سال آقای خوش‌بین

حسنا مرادی     
تک‌ستاره ادبیات داستانی ایران در سال۱۳۱۹، حسینقلی مستعان بود. با اینکه مستعان دوباره به دنیای روزنامه‌نگاری بازگشته بود و خودش امتیاز مجله «راهنمای زندگی» را گرفته بود، اما نوشتن رمان و داستان را کنار نگذاشت. او پروژه «۲۵ کتاب داستان در ۲۵ ماه» را برای خودش تعریف کرده بود و ماهی یک رمان می‌نوشت و چاپ می‌کرد. بیشتر داستان‌های او در ۱۲۰ تا ۱۶۰ صفحه و در قطع جیبی چاپ می‌شدند و موضوعاتشان هم رمانتیک و عشقی و تقابل عشق غنی و فقیر بود. مستعان در این سال، 12 رمان «آزیتا»، «آفرین»، «دلارام»، «نوری»،«رخزا»، «شوریده»، «شیده»، «شیرین»، «عروس»، «غزال»، «گل بی‌خار» و «ناز» را نوشت. شیوه و شگرد طراحی ساخت رمان مستعان، نسبت به زمانه خودش، بسیار پیشرو بود. او برای نوشتن هر رمان، گاهی دو برابر تعداد صفحات رمان، تحقیق می‌کرد. پس از تحقیق، پیرنگ قصه را می‌نوشت و خصوصیات و مشخصات هر کدام از شخصیت‌های داستان را مشخص می‌کرد و در آخر سراغ نوشتن قصه‌اش می‌رفت. نوشته‌هایش پر از توصیف‌های روشن بودند و در آنها از نصیحت‌ها و موعظه‌گویی‌هایی مطول و حوصله‌سربر مرسوم در ادبیات داستانی آن روز، خبری نبود. زبان شخصیت‌های داستان‌هایش، زبان مردم و موضوع‌شان هم، زندگی مردم بود. با وجود استقبال فراوان مردم از کتاب‌های او، جامعه ادبی آن روز رمان‌های او را جدی نمی‌گرفتند و مانند جریان اصلی ادبیات داستانی آن سال‌ها به آن بها نمی‌دادند. او که نه عضو گروه ادبی نوگرای «ربعه» (هدایت، علوی، مینوی، شین‌. پرتو و...) بود و نه در گروه ادیبان سنت‌گرای دولتی «سبعه» (تقی‌زاده، حکمت، رشیدیاسمی، اقبال آشتیانی، نفیسی و...) جایی داشت، به «آقای خوش‌بین» معروف شده بود، چون در کتاب‌هایش خبری از تصویر تلخ و سیاه اجتماعی آن روزها نبود. علاوه بر رمان‌های مستعان، تنها رمان شاخص دیگری که در سال۱۳۱۹ چاپ شد، رمان «داستان زارا» (عشق چوپان) محمد قاضی بود. این کتاب، تنها رمانی است که محمد قاضی نوشته و در قالب داستانی عاشقانه، زندگی کردها در نظام ارباب و رعیتی آن زمان را به تصویر ‌کشیده.