10 حرکت غیرمنتظره مجلس درسال 96

فرزانه آیینی | خبر‌نگار:

دیروز آخرین نشست بهارستان در سال 96برگزار شد. البته به‌دلیل غیبت 70نماینده، عدد مجلس برای برگزاری جلسه علنی به حد نصاب نرسید و نمایندگان 2ساعتی را در جلسه‌ای غیرعلنی به بررسی موضوع فضای مجازی و اقدام اخیر شورای مجازی برای فیلترینگ تلگرام گذراندند. پس از آن هم تعطیلات نوروزی‌شان آغاز شد.

غیبت نمایندگان در نشست دیروز هرچند سبب خلف وعده هیأت‌رئیسه برای برگزاری جلسه علنی شد اما از عصر شنبه مشخص بود که به‌دلیل سفر نمایندگان به حوزه‌های انتخابیه‌شان برگزاری این جلسه میسر نمی‌شود. عدم‌تشکیل جلسه علنی دیروز نمونه‌ای از تصمیمات یکباره مجلس دهمی‌هاست. کارنامه مجلس دهم در یک سال اخیر پر است از اقداماتی که به‌دلیل غیرقابل پیش‌بینی بودنشان حتی از داخل مجلس سبب شده‌ مجلس دهم به مجلس شگفتی‌ساز یا غیرمنتظره‌ها شهره شود.

از به جریان انداختن استیضاح 3وزیر در روزهای پایانی سال و بعد هم دادن رأی اعتماد به هر سه وزیر و رد کلیات بودجه برای نخستین بار در تاریخ مجلس شورای اسلامی و درنهایت تأیید آن با اصلاحات مورد نظر دولت گرفته تا ماجرای افزایش 70درصدی حقوق نمایندگان و نامه‌نگاری 40نماینده به هیأت‌رئیسه برای شفاف‌سازی‌ در بودجه بهارستان ازجمله مهم‌ترین اقداماتی بوده که نه‌تنها برای پیگیر‌کنندگان اخبار مجلس غیرمنتظره بوده است بلکه خود مجلسی‌ها را نیز شوکه کرده است.
در زیر نگاهی انداخته‌ایم به فهرست 10اقدام مجلس در 12‌ماه گذشته که هم مجلس را غافلگیر کرده است هم صاحب‌نظران سیاسی - اقتصادی خارج از بهارستان را. این اقدامات منهای اموری چون حذف مشروح مذاکرات از خروجی سایت‌های کتابخانه ملی و پایگاه اطلاع‌رسانی مجلس شورای اسلامی و چالش مجلس با شورای نگهبان بر سر رفت‌وآمد مکرر مصوبات نمایندگان  است.

ممیزی مهمانان مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری

اولین خبری که در سال 96مجلس دهم را در تیررس نقدها قرار داد عدم‌دعوت مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان و ازحامیان انتخاباتی حسن روحانی در مراسم تحلیف رئیس‌جمهور بود. همان روز مولوی عبدالحمید درباره غیبت خود در این مراسم خبر داد که مجلس شورای اسلامی، آقای لاریجانی و هیأت‌رئیسه مجلس برای حضور در مراسم تحلیف از ما دعوتی به عمل نیاوردند. همین عدم‌دعوت هم موجی از انتقادات را به هیأت‌رئیسه مجلس وارد کرد. در کنار غیبت عبدالحمید، محمد هاشمی برادر آیت‌الله هاشمی هم از رویه مراسم تحلیف انتقاد کرد و به رسانه‌ها گفت: در جریان دو مراسم  تنفیذ  و تحلیف ما بی‌معرفتی دیدیم و در هر دو مراسم یادی از آیت‌‌الله هاشمی نشد.

رأی اعتماد مجدد به وزرای مورد انتقاد مجلس

17مرداد‌ماه و در جریان معرفی لیست وزرای پیشنهادی حسن روحانی برای تشکیل کابینه دوازدهم به مجلس بود که تکرار شدن اسامی وزرایی چون عبدالرضا رحمانی‌فضلی، علی ربیعی، محمود حجتی و عباس آخوندی برای تصدی وزارتخانه‌های کشور، تعاون، کار و تأمین اجتماعی، جهادکشاورزی و راه و شهر‌سازی‌ انتقادات اکثریت  نمایندگان مجلس را بر‌انگیخت و زمزمه‌هایی برای عدم ‌رأی اعتماد به آنها تمام رسانه‌های داخلی را در بر گرفت. به رغم این انتقادات اما همه  وزرا مجددا از مجلس رأی اعتماد گرفتند.

