتان بیاید، یک چاپخانه بزرگ با دستگاه‌های متعدد است که صدای بلند آنها نمی‌گذارد صدا به صدا برسد و با سرعتی باورنکردنی مشغول کار هستند. اما راه انداختن کار چاپ در خانه هم ممکن است، هرچند متفاوت است. چاپ کردن معادل فعل انگلیسی پرینت به معنی فشار دادن است و منظور از آن، انتقال نوشته یا تصاویر به روی کاغذ، پارچه یا مواد دیگر است. در مقایسه با نوشتن یا نقاشی کردن که اطلاعات و تصاویر به‌تدریج روی سطح مورد نظر انتقال داده می‌شود، چاپ کردن در یک مرحله انجام می‌شود و اطلاعات از پیش آماده شده روی سطح انتقال پیدا می‌کند. با اینکه روش‌های مختلفی برای چاپ وجود دارد، همه آنها از یک الگوی اصلی پیروی می‌کنند؛ تهیه قطعه‌های چاپ دستی، تبدیل قطعه به چاپ و انجام چاپ و استفاده از فتو مکانیک در چاپ. بسته به اینکه برای چاپ از چه تکنولوژی و موادی استفاده شود، چاپ روی بسیاری از سطوح از کاغذ و پارچه گرفته تا سطوح سنگی، فلز و چوب ممکن است. تکنولوژی چاپ هم در این سال‌ها آنقدر پیشرفت کرده که می‌توان اطلاعات را به شکل علائم دیجیتال به دستگاه چاپ انتقال داد. به این ترتیب می‌توان در شکل ساده‌تر، از چاپ برای راه انداختن یک کسب و کار خانگی استفاده کرد.






سیلک‌اسکرین، انتخابی برای کار خانگی
بیشتر کسانی که در فکر راه انداختن یک کسب و کار مرتبط با چاپ در خانه هستند، سراغ چاپ سیلک می‌روند. با این روش روی هر چیزی می‌توان چاپ سیلک زد، سی‌دی، نوار کاست، نوار ویدئو، بشقاب، صفحه ساعت، آیینه، خودکار، سرامیک، جاسوئیچی، تی‌شرت و هر چیزی که بتوان روی آن پارچه‌ای پهن کرد. این کار امتیازات مختلفی دارد، زمان کمی برای چاپ سیلک مورد نیاز است و از این نظر می‌توان سود این کار را متناسب با سفارش کاری که گرفته می‌شود، دانست. همچنین برای انجام این کار نیازی به داشتن محلی برای کسب و در نتیجه هزینه‌های جاری و دادن مالیات نیست. این شغل را می‌توان در منزل هم انجام داد. چاپ سیلک را می‌توان به ‌صورت تمام‌وقت و پاره‌وقت با توجه به میزان سفارش‌ها انجام داد و چون در یک کارگاه شخصی انجام می‌شود، زمان انجام کار نسبت به سایر شغل‌ها اهمیت خاصی ندارد. می‌توان چاپ سیلک را به ‌عنوان شغل دوم هم انتخاب کرد. همه قطعات الکترونیکی دستگاه‌ها از شرکت‌های معتبر هستند و در ایران نمایندگی دارند بنابراین پشتیبانی می‌شوند. تعمیر دستگاه آسان است و درصورت پیش آمدن مشکل، حتی به‌ صورت تلفنی و مجازی و با کمک تکنسین بدون هزینه عیب‌یابی می‌شود و راهنمایی لازم برای تنظیم و تعمیر به شما داده می‌شود تا هم سرعت کار شما افزایش پیدا کند و هم هزینه اضافی نپردازید.



