شعارهای پوپولیستی راهی تکراری برای خلق وابستگی سیاسی
صادق زیباکلام_استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران
استفاده دولت‌ها از وابستگی مردم به موضوع خاصی در جهت منافع خودشان، در کشورهای مختلف به‌خصوص کشورهایی که انتخابات چندان زمینه چرخش قدرت و حاکمیت نمی‌شود، رایج است. همواره این احتمال وجود دارد که دولت‌ها یا نهادهای دیگر سیاست‌هایی بنا بگذارند که دولت‌های بعدی راه دیگری برای برون رفت از آن مشکلات نداشته باشند و به اجبار آن سیاست‌ها را ادامه دهند، چرا که مردم به آن سیاست غلط وابسته شده‌اند و نفع آن دولت هم در پیشبرد آن سیاست غلط است. به‌عنوان مثال پرداخت «یارانه فله‌ای» موضوعی است که در این دسته قرار می‌گیرد. در ابتدا که بحث پرداخت یارانه مطرح شد، آن را با عنوان «طرح هدفمندسازی یارانه‌ها» نامگذاری کردند، به‌عبارت دیگر قرار بود یارانه‌ای که دولت پرداخت می‌کند، هدفمند باشد.
مقصود از هدفمند این بود که مبلغ پرداخت‌شده از سوی دولت، به‌دست لایه‌های ثروتمند جامعه نرسد بلکه اقشار محروم جامعه آن را دریافت کنند. به فرض، اگر دولت یارانه برق، آب، گاز و بنزین را پرداخت می‌کند، این پرداخت‌ها مدیریت شده باشد تا اقشار ثروتمند جامعه قیمت حقیقی را پرداخت کنند. متأسفانه در ایران به‌دلیل گرایش بسیاری از مسئولان به پوپولیسم و هراس از اینکه با تصمیمی در حوزه اقتصادی، مردم به آنها معترض شوند، دولت‌ها یکی پس از دیگری سیاست‌های غلط را ادامه می‌دهند و با خود اینگونه تحلیل می‌کنند که چرا دولت ما هزینه اعمال یک سیاست را بدهد؟
در زمان محمود احمدینژاد -رئیس‌جمهور سابق- تلاش کردند تا موضوع یارانه‌ها را به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که تنها اقشار محروم جامعه یارانه نقدی دریافت کنند اما در گذر زمان وقتی سختی این اقدام برایشان نمایان شد و متوجه شدند که اجرای درست قانون ممکن است موجب بروز نارضایتی‌های مردمی شود، تصمیم به اجرای ناقص قانون گرفتند.
آقای احمدینژاد در آن زمان گفتند که این پول برای خود مردم است و همه مردم باید سهم‌شان را دریافت کنند. در نهایت چنین تصمیم‌گیری‌ای موجب شد تا فردی که درآمد کلان داشت همانند فردی که درآمدش زیر خط فقر بود، یارانه 45هزار تومانی را دریافت کند.
با بررسی چنین تصمیماتی، این سؤال در ذهن ایجاد می‌شود که چرا دولت‌ها در بازه‌های زمانی مختلف، تن به تصمیمات غلط اما پوپولیستی می‌دهند؟ دلیل کاملا واضح است، اساس و بنیان دولت‌ها بلندمدت نیست و صرفا دست به اجرای یک سری سیاست‌های پوپولیستی می‌زنند.
دولت‌ها برای آنکه خدشه‌ای به محبوبیت‌شان وارد نشود، دست به این سیاست‌های پوپولیستی می‌زنند و در ادامه موجب وابستگی نادرست اقتصادی در میان مردم می‌شوند. بر همین اساس دولت‌ها ترجیح می‌دهند از وابستگی مردم به سیاست‌های پوپولیستی‌شان در جهت حفظ قدرتشان بهره ببرند. در واقع شعارهای پوپولیستی ارائه‌شده از سوی دولت‌ها موجب وابستگی مردم می‌شود، درحالی‌که آن شعارها به ضرر خود مردم است.
در کنار ایجاد وابستگی‌های اقتصادی، دولت‌ها در بحث‌های سیاسی هم دست به ایجاد وابستگی‌های ذهنی زده‌اند، به‌عنوان مثال در ایران موضوع آمریکاستیزی، غرب ستیزی و صدورانقلاب، شعارهایی هستند که در نهایت موجب وابستگی سیاسی در میان برخی از مردم شده‌اند و اگر کسی موضوع تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا را مطرح کند- به‌دلیل آنکه وابستگی سیاسی ایجاد شده در میان مردم- هرگونه تغییر با مانع روبه‌رو می‌شود، به این شکل دولت‌ها در جهت منافع حکومت‌داری خودشان از این وابستگی بهره می‌برند.