نمایندگان دردسر ساز 

 مجلس دهم نماینده کم‌حاشیه و خبر‌ساز ندارد. از نادر قاضی‌پور، نماینده ارومیه که با گلابی خوردن در صحن علنی خبر‌ساز شد تا در‌گیری نماینده بیجار با مأمور فرودگاه مهر‌آباد و ماجرای سلفی گرفتن جمعی از نمایندگان با فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در جریان مراسم تحلیف حسن روحانی که موجی از واکنش‌های منفی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی را به‌دنبال داشت. منتقدان، این حرکت را در ‌شأن نمایندگان مجلس ندانستند. خود مجلسی‌ها ازجمله علیرضا سلیمی، عضو هیأت نظارت بر رفتار نمایندگان، این اقدام را نشان‌دهنده، خود‌باختگی در برابر غرب دانست و خواستار ورود هیأت نظارت بر رفتار نمایندگان به این رفتار شد. در پی موج واکنش‌ها فرج‌الله رجبی، نماینده شیراز و ازجمله نمایندگانی که با خانم موگرینی سلفی گرفته بود رسما عذرخواهی کرد اما داستان انتقادها تا یک ماه سر تیتر رسانه‌های داخلی بود.

جریان‌سازی‌‌های یارگیری پنهان در بهارستان

عامل اصلی قریب التفاق جنجال‌سازی‌‌های مجلس، ورود جمعی قریب به 70نماینده به مباحث در دستور کار بهارستان است. از آنجا که از 2فراکسیون اصلی اصولگرایان و امید مجلس هیچ‌کدام اکثریت مطلق را در دست ندارند برای نقش‌آفرینی در مباحث مهم به تأثیر‌گذاری 70نماینده مذکور که نه اصولگرا هستند و نه اصلاح‌طلب نیاز دارند. این جمع از نمایندگان که تعریف جدیدی از اصولگرایی و حتی اصلاح‌طلبی دارند و بعضا در جلسات مجمع عمومی 2فراکسیون حاضر می‌شوند شناسایی دقیق آنها میسر نیست.
به گفته برخی از تحلیلگران سیاسی این نمایندگان بیش از اینکه تحت‌تأثیر تصمیمات فراکسیون‌های اصولگرایان یا امید باشند گوش به فرمان هیأت‌رئیسه هستند. منتقدانشان ازآنها به‌عنوان اهرم فشار هیأت‌رئیسه یاد می‌کنند. این گروه در اخذ رأی اعتماد به عبدالرضا رحمانی‌فضلی برای سکانداری مجدد وزارت کشور و به جریان انداختن طرح‌های استیضاح وزرای کار و راه در روزهای پایانی اسفندماه نقش داشتند.

نامه‌نگاری برای شفافیت نظام مالی اداری مجلس

بی‌خبری نمایندگان و نا‌محرم تلقی شدن آنها در تدوین بودجه مجلس سبب شکل‌گیری گلایه‌هایی در میان آنها شده است. آنها می‌گویند برای ما روشن نیست که هیأت‌رئیسه چگونه ردیف بودجه‌ها را هزینه می‌کند؛ این در حالی است که ابهامات زیادی هم برای ما نمایندگان وجود دارد که هیأت‌رئیسه تا‌کنون پاسخ درستی به آن نداده است؛ مثلا اینکه مدیران ارشد مالی اداری مجلس و خود هیأت‌رئیسه چقدر حقوق می‌گیرند و چرا به‌رغم گذشت بیش از 5سال از پروژه‌های عمرانی مجلس مثل پروژه دفاتر نمایندگان، مسکن نمایندگان یا کتابخانه عمومی مجلس این پروژه‌ها نیمه‌کاره رها شده‌اند؟ این موارد ازجمله ابهاماتی بود که مکرر از سوی جمعی از نمایندگان در گفت‌وگو با رسانه‌ها مطرح می‌شد. در پی شدت گرفتن این انتقادات بود که اوایل دی‌ماه گذشته 40تن از نمایندگان دست به قلم شدند و در اقدامی بی‌‌سابقه در نامه‌ای به هیأت‌رئیسه خواستار پاسخگویی به ابهاماتشان در جلسه‌ای غیرعلنی شدند. نامه‌ای که هنوز در دست هیأت رئیسه بهارستان است و هنوز پاسخ روشنی به آن نداده است. همزمان با این اقدام مجلس، جمعی دیگر از نمایندگان مجددا خواستار اعلام وصول طرح تحقیق و تحفص از مجلس شورای اسلامی از سوی هیأت‌رئیسه شدند؛ درخواستی‌هایی که هیأت رئیسه تا‌کنون پاسخ روشنی به آنها نداده است.

