توفیق خنداندن خلق

جمال رهنمای 
هفته‌نامه طنز «‌توفیق‌» یکی از معروف‌ترین و موفق‌ترین نشریات طنز ایران بود که حدود نیم قرن و در سه دوره توسط حسین و محمد‌علی توفیق که پدر و پسر بودند‌، منتشر شد.
در سال 1319 انتشار دوره دوم این نشریه آغاز شد.
زبان فارسی به دلیل داشتن ظرفیت معنایی زیاد، ویژگی‌های کنایی،ضرب‌المثل‌های فراوان، داشتن صنعت جناس و استفاده دو معنایی از یک واژه، قابلیت‌ فراوانی برای توسعه طنز دارد. آثار بزرگان ادب فارسی، گنجینه‌ای از رندی و دوپهلویی مفاهیم در اختیار طنزپردازان قرار داده‌اند.
موضوع اصلی مجله توفیق، انتقاد از عملکرد نخست‌وزیران بود و هنگامی که یکبار مقاله «فتنه روسیاه» را در انتقاد از محمدرضا پهلوی نوشت، دفتر نشریه و خانه محمدعلی توفیق به تاراج رفت و خودش نیز به جزیره خارک تبعید شد.
انتقادات صریح، بی‌پروا و طنزآلود توفیق در دوره سوم انتشار به آن رونقی دوباره بخشید، اما عمر مجله توفیق  در سال 1350 با دستور مستقیم هویدا پایان یافت. اگرچه هیچ‌وقت دادگاهی برای محکومیت این نشریه و توقیف آن تشکیل نشد.
شوخ‌طبعی و بیان طنز‌آمیز در ادبیات روانشناسی به عنوان یکی از مکانیسم‌های دفاعی‌کارآمد شناخته می‌شود. بر اساس این نظریه که توسط آنا فروید در کتابی به همین نام تشریح شده، مکانیسم‌های دفاعی، واکنشی ناخودآگاه به منظور کاهش اضطراب از طریق تغییر در ادراک واقعیت هستند و از کارکردهای روان برای محافظت از ما در برابر آسیب‌های روانی به شمار می‌روند.
تحمل روان آدمی اندازه‌ای دارد که اگر فشارهای روانی از آن بالاتر برود‌، نتایج آن به صورت بیماری‌های جسمی و حتی گاهی به صورت جنون (سایکوز) خود را نشان می‌دهند. مکانیسم‌های دفاعی شیوه هوشمندانه روان برای رهـایی از اضطــــراب‌هــای آسیب‌رسان هستند.
مکانیسم دفاعی شوخ طبعی جزو مکانیسم‌های دفاعی مثبت به شمار می‌آید و ما را از افتادن در مکانیسم‌های دفاعی روان رنجور هم محافظت می‌کند . اسکار وایلد می‌گوید: به انسان قدرت تجسم داده شده تا نداشته‌هایش را جبران کند وبه وی احساس شوخ طبعی داده شده تا رنج هایش تسکین یابد .