گزارش
به‌دنبال سرنخ از سودجویان طلای کثیف
مروری بر اقداماتی که برای جلوگیری از به‌کارگیری کودکان زباله‌گرد رخ داده و باید تداوم یابد
پریسا امیرقاسم خانی- خبر‌نگار
بیش از 50روز از ابلاغیه جدید شهردار تهران در مورد ممنوعیت فعالیت کودکان زباله‌گرد در تهران می‌گذرد. نکته اصلی در این ابلاغیه برخورد با پیمانکار و یافتن سرشاخه‌های اصلی سوءاستفاده‌کنندگان از کودکان است.
برای اجرایی‌شدن ابلاغیه، بخش‌های مختلف مدیریت شهری ازجمله معاونت‌های خدمات شهری، امور اجتماعی و فرهنگی اقداماتی را انجام داده‌اند و سازمان بازرسی شهرداری تهران نیز بر این اقدامات نظارت می‌کند. این اقدامات، تازه مسیر اجرایی خود را پیدا کرده‌اند اما برای آنکه به نتیجه مطلوب برسند نیازمند همکاری نهادهای مرتبط به‌ویژه دستگاه‌های قضایی و البته نهادهای مردمی و شهروندان است. در ادامه مروری بر اقدامات صورت گرفته داشته و نظرات کارشناسان را جویا شده‌ایم.
شهروندان دیده‌بان، کودکان زباله‌گرد
در منع فعالیت کودکان زباله‌گرد، دیده‌بانی شهروندان نیز بسیار مؤثر خواهد بود که در ابلاغیه شهردار تهران برای این منظور به ضرورت آن اشاره شده و از شهروندان دعوت شده که به‌عنوان دیده‌بان‌های شهری برای ممنوعیت به‌کارگیری کودکان زباله‌گرد وارد عمل شوند. در این بین و طی 52روز گذشته، پس‌از صدور ابلاغیه، تماس‌های متعددی از طرف برخی شهروندان درباره موضوع جمع‌آوری کودکان زباله‌گرد با روزنامه داشتیم. به‌طور نمونه یکی از شهروندان ساکن بزرگراه ارتش اعلام کرد با رویت کودک زباله‌گردی در محله خود با 137تماس گرفته و منتظر به نتیجه رسیدن موضوع است.
جلیل لطفی با بیان اینکه کودک زباله‌گرد محله‌شان این روزها بدون ماسک و دستکش برای جمع‌آوری زباله خشک مشغول کار است، گفت: «این کودک اغلب تا کمر در سطل زباله خم می‌شود. با 137تماس گرفتم. اگرچه این کودک همچنان مشغول کار است اما از شهرداری تماس‌هایی داشتم تا از نظر ساعت و محل دقیق فعالیت او، اطلاعات لازم را در اختیارشان قرار دهم. راستش من خیلی نمی‌دانم باید چه کار کنم.
کارشناسان 137به من گفته‌اند که روند پیگیری برای یافتن سر شاخه‌های اصلی به کارگیری این کودک زباله گرد را در دستور کار گذاشته‌اند اما هنوز نتیجه‌بخش نبوده است.» طبق اعلام رسمی سازمان بازرسی شهرداری تهران بیش از 130درخواست شهروندی درخصوص مشاهده کودکان زباله‌گرد در سامانه ثبت شده که از این میان 45درخواست به سرانجام رسیده، 15درخواست دردست اقدام است و 77درخواست نیز مرحله کارشناسی را سپری می‌کند.
بیشترین درخواست نیز درخصوص مشاهده کودکان زباله‌گرد مربوط به مناطق3و2 (به‌ترتیب 16و15درخواست) بوده و منطقه 9هیچ درخواستی در این خصوص نداشته است. حال اینطور که مسعود حمزه‌ای، رئیس سازمان بازرسی شهرداری تهران به همشهری گفت سامانه‌های 137و 1888به‌عنوان شاخه‌ها و حسگرهای ارتباطی شهروندان و شهرداری برای رسیدن به هدف منع به‌کارگیری کودکان زباله‌گرد به‌حساب می‌آید. او همچنین اعلام کرد که سامانه‌های هوشمندی مثل «تهران من» نیز می‌توانند برای این مسئله مفید واقع شده و باید تقویت شوند.
