ویروس کرونا در آینده چه رفتاری خواهد داشت؟
محتاط و خوش بین
نگار حسینخانی_روزنامه نگار
می‌گویند موج دومی در راه است و باید از فردا ترسید؛ از فرداها. روابط و تماس‌های روزافزون مردم به گمانه‌های شیوع مجدد و موج دوم کرونا دامن زده و خیلی‌ها را نگران ماه‌های آتی کرده است. اما چقدر باید به این گفته‌ها امیدوار بود؟ چرا باور اینکه دوباره باید مراقبت‌های بیشتری به خرج بدهیم ما را ترسانده و آیا ما می‌توانیم مانع چنین روندی باشیم؟ در این روزها که هر روز آماری از مبتلایان و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در رسانه‌ها منتشر می‌شود، پزشکان و پرستاران با کم شدن آمار مرگ‌ومیر مردم را همچنان به همکاری دعوت می‌کنند. اما در عین حال خوش‌بین هستند که این ویروس سایه‌اش را کم‌کم از زندگی مردمان جهان برخواهد چید. اما رفتار ما در گذر از این بزنگاه، مهم خواهد بود. در این‌باره چند تن از متخصصان درباره رفتار آتی ویروس کرونا گفته‌اند.
رفتارشناسی کرونا
مریم دادگر_ متخصص بیماری‌های عفونی
این روزها این جمله را بارها می‌شنویم که «با افزایش تعداد تماس‌ها در جامعه، باید منتظر موج دوم کرونا باشیم.» با توجه به اینکه ریشه اصلی این بیماری در الگوی رفتاری جامعه است، با چگونگی مراقبت‌های جامعه‌گستره این بیماری نیز محدود یا شایع می‌شود. این به معنی آن است که قرنطینه برکاهش تعداد ابتلا و تلفات نقش مهمی دارد. بیماری سیستمی دینامیک دارد و از رفتار ما بازخورد می‌گیرد.
حالا که سیاست‌های مربوط به قرنطینه به سختگیری گذشته انجام نمی‌شود، شاید باید نگران موج دوم بیماری بود. البته این هشدار مرکز پژوهش‌های مجلس است. در بخشی از این مطالعات آمده: «بعضی اپیدمیولوژیست‌ها معتقدند موج دوم شیوع بیماری رخ خواهد داد ولی زمان و بزرگی آن قابل تعیین نیست. زیرا این بیماری داینامیک و تحت‌تأثیر عوامل مختلفی است. به‌نظر می‌رسد بیماری‌هایی نظیر کووید- 19رفتار فصلی داشته باشند. پس انتظار می‌رود در فصل بعدی سرما، این بیماری را مجدد تجربه کنیم و به‌احتمال قوی در ایران موج اول و دوم تحت شرایط موجود (سیر طولانی کنترل اپیدمی اول) از هم قابل تفکیک نباشد.»
حتی کشورهایی که گفته می‌شد کروناویروس را مهار کرده‌اند، خبر از شیوع موج دوم بیماری می‌دهند. این درست است که در مدل‌های کلاسیک مربوط به شیوع بیماری‌های واگیردار فقط یک پیک وجود دارد اما در جامعه‌ای که تعداد تماس بین افراد مدام کاهش و افزایش پیدا می‌کند، طبیعی است که رفتار سیستم متفاوت باشد. منظور از موج دوم شاید همین باشد، درصورتی که روند قرنطینه ادامه پیدا کند، همان روند نزولی ادامه پیدا خواهد کرد و در غیراین صورت با صعود و اوج بیماری مواجه خواهیم شد. پیش‌بینی ترسناک مرکز پژوهش‌ها این است که ۸۰۰هزار نفر در ایران به کروناویروس مبتلا می‌شوند. اما رفتار هر فردی در جامعه می‌تواند به کاهش این عدد کمک کند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این عدد علاوه بر ویژگی‌های مربوط به بیماری، تأثیر الگوهای رفتاری افراد است.
این عدد باید کنترل شود و به پایین‌تر از یک برسد تا بتوانیم بگوییم بیماری کنترل شده است. یکی از ویژگی‌های رفتاری تعداد تماس‌های فرد مبتلا با اشخاص دیگر است، به همین دلیل شست‌وشوی مرتب دست‌ها، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و در بهترین حالت قرنطینه منجر به کاهش این عدد می‌شود. براساس سناریوهای مرکز پژوهش، با توجه به نحوه ایزوله شدن افراد، از ۸۱۱ هزار تا ۲.۴ میلیون نفر در سراسر کشور به کروناویروس مبتلا می‌شوند و تعداد قربانی‌ها هم در خوش‌بینانه‌ترین سناریو به بیش از ۶ هزار نفر می‌رسد و اگر هم هیچ اقدامی انجام نشود، ۶۰میلیون نفر به بیماری مبتلا می‌شوند.
