سرو سایه گستران

معراج قنبری

محمد بهرامی، دوازدهم مهرماه سال ۱۳۰۵ در رحمت‌آباد رودبار متولد شد. او در زمان تحصیل دوره ابتدایی، در هنرستان هنرهای ملی ایران (اداره صنایع مستظرفه) به آموختن هنر مشغول شد. تحصیلات دوره متوسطه را در مدرسه ایرانشهر گذراند و در این دوره در «گالری تقوی» نیز کار می‌کرد. فعالیت حرفه‌‌ای بهرامی از اطلاعات ماهانه شروع شد. پیش از تاسیس دانشکده‌ها و تشکیل رشته گرافیک، طراحان آن روزگار با برپایی آتلیه‌های خصوصی کوچک و بزرگ، پایه‌های طراحی‌ گرافیک معاصر ایران را شکل دادند. آتلیه آرک (بهرامی) از نخستین آتلیه‌های طراحی ‌گرافیک در ایران بود. محمد بهرامی این آتلیه را در سال 1325 در خیابان لاله‌زار تاسیس کرد. او همزمان با مدیریت این آتلیه، برای ادامه تحصیلات آکادمیک به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران رفت. بسیاری از هنرمندان و طراحان گرافیک مطرح معاصر، ازجمله پرویز کلانتری، مرتضی ممیز، آیدین آغداشلو، محمد احصایی، علی‌اکبر صادقی، باریس آسیریان، محمد تجویدی، علی شاه‌میری، علی‌اصغر معصومی، حسین اسلامیان، محمدعلی زاویه، عبدالله باقری، نصرت‌الله خوانساری، رضا مافی، عباس کوه‌زاد و... در این آتلیه مشغول به فعالیت بودند. بهرامی می‌گوید که در آن دوران حدود 
18-17نفر در آتلیه مشغول به‌کار بودند. مرتضی ممیز در آخرین گفت‌و‌گوی منتشر شده‌اش می‌گوید: «من از سال1335 در آتلیه آقای بهرامی و زیر دست ایشان شروع کردم به کار گرافیک‌کردن و یاد گرفتن آن». آیدین آغداشلو نیز در یادداشتی درباره محمد بهرامی می‌نویسد: «آتلیه بهرامی مکتبی بود که همراهی و همکاری هنرمندان رشته‌های مختلف گرافیک آن روزگار را ممکن و مقدور می‌کرد. من بخت این را داشتم که سلیقه تصویرگری‌ام را با تماشای نمونه‌هایی از کار او در دهه۱۳۳۰ بنیان کنم». 
بهرامی در گفت‌وگوی منتشر نشده‌ای با نگارنده این متن می‌گوید: «14سال داشتم که آقایی به نام منوچهر مهران، باشگاهی به نام «نیرو و راستی» تاسیس کرده بود. من در این باشگاه ورزش می‌کردم. آقای مهران متوجه شده بود که من نقاشی می‌کشم. او می‌خواست مجله‌ای با همین نام منتشر کند. یک روی جلد به من سفارش داد. آقای مهران این طرح را برای چاپ به چاپخانه اطلاعات برد. مرحوم احمد شهیدی در آن زمان سردبیر اطلاعات ماهانه بود. ایشان از آقای مهران خواسته بود تا طراح جلد را به او معرفی کند. رفتم و ایشان داستانی به من داد تا طراحی کنم. اگر اشتباه نکنم نام داستان «انتقام» بود. از همان زمان همکاری من با اطلاعات ماهانه و هفتگی آغاز شد و نزدیک به 7سال ادامه داشت». 
او درباره روند شکل‌گیری و تاسیس این آتلیه نیز که  می‌گوید: « شاگردی در اطلاعات داشتم به نام جواد هاتف همکار من بود. بعد از مدتی که در روزنامه با هم کار کردیم، در خیابان لاله‌زار یک ساختمان جدید ایجاد شد به نام «سرای ابهری». من رفتم نگاه کردم، یک سالن تقریبا کوچک بود. بزرگ نبود. اجاره کردم و نخستین آتلیه‌ام در خیابان لاله‌زار در این محل بود. کمی پایین‌تر از سینما ایران». نام این آتلیه در عمر هفده‌ساله‌اش چندین بار تغییر کرد. ماجرای انتخاب این نام‌ها را نیز از زبان بهرامی نودوچهارساله بخوانید: «نخستین نام آتلیه‌ «آرک» بود. بعد از جدا شدن همکار و شریکم جواد هاتف، زمانی که در خیابان لاله‌زار بودم، این نام شد آتلیه «بهرامی». زمانی که به خیابان شاه‌آباد رفتم، این نام به آتلیه «پارس» تغییر کرد. جمعیت آتلیه زیاد شد. شاگردانم بیشتر شدند. در لاله‌زار اگر 2 یا 3 شاگرد داشتم، در شاه‌آباد شدند ده پانزده نفر. دلیل این تغییر نام این بود که دیگر تنها نبودم و برای عمومیت دادن به‌ کار نام آتلیه را از انحصار نام فامیلی خودم درآوردم». عمده کارهای این آتلیه ادبی بود؛ کارهایی برای شعرا و نویسندگان؛ هر آنچه یک کتاب نیاز داشت. جلد کتاب‌های مصور برای نخستین بار از درِ این آتلیه بیرون آمد؛ نقاشی‌های سیاه و سفید برای اشعار نیما یوشیج، فریدون مشیری، فروغ فرخزاد، نادر نادرپور، احمد شاملو، نصرت رحمانی، فریدون کار و... ؛ طراحی نشانه برای ناشرانی چون امیرکبیر و نیل. و بی‌شمار کارهای عمده و شاخص در تاریخ طراحی گرافیک نوین ایران. آتلیه بهرامی یک دانشگاه خصوصی بود.