عزم سازمان بازرسی جدی است
مسعود حمزه‌ای- رئیس سازمان بازرسی شهرداری تهران
وظایف سازمان بازرسی در منع به کارگیری کودکان زباله گرد در 3محور اصلی تعیین شده است. ابتدا نظارت جدی بازرسان مناطق بر عدم‌به کارگیری کودکان در سطح مناطق 22گانه و ارائه گزارش هفتگی به‌صورت منظم در دستور کار بازرسان قرار دارد. دوم نظارت بر روند موضوع کاهش مخازن زباله در سطح مناطق که براساس آیین‌نامه ابلاغی تعداد این مخازن تا خرداد 1400باید به نصف برسد. محور بعدی نیز نظارت بر اقدامات حمایتی معاونت امور اجتماعی و فرهنگی درخصوص این کودکان و وضعیت معیشتی، بهداشتی، آموزشی و... است. امیدوار هستیم مجموعه این اقدامات بتواند در راستای عملیاتی شدن این طرح در سطح شهر تهران مؤثر واقع شود. در این بین اعلام می‌کنیم سازمان بازرسی برای انجام کارهای لازم مربوطه جدی‌تر از همیشه است. رویکرد ما این است که دغدغه‌های مردم را به سیستم مدیریت شهرداری انتقال دهیم و این حس تعامل و رضایت در میان شهروندان ایجاد شود که از طریق تماس با مجموعه داخلی شهرداری امکان رسیدگی به درخواست آنها وجود دارد.
پیمانکارانی که سودهای نجومی می‌برند، باید لغو قرارداد شوند
مجید ابهری- آسیب‌شناس و رفتارشناس اجتماعی
پسماند یکی از درآمدساز‌ترین منابع، در شهرهای کوچک و بزرگ است و سود اصلی آن به جیب تعدادی از سرشاخه‌های جمع‌آوری و فروش اقلام زباله می‌رسد. باید توجه کرد حل معضل کودکان زباله‌گرد با بخشنامه یا مصوبه انجام نخواهد شد. نوجوانان و کودکانی که در این محور فعالیت می‌کنند حدود 65درصد آنها غیرایرانی هستند و به اغلب بیماری‌ها مانند بیماری‌های پوستی، گوارشی و تنفسی و استخوانی گرفتار می‌باشند. آنها برای درآمدی ناچیز تا کمر در سطل‌های زباله خم می‌شوند و در خیابان‌های خلوت و دور از چشم مأموران دست به این کار می‌زنند. بسیاری از آنها وقتی زباله‌ها را جمع می‌کنند، در اختیار سرویس‌های حمل زباله و سرشاخه‌ها قرار می‌دهند که زنجیره پیوسته‌ای در چرخه مافیای زباله‌دزدی است. برای حل چنین مشکلاتی اولا باید پیمانکاران قبلی که سال‌هاست سودهای نجومی از اقلام زباله می‌برند، لغو قرارداد شوند. به علاوه سال‌ها قبل موضوع تفکیک زباله از مبدأ به اجرا درآمد که تا حدودی حرکت موفق و مثبتی بود، ولی نیمه‌راه رها شد. باید توجه کرد که موضوع تفکیک پسماند و جداسازی مواد قابل بازیافت اگر در مبدأ صورت گیرد، دیگر برای سطل‌های زباله چیزی باقی نخواهد ماند و کودکان بعد از مدتی این کار را رها خواهند کرد. کودکان باید به خانواده‌های خود بازگردند و در قالب خانواده به آنها از نظر بهداشتی، درمانی و آموزشی کمک شود.