 خلاقیت، شرط اول موفقیت
از آنجا که این کار هنری است، آدم‌های خلاق، ایده‌پرداز و با روابط عمومی بالا احتمالا در این حرفه موفق خواهند بود. مثلا کار چاپ بر تی‌شرت کار چندان پیچیده و مشکلی نیست اما خلاقیت حرف اول را می‌زند تا بتوان سلیقه مشتری را شناخت و ایده‌های نو پیاده کرد. کارهای تبلیغاتی متنوع و جذاب هستند و در این شغل با دنیایی از طرح‌ها و اشکال رنگارنگ و متنوع سر و کار دارید، بنابراین هرگز خسته‌کننده نیست. یادتان باشد که این کار سختی‌هایی هم دارد. سر‌و‌کله زدن با مشتری‌ها و جلب رضایت آن‌ها، توان رقابت در بازار و پیدا کردن موقعیت اجتماعی مناسب و نداشتن ساعت کاری مشخص از مهم‌ترین دشواری‌های این شغل است. به‌ طور کلی اگر به طراحی و رنگ علاقه‌مندید و با بازاریابی هم آشنایی دارید، این حرفه برای شما مناسب خواهد بود. چاپ از جمله مشاغلی است که با همه مشاغل دیگر در ارتباط است و تعداد زیادی از مشاغل دیگر به چاپ سیلک روی اجناس خود احتیاج دارند و شما با راه‌اندازی کارگاه چاپ سیلک در واقع یک نیاز بسیار عمومی و مهم‌تر آنکه یک نیاز مصرفی را پاسخگو هستید.


حساب کتاب کنید
این حرفه را می‌توان به ‌عنوان یک شغل کوچک خانگی در کنار کار اصلی در نظر گرفت یا به‌ صورت جدی و حرفه‌ای وارد آن شد. هزینه اولیه آن هم بستگی به این دارد که شما بخواهید در چه بعد و زمینه‌ و در چه سطحی کار خود را شروع کنید. این کار را می‌توان با حدود 10 میلیون تومان آغاز کرد و اگر بخواهید آن را خیلی وسعت بدهید و در حد یک کارخانه و سوله بزرگ کار کنید، تا چندین میلیارد تومان هم می‌توان برای آن هزینه کرد. اما اینجا هدف ما راه‌انداختن یک کسب و کار شخصی با حداقل هزینه است. اگر کسی بخواهد در زمینه‌های چاپ روی تمام اقلام مثل پرچم، کاشی، پد موس و تی‌شرت اقدام کند، هزینه زیادی نیاز دارد. اما درباره درآمد؛ درواقع درآمد هیچ کاری در بازار آزاد به‌ طور دقیق قابل پیش‌بینی نیست و همه ‌‌چیز به تلاش خودتان بستگی دارد. می‌توانید دستگاه بخرید، کارگاه چاپ راه بندازید، اما تبلیغات‌تان ضعیف باشد و مشتری جذب نکنید، طبیعی است که در این شرایط هیچ درآمدی هم نخواهید باشید. از طرف دیگر می‌توانید با معرفی محصول و بازاریابی قوی، ساعت‌ها دستگاه را روشن نگه دارید و کسب و کارتان رونق بگیرد. برای خرید دستگاه‌ها حتما سراغ نمایندگی‌های معتبر بروید و اگر بتوانید از یک فرد باتجربه در این حرفه کمک بگیرید، خیالتان از هزینه‌ها راحت خواهد بود.



از کجا یاد بگیرید؟
از ویژگی‌های چاپ سیلک، آسان بودن آن، نیاز نداشتن به تخصص و دانش خاص و همچنین نیاز به زمان کم است. اما مهارت‌هایی هم هستند که باید کسب کنید. به هر حال شما برای یک پرینت معمولی هم باید تا حدی با فتوشاپ و ویرایش تصاویر آشنایی داشته باشید؛ پس کسانی که می‌خواهند وارد کار چاپ شوند، حتما باید با برنامه‌ای مشابه فتوشاپ آشنایی داشته باشند. اما کار کردن با خود دستگاه خیلی پیچیده نیست. در چاپ شما طرحی را می‌گیرید و روی ماده‌ای چاپ می‌کنید، طراحی یک مقوله جداگانه‌ است. می‌توانید طراح داشته باشید یا اگر خودتان می‌توانید، کار طراحی را انجام دهید. مهارت‌های جانبی هم در این شغل مثل هر شغل دیگری اهمیت دارد. برای آغاز فعالیت به‌عنوان یک کسب و کار چاپ روی سطوح، ابتدا یک سیستم بازاریابی و تبلیغات اولیه لازم دارید. این مرحله اول کار است. البته شما می‌توانید این کار را برای خود و مشتری‌‌ها با سیستم آنلاین و دسترسی به سایت و فضای مجازی راحت‌تر کنید. مشتری می‌تواند به‌صورت آنلاین اقلام مورد نظر خود را سفارش دهد و آن را از طریق پیک یا پست دریافت کند. چاپ سیلک روی جنس‌های تبلیغاتی مثل نایلون، نایلکس، ساک دستی، جعبه پیتزا، گونی، تقویم و بسیاری کالاهای دیگر ممکن خواهد بود و هر کدام مشتریانی از حرفه‌های مختلف خواهند داشت.


