اطبایی که دیپلم داشتند

محمدناصر احدی 

«به‌موجب ماده اول قانون اجازه‌نامه طبابت مصوب 28شهریور 1306 اطبایی که تاکنون موفق به اخذ اجازه‌نامه رسمی نشده‌اند، چنانچه مدلل دارند مدت 10سال متوالی مشغول طبابت بوده‌اند می‌توانند در مجلس امتحانی که در وزارت معارف و مراکز عمده ایالات و ولایات با عضویت اطباء دیپلمه و اطباء مجاز در طب قدیم تشکیل خواهد شد امتحان دهند. درصورتی که امتحانات آنها مورد قبول واقع شود اجازه‌نامه طبابت به آنها داده خواهد شد و فقط در حدودی که به آنها اجازه داده شده حق طبابت خواهند داشت». امروز که به ماده اول «نظام‌نامه اجرای قانون طبابت» نگاه می‌کنیم، عبارتی مثل «اطبای دیپلمه» عجیب و احتمالا غیرقابل‌قبول به ‌نظر می‌رسد، اما اگر بدانیم در سال‌های منتهی به قرن 14هجری شمسی هنوز بسیاری از جمعیت ایران برای مداوا به امکانات روز پزشکی و اطبای تحصیل‌کرده دسترسی نداشتند و با دم‌کرده و جوشانده به جنگ مهلک‌ترین بیماری‌ها می‌رفتند، دیگر چندان از این عبارت متعجب نخواهیم شد. یکی دیگر از شروط این نظام‌نامه برای شرکت در امتحان طبابت، داشتن حداقل 35سال سن بود و این امتحان تنها در طهران، تبریز، مشهد، اصفهان، شیراز، کرمان، همدان، کرمانشاه، رشت و ناصری برگزار می‌شد. کسانی که این امتحان را با موفقیت پشت سر می‌گذاشتند تنها می‌توانستند در شهری به طبابت مشغول شوند که در ابتدای اجرای این قانون در آن سکونت داشتند. این سند و اسناد مشابه نشان می‌دهد که تمام وجوه تجدد آمرانه رضاخانی به تقلید از سبک زندگی غربی و اصول اخلاقی معاقد با آن خلاصه نمی‌شد و در این دوره تلاش‌ برای توسعه حکومت بوروکراتیک در ایران شتاب فزاینده‌ای گرفت.