آخرین ارزیابی از عرضه و تقاضا آینده‌ای به سیاهی نفت

شبنم سیدمجیدی_روزنامه نگار

گفته می‌شود نفت، خونی است که در رگ‌های اقتصاد جهان جریان دارد و در سال2020 با بحرانی که جهان را در بر گرفته، شریان حیاتی اقتصاد در حال خونریزی است. در حالی‌که ویروس کووید- 19 کارگران را در خانه و هواپیماها را روی زمین نگه می‌دارد، تقاضا برای نفت، سریع‌تر و بیشتر از هر برهه دیگری در تاریخ کاهش یافته است. با تقویت این شوک، کشمکش خشن میان عربستان و روسیه از اوایل‌ ماه مارس شروع شد و این آغاز جنگ قیمت نفت بود. ‌ماه گذشته، قیمت نفت بیش از 50درصد سقوط داشت و این صنعت غول‌پیکر را در سردرگمی رها کرد.
23فروردین (13آوریل) ابرقدرت‌های انرژی در دنیا، بالاخره به نقطه‌ای رسیدند که تصمیم گرفتند به توافق جدیدی برای بالانگه‌داشتن قیمت‌ها برسند. سازمان اوپک و متحدانش شامل روسیه گفتند که از اول می ‌تا پایان ژوئن (12اردیبهشت تا 10تیر) تولید خود را روزانه 9.7میلیون بشکه کاهش خواهند داد که خودش یک رکورد محسوب می‌شود. نشست تاریخی اوپک برگزار شد اما کاهش قیمت نفت از آن زمان سیر سریع‌تری گرفت و تا 20آوریل قیمت نفت تگزاس آمریکا برای نخستین بار در طول تاریخ منفی شد و به رقم 37- دلار رسید. بهای نفت اوپک نیز در این تاریخ به 14دلار سقوط کرد و نفت برنت در سیر کاهشی، به رقم 17دلار رسید. در این میان صنعت نفت آمریکا چنان ضربه سهمگینی خورد که بی‌سابقه بود. آمریکا که از سال2018 به‌عنوان نخستین کشور دنیا در زمینه تولید نفت شناخته شده، حالا چشم‌انداز خوبی را پیش روی خود نمی‌بیند. خیلی از کارشناسان می‌گویند پیمان جدید اوپک در وضعیت صنعت نفت دنیا بی‌تأثیر خواهد بود اما از آنجا که انتخاب دوباره دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، به حفظ شغل کارگران صنعت نفت در ایالت‌های تولید‌کننده نفت شیل یعنی اوهایو، پنسیلوانیا و تگزاس بستگی دارد، درباره این پیمان استدلال‌های مثبتی می‌کند؛ «صنعت نفت خیلی سریع‌تر از آنچه انتظار می‌رود بهبود خواهد یافت.»
اما در حقیقت، شرکت‌های خصوصی نفتی، شرکت‌های نیمه‌دولتی و کشورهایی که به صادرات نفت و حامل‌های انرژی متکی هستند باید خود را آماده دوره طولانی رنج و تهیدستی کنند. از سوی دیگرآنها می‌توانند از این بحران، استفاده و بازسازی و تغییراتی را که لازمه مقابله با شرایط گرمایش زمین است، آغاز کنند.