زمزمه افزایش 70درصدی  حقوق نمایندگان

‌29آذر‌ماه انتشار خبر افزایش 70درصدی حقوق نمایندگان جنجال‌ساز شد. ماجرا از این قرار بود که کمیته بودجه‌نویسی مجلس برای افزایش حقوق نمایندگان براساس ماده 71قانون خدمات کشوراز متوسط 3میلیون 400هزار تومان به10میلیون تومان در‌ماه به توافق رسیده بود. انتشار این خبر برای نخستین بار از سوی همشهری بازتاب خبری گسترده‌ای داشت و یک روز بعد از انتشارش و در پی موضع‌گیری نمایندگان مخالف این تصمیم، رئیس مجلس آن را تکذیب کرد. این در حالی بود که مسعود پزشکیان، نایب‌رئیس مجلس در جمع دانشجویان دانشگاه اصفهان خبر را تأیید کرد و گفت: هنوز این تصمیم به تصویب نرسیده است. خبر افزایش حقوق نمایندگان به‌شدت عملکرد نمایندگان را در جامعه مورد انتقاد داد و سبب موضع‌گیری چندین باره مجلس و در نهایت هم  تکذیب آن شد.

اجماع کم‌سابقه برای حمایت از اقلیت‌های دینی

بعد از توجه جدی اذهان عمومی به تعلیق عضویت سپنتا نیکنام عضو زرتشتی شورای شهر یزد بود که جمعی از مجلسی‌ها به تکاپو برای رفع موانع حضور اقلیت‌های دینی در شوراهای اسلامی شهر و روستا افتادند و در اواخر آذرماه نمایندگان با رأی به دو فوریت طرحی برای عضویت اقلیت‌های دینی و پیروان ادیان الهی در شوراهای اسلامی شهر و روستا نخستین گام رسمی‌شان را برای حل مشکل سپنتا نیکنام عضو زرتشتی شورای شهر یزد برداشتند. دوفوریت طرح فوق با 154رأی موافق، 23رأی مخالف و 10رأی ممتنع از مجموع 204به تصویب نمایندگان رسید، اهمیت این امر به‌دلیل اصرار نمایندگان بر ضرورت تبدیل شدن این مصوبه به قانون بود چرا که بعد از مخالفت شورای نگهبان، مجلس آن را برای تعیین تکلیف نهایی به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاد؛ هرچند که هنوز مجمع به آن وارد نشده است و تعلل مجمع در رسیدگی به این امر از سوی نمایندگان محل ابهام است.

رد کلیات لایحه بودجه 97

هشتم بهمن‌ماه بود که خبر رد کلیات لایحه بودجه سال 97از سوی نمایندگان به سر تیتر رسانه‌ها بدل شد. رد کلیات بودجه در صحن علنی برای نخستین بار در تاریخ مجلس شورای اسلامی رخ داده بود. اقدامی عجیب و شوکه‌کننده که به گفته محمد مفتح، عضو کمیسیون برنامه بودجه رأی به کلیات طرح‌ها و لوایح اقدامی تشریفاتی به‌معنای موافقت با بررسی موضوع مورد نظر است و تعبیر و توصیف دیگر ندارد چون نمایندگان همیشه در بررسی جزئیات امکان تغییر آن را حتی به‌صورت اساسی دارند.
کلیات بودجه از سوی مجلس رد شد و در کمتر از 72ساعت پس از آن با اصلاحاتی که مورد نظر دولت بود به صحن بازگشت و این‌بار از سوی مجلس تأیید شد و همین امر هم سبب شد که رأی به کلیات با اصلاحاتی که مورد انتقاد آنها بود بازهم جالب‌توجه و خبر‌ساز شود. البته برخی در مجلس گفتند رد کلیات بودجه واکنشی از طرف نمایندگان بود که در اعتراضات مردمی در دی‌ماه به خاطر وضعیت اقتصادیشان به خیابان‌ها آمدند. آنها می‌گفتند پیام این رأی مخالف این است که بودجه سال آینده باید بیشتر بر رفاه و معیشت اقشار آسیب پذیر تمرکز شود.