برای جذب مشتری به روز باشید
این روزها سراغ راه انداختن هر شغلی که برویم، عده‌ای هستند که آیه یاس بخوانند و بگویند این کار دیگر سودی ندارد و بازار آن اشباع شده است. اما واقعیت این است که بیشتر شغل‌هایی که از سال‌ها قبل به‌وجود آمده‌اند و همه این سال‌ها هم فعال بوده‌اند، با ایجاد نوآوری می‌توانند تبدیل به یک شغل متفاوت شوند. مثال خوب برای این موضوع، فعالیت خشکشویی‌هاست. تا همین چند سال پیش خبری از خشک‌شویی آنلاین، سیار یا در محل نبود. اما نوآوری باعث شد روح تازه‌ای در این شغل دمیده شود. کار چاپ هم با اینکه سابقه طولانی دارد و البته تعداد فعالان آن هم زیاد است، اما با ایده‌های نو می‌تواند رقبا را کنار بزند. اگر در فکر راه انداختن این شغل خانگی هستید، فضای مجازی و سایت مناسب را جدی بگیرید، فعالیت منظمی در این فضاها داشته باشید و خدمات جدیدی طراحی کنید که مشتریان را برای کار با شما ترغیب کند. البته که تمرکز شما باید روی اصل کار و کیفیت آن باشد، اما گاهی حاشیه‌ها می‌توانند بر جذابیت کار اضافه کنند به شکلی که باعث تمایز کار شما از رقبا شوند. به این ترتیب موقع انتخاب، شانس شما برای جلب توجه مشتریان هم بیشتر خواهد شد. جذب مشتری در کار چاپ خانگی هم شبیه به بیشتر مشاغل دیگر، به عوامل مختلفی بستگی دارد. مثلا مهم است که شما قصد دارید در چه شاخه‌ای فعالیت کنید، اگر سراغ چاپ روی اقلام تبلیغاتی بروید، طبیعتا مشتریان شما هم شرکت‌های تبلیغاتی و بازاریابی خواهند بود. اما اگر تصمیم بگیرید چاپ روی روسری یا لباس کودک را انتخاب کنید، مشتریانی کاملا متفاوت با گروه اول سراغ شما خواهند آمد. هر شاخه‌ای را که انتخاب کردید، حتما یک آلبوم از محصولاتی که توانایی تولید آنها را دارید بسازید تا مشتری تصور دقیقی از کاری که قرار است انجام شود پیدا کند و دستش برای انتخاب باز باشد. راه دیگر پیدا کردن مشتری هم این است که کمی به ‌خودتان دردسر دهید، سراغ تولیدکنندگان تازه‌کار یا تولیدی‌های کوچکی که توانایی کار با آنها را دارید بروید و کار خودتان را تبلیغ کنید. می‌توانید برایشان نمونه کار بزنید تا توجهشان جلب شود، به این ترتیب خیالتان راحت می‌شود که یک مشتری ثابت و همیشگی با حجم سفارش مشخص دارید. در قدم‌های اول، کار شما باید با رقبایتان متفاوت باشد؛ مثلا قیمت مناسب‌تری داشته باشد یا نوآوری ویژه‌ای در ارائه خدمات که مشتریان را به انتخاب شما ترغیب کند.