آینده چه خواهد شد؟
طبق پیش‌بینی کارشناسان نفتی، بعید است هیچ معامله بزرگی در یکی‌دو هفته آینده اتفاق بیفتد. احتمالا در ‌ماه جاری، میزان تقاضای جهانی 29میلیون بشکه در روز کاهش یابد که این میزان سه‌برابر مقدار وعده‌داده‌شده در توافقنامه اوپک برای کاهش تولید است. شرکت‌های خصوصی خارج از اوپک هم ممکن است کاهش تولید داشته باشند اما میزان آن نامشخص است.
 هیچ‌کس نمی‌داند که تقاضا چه زمانی زیاد خواهد شد. انبارهای نفت در حال پرشدن است و ظرفیت ذخیره‌سازی‌ طی چند هفته می‌تواند تمام شود.
از سوی دیگر، توافق اوپک هم بسیار متزلزل است. روسیه دومین تولیدکننده نفت دنیا که از سال2016 با اوپک همکاری کرده، پیش از این معمولا مفاد توافقات را نادیده گرفته است. غیرمحتمل است که آمریکا به‌طور دائم به اوپک ملحق شود. پیمان جدید تضمین می‌کند که تولید در آمریکا کاهش یابد اما دلالان تگزاس به نشانه‌های قیمتی و سود، پاسخ می‌دهند، نه قول و قرارهای حکومتی.
وقتی مکزیک، شرایط اوپک را برای کاهش تولید نفت رد کرد، توافق تقریبا از هم پاشید و نشان داد که چطور یک کشور می‌تواند فاجعه ایجاد کند. البته عربستان همچنان تخفیف‌های خوبی برای نفت خام داخل مرزهای آسیا در نظر می‌گیرد که نشانه اشتیاق این کشور برای دفاع از موقعیت قدرتمند خود در مهم‌ترین بازار نفت است.
آخرین دلیل برای بدبینی و تردید به مؤثربودن این توافق، این است که بحران کرونا می‌تواند تقاضای طولانی‌مدت نفت را کاهش دهد؛ چراکه صدها میلیون نفر با دورکاری، انجام پروازهای کمتر و ایجاد آلودگی کمتر شهری، تجربه‌ای را می‌گذرانند که می‌تواند تغییراتی دائمی در دنیا ایجاد کند. این تجربه می‌تواند به تغییر افکار عمومی و دگرگونی در ساختار اقتصادهای مبتنی بر نفت منجر شود. بنابراین تولیدکنندگان نفت با بی‌ثباتی در تقاضا و تولید نفت در سال‌های آتی روبه‌رو هستند.ایران و ونزوئلا که قبلا ‌تحت فشار تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌اند، مشکلات بیشتری را شاهد خواهند بود. کشورهای پرهزینه با حکومت‌های ضعیف مثل نیجریه و آنگولا، با بحران فرار سرمایه‌ها روبه‌رو هستند.
به گزارش اکونومیست، در سال گذشته میلادی، ورشکستگی میان تولیدکنندگان نفت آمریکایی 50درصد افزایش یافت. در سال2020 این رقم حتماً باز هم افزایش خواهد یافت. انتظار می‌رود پیامدهای بزرگ‌تر صنعت نفت در سال‌های بعد اتفاق بیفتد. بی‌ثباتی باعث کاهش اشتهای سرمایه‌گذاران برای پروژه‌های جدید می‌شود. همین حالا نیز شرکت‌های نفتی هزینه‌های سرمایه را حدود 25درصد کاهش داده‌اند. رشد حیرت‌آور شیل، کاهش خواهد یافت. صادرکنندگان بزرگ نفت، ازجمله عربستان سعودی باید هزینه‌های عمومی و تنوع محصولات را کاهش دهند. سال‌هاست که صنعت نفت به‌دلیل تغییرات اقلیمی، با چالش احتمالی محدود‌شدن تقاضا مواجه است. این تهدید به ایجاد هرج و مرج میان تولیدکنندگان نفت می‌انجامد زیرا سرمایه‌ها آب می‌رود و شرکت‌ها برای به‌دست‌آوردن سهم خود در بازاری که هر روز کوچک‌تر می‌شود، با هم می‌جنگند. در نهایت مقدار زیادی نفت، این کالای گرانبها، برای همیشه زیر زمین باقی می‌ماند.
رسیدن به اوج تقاضا ممکن است سال‌ها طول بکشد اما تولیدکنندگان نفت باید آشفتگی ناشی از کووید-19 را آنگونه که هست، ببینند: این یک اتفاق موقت و گذرا نیست بلکه نشانه‌ای از آینده‌ای است که قرار است بیاید.

 سقوط تقاضا
احتمالا در ‌ماه جاری، میزان تقاضای جهانی 29میلیون بشکه در روز کاهش یابد که این میزان سه‌برابر مقدار وعده‌داده‌شده در توافقنامه اوپک برای کاهش تولید است