طرح دو سؤال بی‌سرانجام از رئیس‌جمهور 

 اواسط تابستان بود که نخستین طرح سؤال از حسن روحانی به‌دلیل معضلات و مشکلات مالباختگان مؤسسات مالی جمعی از مجلسی‌ها را برای طرح سؤال از رئیس‌جمهور با هم متحد کرد. طرحی که به واسطه رایزنی‌های دولتمردان و هیأت‌رئیسه مجلس چندین بار پیاپی امضاهایش از حد نصاب می‌افتاد و اعلام وصول آن در بهارستان را با مشکل مواجه کرده بود و در نهایت با فرستادن سه نماینده وی‍ژه روحانی -کرباسیان، ‌سیف و نهاوندیان- به مجلس سؤال‌کنندگان مجاب به انصراف از طرح سؤال از روحانی شدند. در پی آن اما جمعی دیگر از نمایندگان استارت طرح سؤال دومی از رئیس‌جمهور را کلید زدند. به گفته امضا کنندگان طرح سؤال دوم از حسن روحانی عدم‌پاسخگویی بموقع و مناسب دولتمردان به ویژه رئیس بانک مرکزی به سؤالات نمایندگان در مورد مؤسسات مالی و اعتباری، افزایش نوسانات شدید بازار ارزی و نبود رونق اقتصادی محسوس در کشور مهم‌ترین فاکتورهایی است که مجلس را در طرح سؤال مجدد از رئیس‌جمهوری متحد کرده است. اعلام وصول این طرح همچنان محل مناقشه امضا‌کنندگان و هیأت‌رئیسه مجلس است.

استیضاح 3وزیردر دقیقه 90و اعتماد دوباره مجلس 

13اسفند‌ماه بود که طرح‌های استیضاح علی ربیعی وزیر کار، عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی و محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی از سوی هیأت رئیسه اعلام وصول شد. اعلام وصول سه طرح استیضاح در جلسات علنی روزهای آخر سال 96خبر شوک‌آوری بود که هم دولتمردان و هم مجلس منتقدان به این رویه را بهت‌زده کرد.
نکته دیگری که در مورد استیضاح وزرای مذکور قابل توجه و تأمل بود اینکه جنس، رنگ و بوی این استیضاح‌ها با دیگر استیضاح‌ها 2تفاوت داشت که یکی نوع ورود یکباره مجلس به سه استیضاح و دیگری هم برخورد وزرای مورد نظر با اقدام مجلس بود. برخورد وزرای کار، راه و کشاورزی به این دلیل متفاوت بود که آنها به‌رغم روال مرسوم و رایزنی و لابی‌های فشرده در روزهای نزدیک به روز استیضاح چنان که باید و شاید بهارستان را محور رایزنی‌هایشان قرار ندادند و برخلاف رویه مرسوم، بحث میان نمایندگان و وزارتخانه‌ها را به رسانه‌ها کشانده‌ و به تعبیری دست به افشاگری زده‌اند و بعضا اعلام می‌کنند که برخی از نمایندگان مجلس از آنها باج‌خواهی می‌کنند. به‌رغم جنجال‌آفرین بودن موضع‌گیری‌های مجلس و وزرای مذکور در روزهای پیش از استیضاح‌ها اما جلسات بررسی 3استیضاح جلساتی آرام و کم‌حاشیه بود. در نهایت هم در دو روز متوالی در تاریخ و 22 و 23اسفندماه 3استیضاح در دستورکار مجلس قرار گرفت و هر سه وزیر از مجلس رأی اعتماد مجدد گرفتند.