از طرفی شهروندان باید در این زمینه به شهرداری کمک کنند و از دورریختن ظروف پلاستیکی و سایر اقلام ضایعاتی به داخل زباله خودداری کنند. مقابله با کودکان، فقط باعث این مسئله می‌شود که آنها از این درآمد ناچیز هم محروم می‌شوند و عده دیگری جای آنها را بگیرند. با کودکان زباله‌گرد نمی‌توان برخورد قهری کرد. مگر آنکه واسطه‌ها و سرشاخه‌های اصلی خرید اقلام زباله جمع‌آوری شوند و مورد برخورد قانونی قرار گیرند؛ یعنی تصویب قوانین بازدارنده و تشدید مجازات خریداران و بازیافت‌کنندگان در باراندازها و گاراژهای متروکه. اگر با کودکان زباله‌گرد مقابله شود، بدون آنکه کمک‌های مالی به آنها صورت پذیرد، شاهد افزایش آمار بزهکاران مانند سارقین وسایل خودرو، متکدیان و امثال آنها خواهیم بود. همچنین باید شهرداری تهران با دعوت از جامعه‌شناسان، آسیب‌شناسان و صاحبان تجربه در این محور، برنامه‌ریزی اساسی و علمی بنماید. هرگونه برخورد احساسی و مقطعی موجب تشدید معضل خواهد شد. متأسفانه بخش قابل توجهی از این کودکان یا نوجوانان در خانه‌های گروهی با یکدیگر زندگی می‌کنند و فاقد پدر و مادر و سرپرست هستند. درصد دیگری کنار پدر و مادر بوده، به‌عنوان کمک‌خرج دست به چنین کارهای می‌زنند. افزایش روزانه قیمت‌ها در زمینه اقلام ضایعاتی نیز یکی دیگر از مشوق‌های اصلی است. بارها در این زمینه اقدامات مقطعی و مسکنی صورت گرفته، ولی نتیجه چندانی نداده است. متأسفانه هم‌اکنون که بیماری کرونا نیز به مشکلات جامعه افزوده شده، آلودگی کودکان زباله‌گرد به انواع میکروب‌ها و ویروس‌ها، خود یکی از خطرات اساسی است که لازم است شهرداری تهران و سازمان‌های مرتبط در زمینه آلودگی کودکان به کووید-19 تحقیق ریشه‌ای کنند تا کمک مؤثری به کودکان و سلامت جامعه شود. چراکه این کودکان در شرایط عادی خود، حامل انواع میکروب‌ها هستند که می‌تواند به‌عنوان منبع متحرک آلودگی در شهر مورد توجه جدی قرار گیرد.
اقدامات معاونت خدمات شهری
اجرای طرح کاهش پسماند(کاپ) و اصلاح شیوه جمع‌آوری زباله و نظارت بر عملکرد پیمانکاران، انجام مکاتبات با شهرداران مناطق جهت برخورد قانونی با پیمانکاران
جمع‌آوری در محل تفکیک غیرمجاز پسماند خشک
شناسایی 335نفر کودک در بخش پیمانکاران خدمات نظافتی رفت و روب و جمع‌آوری و حمل پسماند‌تر
شناسایی تعداد 513آدرس به‌عنوان محل تفکیک غیرمجاز پسماند خشک از سوی عوامل پیمانکاران
اقدامات معاونت امور اجتماعی و فرهنگی
اجرای برنامه‌های کاهش آسیب برای کودکان زباله گرد
تولید محتوای تخصصی برای اطلاع‌رسانی در سطح شهر و جلب مشارکت مردم با محوریت‌های سمن‌های فعال در حوزه کودک کار
ارائه خدمات اجتماعی به کودکان زباله گرد توسط سازمان خدمات اجتماعی ازجمله شناسایی کودک با دودستگاه خودروی ون در سطح شهر و یک دستگاه اتوبوس شناسایی کودک در محل سکونت
تشکیل پرونده مددکاری اجتماعی، شناسایی خانواده، بررسی علل به کارگیری کودک
ارائه بسته‌های غذای گرم، دستکش، مواد ضدعفونی کننده و لباس
ارائه خدمات بهداشتی مثل ویزیت ماهانه پزشک، ارجاع به مراکز درمانی، سمپاشی محل زندگی، تهیه دستکش صنعتی، تامین مواد شوینده، ایجاد شرایط لازم برای استحمام
ارائه خدمات مددکاری، مشاوره، تشکیل پرونده و تهیه بانک اطلاعاتی
شناسایی روسای گودها و گاراژها، الزام استانداردسازی محل زندگی تا حد امکان، جلوگیری از ورود کودک جدید به چرخه زباله گردی
ارائه خدمات سوادآموزی و مهارت آموزی متناسب با نیاز و درخواست کودک
ارجاع کودک به مراکز تخصصی و ارائه خدمات از سوی مراکز پرتو و پایگاه خدمات اجتماعی، بهزیستی و کمیته امداد