نبرد تازه‌ای در کار نیست
حمید عمادی_ رئیس بخش بیماری‌های عفونی بیمارستان امام‌خمینی(ره)
درباره بیماری کرونا نیز مانند خیلی موقعیت‌های دیگر، با 2 گروه از افراد روبه‌روهستیم؛ افراط‌گرایان و تفریطیان. درحالی‌که میانه‌روی بهترین راه برای زندگی سالم است. با توجه به اینکه امید می‌رود با موج دومی از بیماران روبه‌رو نباشیم، باید به این نکته اشاره کرد که حتی در کشور چین که نمونه‌های تازه‌ای دوباره مراجعه کرده‌اند این نمونه‌ها تبدیل به موج تازه‌ای نشده‌اند. ویروس کرونا مانند ویروس آنفلوآنزا که هر سال جمعیتی را درگیر می‌کند، ممکن است بازگشت‌هایی داشته باشد اما فروکش خواهد کرد. البته این به‌معنای پایان این ویروس و نابودی آن نیست بلکه به این معناست که از شکل اپیدمی بودن و آسیب‌پذیری بخش بزرگی از جامعه درآمده و دیگر آن را به این شکل گسترده نخواهیم داشت. البته این به‌معنای آماده نبودن نیست بلکه نگاه منطقی و مبارزه درست با ویروس است. باور اینکه این ویروس با گرمای هوا بساطش برچیده خواهد شد، مسئله‌ای است که نیاز به تجربه و تحقیق دارد. اما با پیش‌بینی درباره اینگونه، باید به نمونه‌ها نگاه کرد. اگر گرمای هوا از شیوع این بیماری پیشگیری می‌کرد، حتما کشورهایی که از هوای گرم برخوردارند، درگیر آن نمی‌شدند، درحالی‌که چنین نیست. از سویی حتی گرمای 40درجه هوا ممکن است سطوح آفتابگیر خیابان را خیلی زودتر از آلودگی پاک کند اما درنظر بگیرید کسی که به این بیماری مبتلاست و با شما در یک محیط قرار می‌گیرد یا در محل کار و زیر باد کولر هستید، بیماری‌اش را به شما منتقل خواهد کرد.
گرمای هوا باعث پیشگیری صد درصد نیست اما کمک خواهد کرد. البته باید به این توجه کرد که ویروس کرونا چندان به سرعت جهش پیدا نکرده و تغییرات آن به آرامی صورت می‌گیرد. ساختمان بزرگ و سنگین و شکل این ویروس احتمال جهش یافتگی‌اش را به‌وجود می‌آورد اما نه چندان به سرعت. مهم‌ترین وظیفه مردم در این بزنگاه تاریخی، رعایت اصول بهداشتی چون عطسه و سرفه ایمن، شست‌وشوی مرتب دست، دوری آن از دهان و صورت و... است. رعایت همین نکات ساده که همه با آن آشنایی دارند، به‌عنوان پایه ایمنی محافظ ما خواهد بود. اما شاید این ویروس هم نتواند مانع از فراموش‌کاری ما شود. هم‌اکنون تلاش‌هایی برای ساخت واکسن انجام می‌شود اما مگر چند درصد مردم از آن استفاده خواهند کرد؟ با توجه به شیوع بیماری آنفلوآنزا و خطرناکی و کشنده‌بودن آن، چند درصد از این واکسن استفاده می‌کنند؟ با اینکه هر سال وزارت بهداشت بخشی از این واکسن را رایگان برای پرسنل پزشکی اختصاص می‌دهد، بسیاری از پزشکان از واکسینه شدن امتناع می‌کنند.
واکسن آنفلوآنزا را چند درصد از مردم جدی می‌گیرند؟ بخشی از مردم همواره اهمال می‌کنند. اما هم‌اکنون که واکسن کووید- 19وجود ندارد بهتر است بهداشت فردی را رعایت کنیم. رعایت همه این موارد پیشگیری از بیماری است. باید بدانیم کادر درمان خسته و فرسوده شده است. موج دوم حتما کادر درمان را بیشتر آزار خواهد داد. این ارتش از جنگ بازگشته، تحمل نبرد تازه‌ای ندارد. امیدوارم با رعایت مردم، موج دومی در راه نباشد.
