رقابت فناوری با پرده نقره‌ای سینما

عمادالدین قاسمی پناه_خبرنگار

فیلم دیدن روی پرده عریض سینما سال‌هاست که یک تفریح و سرگرمی همگانی در جهان بوده است و تاکنون هم فناوری‌های جدید خیلی ضربه‌ای به کسب‌وکار سینماداران نزده بودند. با شیوع نوع جدید ویروس کرونا اما اتفاقی بی‌سابقه در جهان رخ داد. برای نخستین بار در این وسعت سینماها در گوشه و کنار دنیا تعطیل شدند. به گفته یک کارشناس، این صنعت به‌خاطر این بیماری همه‌گیر، امسال خسارتی بالغ بر 15میلیارد دلار را متحمل خواهد شد.
در این میان، اما تمایل مردم به‌تماشای فیلم کاهش نیافت و تصمیم گرفتند که با استفاده از روش‌های گوناگون این نیاز فرهنگی را رفع کنند. پخش‌کنندگان هم تمام تلاش خود را بر این گذاشتند که سبک تماشای فیلم را برای مردم دچار تحول کنند.
مهم‌ترین روشی که مردم می‌توانستند از آن بهره بگیرند، استفاده از تکنولوژی‌های موجود بود که بخش عمده آن به لطف اینترنت امکان‌پذیر می‌شد. در ایران برای نخستین بار یک فیلم جدید که تاکنون روی پرده‌های سینما اکران نشده بود، از طریق پلتفرم‌های VOD با بلیت‌­فروشی روی تلویزیون خانه‌ها اکران شد. در کشورهای دیگر هم از این روش استفاده شد و به‌عنوان مثال سرویس نتفلیکس تلاش کرد که این خلأ را پر کند.
در روشی دیگر بعضی از شرکت‌ها با ارائه فیلم‌های سه‌بعدی و استفاده از هدست‌های VR سینما را به خانه‌ها آوردند تا مردم به شکلی واقعی‌تر حضور در سینما را احساس کنند. البته یکی دیگر از روش‌ها، دانلودهای غیرقانونی فیلم بود که حقوق مادی تهیه‌کنندگان فیلم نادیده گرفته می‌شد. آمارها نشان می‌دهد در هر کشوری که قرنطینه سختگیرانه‌تر اجرا شده میزان دانلود فیلم و سریال‌ها بیشتر بوده است.

جشنواره سه‌بعدی در خانه
کسانی که از هدست‌های Oculus Go یا Oculus Quest استفاده می‌کنند، می‌توانند در سراسر دنیا به 15فیلم سه‌بعدی که از سوی جشنواره فیلم Tribeca ارائه می‌شود به‌صورت رایگان دسترسی داشته باشند. این کار توسط سایت Cinema360 اجرا می‌شود. از آنجا که هدست‌های واقعیت مجازی مانند Oculus Quest در دسترس هستند و بازار انبوه ویدئوهای 360درجه در اختیار مخاطبان گسترده‌ای قرار دارد، خلاقیت‌های بیشتری هم در این تکنولوژی اتفاق می‌افتد. با قراردادن یک بیننده در چنین فضایی که احساس غوطه‌ورشدن را به مخاطب می‌دهد، می‌توان محیط‌های نفسگیر و موقعیت‌های غیرقابل توصیفی ایجاد کرد. یک کارگردان در این تکنولوژی می‌تواند از تکنیک‌های مختلفی مانند نشانه‌های صوتی، نورپردازی یا سمت نگاه شخصیت‌ها بهره بگیرد، اما اگر بیننده نخواهد آنها را ببیند، می‌تواند تجربه متفاوتی نسبت به آنچه کارگردان برنامه‌ریزی کرده، دریافت کند. با استفاده از Cinema360 شما می‌توانید از جهات مختلفی به تماشای فیلم بپردازید. برخی از فیلم‌ها را می‌توانید با نشستن روی مبل یا زمین ببینید، زیرا حرکات صحنه‌های فیلم روبه‌روی شما قرار دارد. بعضی دیگر را هم باید در حالت ایستاده یا روی صندلی چرخان ببینید، زیرا این فیلم‌ها شما را مجبور می‌کنند همه جهات را دنبال کنید تا حرکات شخصیت‌ها را بتوانید ببینید.