چه ابزارهایی لازم دارید؟
عمده هزینه‌ راه‌اندازی این کار مربوط به خرید دستگاه چاپ سیلک است. اول از همه تهیه یک دستگاه پرس تخت برای این کار ضروری است، یک پرینتر پی 50 هم لازم دارید. جوهر و ملزومات آن را هم باید تهیه کنید و بالاخره تی‌شرت یا هر جنس خام دیگری که طرح را روی آن چاپ کنند. با همین دستگاه می‌توان چاپ روی نقشه، پازل و غیره هم انجام داد که البته این دستگاه برای تیراژهای پایین جواب می‌دهد. با توجه به نوع دستگاه چاپی که انتخاب می‌کنید از نوع مدل‌های دستی تا مدل‌های اتوماتیک و داشتن دستگاه خشک‌کن سیلک، می‌توان مقدار فضای لازم برای راه‌اندازی کارگاه چاپ سیلک را محاسبه کرد. ولی نکته مهم در راه‌اندازی این کسب و کار نیاز نداشتن به منابع تامین انرژی صنعتی مانند برق سه فاز برای راه انداختن دستگاه چاپ سیلک و خشک‌کن برقی و گازی است. می‌توان با برق و گاز خانگی به‌راحتی این کارگاه را راه‌اندازی کرد. میزان فضای مورد نیاز برای این کار بستگی به دستگاه‌های انتخابی شما دارد چون سایز دستگاه‌ها و خشک‌کن‌ها متفاوت است. اما حداقل فضای 20متری برای این کار احتیاج دارید. می‌توانید به‌مرور کار را گسترش دهید و به این ترتیب جز خودتان، برای دیگرانی هم اشتغال ایجاد کنید.


آموزش گام‌به‌گام چاپ دستی روی لباس
تی شرت نخی، تکه‌ای ابر، کاتر برای بریدن تصویر، مقوا، رنگ پارچه اکلریک و اتو، همه‌‌ چیزهایی است که لازم دارید. بهترین راه این است که طرح مورد نظر را در کامپیوتر طراحی و سپس روی کاغذ پوستی چاپ کنید. در مرحله اول کاغذ پوستی را روی تی‌شرت قرار دهید و با اتو و با حرارت بالا این کاغذ پوستی را روی پارچه بچسبانید. حالا مقوا را زیر پارچه قرار دهید تا سطح زیری رنگ‌آمیزی محکم و ثابت شود. سپس طرح مورد نظر را با دقت رنگ کنید. توصیه می‌شود این کار را حداقل 2 بار تکرار کنید. سپس طرح مورد نظر را 12 ساعت به حال خودش رها کنید تا به ‌صورت کامل خشک شود. البته می‌توانید بیش از 12ساعت زمان برای خشک شدن پارچه صرف کنید تا خیالتان کاملا راحت شود. بعد از گذشتن این مدت، کاغذ را با احتیاط از روی لباس جدا کنید. این بار مجددا با دمای متوسط روی طرح به‌ وجود آمده را اتو کنید.


چاپ روی پارچه
چاپ روی پارچه یکی از ایده‌هایی است که با توجه به محبوب بودن بازار مد و پوشاک، می‌تواند سودبخش باشد. این کار هم در سطح محدود و خانگی یا راه‌انداختن کارگاه‌های بزرگ با پرسنل متعدد ممکن است. به راحتی با دستگاه‌های دیجیتال می‌توانید طرح‌های متنوع را روی پارچه چاپ کنید. به ‌عنوان مثال چاپ روی پرده، روسری، مانتو و سایر کالاهای پارچه‌ای دیگر، می‌تواند بازار کار وسیعی برای شما بسازد. به ‌صورت رایج، برای چاپ روی تی‌شرت، استفاده از 3 نوع دستگاه متداول است و انتخاب هر کدام از این دستگاه‌ها، به شرایط فرد بستگی دارد. پرینت‌اسکرین، پرس حرارتی و پرینتر مخصوص تی‌شرت، 3 نوع دستگاه رایج برای ایجاد این شغل هستند. در مرحله اول باید تصویر طرح مورد نظرتان را روی کاغذ مخصوص چاپ روی پارچه پرینت بگیرید. نکته‌ای که باید هنگام خریدن کاغذ مخصوص چاپ روی پارچه به آن توجه داشته باشید این است که این نوع از کاغذها بسته به اینکه روی لباس تیره‌رنگ یا رنگ روشن قرار است استفاده شوند، با هم متفاوت هستند. بقیه مراحل با کمی جست‌وجو و تماشای ویدیوهایی که در فضای اینترنت قابل دسترس است، به‌راحتی قابل یادگیری است. می‌توانید قبل از کار با دستگاه، چند بار چاپ دستی با ساخت الگوهای آماده را امتحان کنید تا با کار روی پارچه بیشتر آشنا شوید.