شیوع مجدد، موج دوم
داوود خلیلی_ متخصص اپیدمیولوژی
این روزها شاهد ظهور ویروسی هستیم که رفتار انسان و نحوه زیست او را در سال‌های آینده تغییر خواهد داد. بنابراین انسان نیازمند آن است، رفتار متناسب با عملکرد این ویروس را یاد بگیرد و در مقابله با آن تلاش کند. در این دوران آموزش‌هایی به ما داده شده که بی‌شک مخصوص همین چند‌ماه و یک‌سال نیست. بلکه باید این رفتار در زندگی همه ما نهادینه شود تا کمتر در معرض آسیب قرار بگیریم و شاهد شکل‌گیری اپیدمی‌ها در جهان نباشیم. همه ما اکنون با نگرانی‌هایی درباره موج دوم کرونا روبه‌روییم. وقتی محدودیت‌ها برداشته شد و ارتباط مردم با یکدیگر به روال قبلی خود بازگشت، نگرانی‌ها درباره به‌وجود آمدن موج تازه‌ای نیز شکل گرفت. همه ما خوب می‌دانیم کووید- 19ویروس ناشناخته‌ای است و اطلاعات چندانی درباره آن وجود ندارد که بتوان این ویروس را در آینده رفتارشناسی کرد. اما به استناد آمار، اکثر کشورها در مبارزه با این ویروس یا سیر سریع صعودی‌شان متوقف شده و به سطح ثابتی در ابتلا و مرگ‌ومیر رسیده‌اند یا سیر نزولی را طی می‌کنند. در ایران نیز شاهد سیر نزولی ملایمی هستیم و امیدواریم این سیر نزولی زودتر تسریع شود. درست است که ما شاهد کاهش بیماری به شکل بطئی هستیم اما امیدواریم که با برگشت افراد به‌کار و فعالیت‌های معمول این سیر کاهشی متوقف نشده و بیماری کنترل شود. شاید اگر مردم زمان بیشتری در خانه می‌ماندند و مراکز دیرتر شروع به فعالیت می‌کردند روند بیماری کنترل شده و موارد ابتلا بسیار محدودتر می‌شد. در آن صورت بود که ما قادر بودیم موارد را درست‌تر پیگیری کرده و بیماریابی کنیم. از اطرافیان بیماران تست بگیریم و به محض شناسایی فرد مبتلا و اطرافیان او، آنها را ایزوله کرده و کمک کنیم که بیماری به نقاط دیگر سرایت نکند. اما وقتی تعداد بیماران زیاد و پراکنده می‌شود، این امکان برای وزارت بهداشت و دیگر مسئولان سخت خواهد شد که موارد مبتلا شده را به درستی کنترل کنند. با کنترل و پیگیری افراد مثبت و اطرافیان او، روند درمان نیز راحت‌تر طی می‌شود. شیوع مجدد و موج دوم که با بازگشایی مراکز صنعتی، تجاری، کارگاه‌ها و دفاتر شکل خواهد گرفت، خیلی‌ها را نگران کرده است. با توجه به سابقه‌ای که از رفتار و عملکرد ویروس کرونا در اختیار داریم، با موج تازه‌ای از پذیرش، بستری، و مرگ‌ومیر روبه‌رو خواهیم شد. مگر اینکه ما درس‌هایمان را گرفته باشیم و رفتارمان به کلی تغییر کرده باشد؛ مثلا فاصله‌گذاری اجتماعی به درست‌ترین شکل ممکن رعایت شود. افراد در محیط کار ایمنی و بهداشت کامل را رعایت کرده، از ماسک استفاده کنند. مواد ضدعفونی و بهداشتی در اختیار همه قرار بگیرد و فاصله فیزیکی بین افراد چه در مسیر و چه محل کار حفظ شود. در اینصورت و با رعایت کامل، انتظار می‌رود شاهد گسترش اپیدمی نباشیم. باید به این نکته توجه کنیم؛ تا زمانی که واکسن این ویروس کشف نشده و مردم در مقابل آن واکسینه نشده باشند، ممکن است هر سال با ویروس کرونا به‌خصوص در فصول سرد درگیر باشیم. بنابراین همانطور که افراد با بیماری‌های زمینه‌ای مجبورند هر سال برای ایمنی در برابر ویروس آنفلوآنزا بیشتر مراقبت کنند و حتی واکسن بزنند، باید همین رفتار را نیز در برابر کرونا هم پیش بگیرند و رفتارهای پیشگیرانه را رعایت و به یکدیگر گوشزد کنند.
راه گریز
با توجه به سابقه‌ای که از رفتار و عملکرد ویروس کرونا در اختیار داریم، با موج تازه‌ای از پذیرش، بستری، و مرگ‌ومیر روبه‌رو خواهیم شد. مگر اینکه ما درس‌هایمان را گرفته باشیم و رفتارمان به کلی تغییر کرده باشد؛ مثلا فاصله‌گذاری اجتماعی به درست‌ترین شکل ممکن رعایت شود. افراد در محیط کار ایمنی و بهداشت کامل را رعایت کرده، از ماسک استفاده کنند
در همینه زمینه :