افزایش نصب برنامه‌های پخش فیلم
براساس داده‌های جدید شرکت Sensor Towe، اپلیکیشن موبایلی نتفلیکس شاهد افزایش 60درصدی نصب در ایتالیا و افزایش 30درصدی در اسپانیا در هفته گذشته در مقایسه با هفته ماقبل بود. همچنین نصب پلتفرم Prime Video آمازون در مدت مشابه 101درصد در ایتالیا رشد داشته است. طبق گفته شرکت Sensor Tower، نصب نتفلیکس در ایتالیا در هفته گذشته در مقایسه با میانگین هفتگی در ‌ماه فوریه و در اسپانیا 33درصد رشد داشته است.
این شرکت می‌گوید که هنوز شاهد افزایش چشمگیر دانلود برنامه‌های پخش فیلم در ایالات‌متحده نبوده است، اما این آمار می‌تواند در هفته‌های آینده تغییر کند. استودیوها حتی فیلم‌ها را خیلی زودتر از آنچه انتظار می‌رفت، از طریق برنامه‌های دیجیتال پخش می‌کنند، ازجمله فیلم‌های «Birds of Prey» شرکت برادران وارنر و «Invisible Man» شرکت یونیورسال. همچنین دیزنی 3‌ماه زودتر از زمان پیش‌بینی شده، «Frozen II» را برای پخش در دیزنی پلاس آماده کرد. همچنین در بازه زمانی ۷اسفند۹۸ تا ۱۵فروردین۹۹، میانگین زمان تماشای روزانه در پلتفرم ایرانی پخش فیلم «فیلیمو» نسبت به بازه زمانی مشابه‌ ماه گذشته رشدی در حدود ۶۵درصد داشته است. این رشد نشان می‌دهد که نه‌تنها امروز استفاده از پلتفرم‌های آنلاین بیشتر از هر زمان دیگری در زندگی‌ ما گسترش پیدا کرده، بلکه تکنولوژی فرصت پیدا کرده تا ارزشمندترین وجه خود یعنی حفظ سلامت جهانیان را به‌نمایش بگذارد.

چین و آمریکا، بزرگ‌ترین گیشه‌ها
در اوج شیوع بیماری کووید-19 در چین، یک فیلم به‌صورت آنلاین پخش شد که حدود نیم­‌میلیارد نفر آن را تماشا کردند.
استودیوهای فیلمسازی آمریکایی هم از این روش پیروی و فیلم‌ها را به‌جای انتظار برای اکران روی پرده سینما، به‌صورت آنلاین پخش کردند.
بزرگ‌ترین بازار تماشای فیلم در جهان براساس فروش گیشه در اختیار آمریکا و چین است.
چین حدود 60هزار سالن سینما در سراسر کشور دارد که اوایل ژانویه تعطیل شدند. پیش از تعطیلات سال نوی چینی که به‌طور معمول فروش گیشه به 2میلیارد دلار می‌رسید، این بیماری ضربه سختی به این صنعت وارد کرد.
براساس گزارش رسانه‌های چینی، یک فیلم بزرگ به نام «گمشده در روسیه» مستقیما از یک سایت پخش فیلم منتشر شد که بیش از 600میلیون بازدید داشت. این فیلم به وسیله یک غول چینی در حوزه تکنولوژی به‌نام ByteDance و از طریق 2پلتفرم پخش خود به‌صورت رایگان در دسترس بود.
در آمریکا هم، استودیوی فیلم Universal قصد داشت که 3نسخه سینمایی را از طریق پلتفرم‌های پخش فیلم در دسترس مردم قرار دهد. ازاین‌رو، انیمیشن Trolls: World Tour در تاریخ 6آوریل به‌صورت آنلاین منتشر شد.
گیتش پاندیا، سردبیر سایت BoxOfficeGuru.com می‌گوید: شیوع این ویروس در حال تغییر چگونگی انتشار فیلم‌هاست که این موضوع استفاده از این سرگرمی را در خانه‌ها تسریع می‌کند. با بسته‌­شدن تقریبا همه سالن‌های سینما در آمریکا تا زمانی که قابل پیش‌بینی نیست، دست­‌اندرکاران این هنر در حال بررسی این موضوع هستند که چگونه می‌توانند درآمد کسب کنند.
در واقع فناوری‌های جدید و بالارفتن میانگین سرعت اینترنت در جهان باعث شده تا هر روز استقبال از سرویس‌های پخش آنلاین بیشتر شود. این ماجرا حتی روی بینندگان تلویزیون هم تأثیر گذاشته و اینترنت تقریبا جای تلویزیون‌دیدن سنتی را گرفته است. در پلتفرم‌های VOD کاربر به جای انتظار برای دیدن فیلم‌ها یا سریال‌های جدید خودش می‌تواند زمان خالی را برنامه‌ریزی کند و هر زمان به محتوای مورد نظرش دسترسی داشته باشد. با این حال، برخی از استودیوهای فیلمسازی تصمیم به تأخیر اکران فیلم خود تا اواخر سال میلادی گرفته‌اند، ازجمله فیلم جدید جیمز باند با نام«No Time to Die».