تخصصی کار کنید
بسیاری از افرادی که وارد این حرفه می‌شوند، برای اینکه سود بیشتری کسب کنند تلاش می‌کنند خودشان را در بازار مطرح کنند. به همین دلیل هم انواع سفارش را قبول می‌کنند و از چاپ روی ظروف تا لباس، همه نوع چاپی را انجام می‌دهند. هرچند این کار بد نیست اما اگر بخواهید به این کار به ‌عنوان شغلی جدی‌تر نگاه کنید، بهتر است تخصصی کار کنید. اینکه کسب و کار شما را در بازار با یک عنوان و معرفی ویژه بشناسند، باعث می‌شود مشتریان ثابت پیدا کنید، در دایره رقابتی کوچک‌تری قرار بگیرید و برند خودتان را داشته باشید. اگر روی رفع نیازهای خاصی از بازار تمرکز کنید، خیلی زود به وضعیتی باثبات می‌رسید. طبیعی است که این روش بیشتر از حالتی که بخواهید نیازهای متنوع و شاخه به شاخه را پوشش دهید، قابل برنامه‌ریزی است. اگر ابتدای راه و بی‌تجربه هستید، پیش از تهیه تجهیزات و راه انداختن کسب و کار خوب تحقیق کنید، با افراد شاغل در این حرفه که چشم‌انداز دقیق‌تری از آینده این شغل دارند مشورت کنید و چرخی هم در بازار بزنید تا دست‌تان بیاید که چه نوع کارهایی احتمالا با استقبال بیشتری مواجه خواهد شد و جای چه چیزی در بازار خالی است.



ظهور چاپ در ایران
300سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ، یک نمایشنامه‌نویس آلمانی به نام آلوئیس زنه فلدر، چاپ سنگی یا لیتوگرافی را اختراع کرد. هر سنگی که متن یا تصویر با این روش روی آن نقش می‌بست، برای چاپ حدود  750نسخه عملکرد مطلوب داشت و پس از آن نقش روی سنگ قابل چاپ نبود. ایرانیان هم که تاریخچه ادبی و هنری پرسابقه‌ای داشتند، خیلی زود سراغ صنعت چاپ رفتند. درباره شروع چاپ سنگی در ایران روایات متعددی وجود دارد، اما روایت قوی‌تر این است که چاپ سنگی را نخستین بار میرزاصالح شیرازی در تبریز راه‌اندازی کرد. میرزاصالح که از سوی دولت ایران برای فراگیری هنرهای جدید به اروپا رفته بود، در بازگشت یک دستگاه چاپ سنگی با خود به تبریز آورد که آن را در سال 1225هجری قمری راه انداخت. چاپخانه سنگی در مدت کوتاهی در تهران، اصفهان و سپس سایر شهرهای ایران تأسیس شد و بیش از 50سال تنها روش چاپ در ایران بود و تا اواخر دوره قاجار، هر چه در ایران چاپ می‌شد، به روش چاپ سنگی بود. البته 8سال قبل از ورود چاپ سنگی به ایران چاپ سربی راه‌اندازی شده بود، ولی به‌علت هزینه و زحمت زیاد آن، پس از ورود چاپ سنگی، کنار گذاشته شد. بعدها در دوره قاجار بود که دوباره استفاده از حروف سربی رایج شد. نخستین چاپخانه به روش حروفچینی (چاپخانه حروفی) در اواخر دهه 1270توسط یوسف اعتصامی(اعتصام الملک آشتیانی پدر پروین اعتصامی) در تبریز راه‌اندازی شد. صنعت چاپ در ایران هم همزمان با پیشرفت‌های این صنعت در دنیا، دچار تغییر و تحول شد و دستگاه‌های مجهز این فن کم‌کم وارد ایران شدند.