سهام نتفلیکسبالاتر از اکسون موبیل
کسب درآمد از پخش آنلاین نه‌تنها امکان‌پذیر است بلکه بسیاری از مخاطبان قبل از شیوع کووید-19 عادت به تماشای آنلاین فیلم‌ها و پرداخت هزینه آن داشتند. بنابراین اگر این همه‌گیری بیش از چند‌ماه دوام داشته باشد، پخش و تماشای آنلاین فیلم‌ها اجتناب‌ناپذیر است. تنها اتفاقی که می‌افتد این است که تماشای فیلم در یک پرده بزرگ به یک صفحه کوچک منتقل می‌شود. بر این اساس، شواهد حکایت از این دارد که همه‌گیری ویروس کرونا سهام نتفلیکس را به رکوردهای جدیدی رسانده و اکنون ارزش سهام آن از شرکت اکسون موبیل، غول نفتی آمریکا هم فراتر رفته است. سهام نتفلیکس چند روز پیش به 439دلار  و سرمایه بازار آن به حدود 183میلیارد دلار رسید. این درحالی است که سهام اکسون موبیل در همین روز بیش از 3درصد کاهش یافت و به 39.15دلار در هر سهم و ارزش بازار آن در پایان روز معاملاتی به حدود 175میلیارد دلار رسید.

تغییر در صنعت سینما با کرونا
شیوع ویروس کرونا برای نخستین بار در تاریخ سینما یک جنجال بزرگ برای صنعت فیلمسازی به راه انداخته است: فیلم‌ها همزمان در سینماها و خانه‌ها در دسترس قرار‌دارند. با تعطیلی سینماها، تمایز میان دیدن یک فیلم در سینما و دیدن همان فیلم از طریق پخش دیجیتال از بین می‌رود. این اتفاق می‌تواند بر قدرت چانه‌زنی و نفوذ استودیوها در مذاکره با زنجیره‌های سینما تأثیر بگذارد و رفتار مشتری را به‌طور دائم تغییر دهد. آخرین اطلاعیه دیزنی به این صورت منتشر شد: انیمیشن «Onward» استودیوی پیکسار برای خرید دیجیتال با قیمت 19.99دلار از جمعه شب در دسترس خواهد بود و سپس با سرویس اشتراک دیزنی‌­پلاس در تاریخ 3آوریل در ایالات متحده پخش می‌شود؛ یعنی 2هفته پس از انتشار نسخه غیررایگان. از گذشته یک نبرد بین زنجیره‌های سینما و استودیوها برای مدت‌زمان اکران فیلم روی پرده سینماها وجود داشته است. با کوتاه­‌شدن بازه زمانی اکران یک فیلم این امکان برای استودیوها وجود دارد که فیلم خود را زودتر به‌صورت آنلاین پخش کنند یا از کرایه‌­دادن فیلم‌ها سود ببرند. شرکت یونیورسال نخستین استودیویی بود که اعلام کرد فیلم‌ها را در همان روزی که در سینماهای جهان اکران می‌شود در خانه هم در دسترس قرار می‌دهد. این کار با فیلم« Trolls World Tour» شروع شد.

کیفیت کمتر، پهنای باند بیشتر
افزایش کاربران سرویس‌های پخش آنلاین طی ایام کرونا فقط مختص ایران نبوده است. نتفلیکس به‌عنوان بزرگ‌ترین پلتفرم این حوزه، چندی پیش اعلام کرد که پهنای کیفیت پخش خود را محدود می‌کند تا دسترسی مردم به اینترنت دچار مشکل نشود.  این اتفاق به این خاطر رخ داده است که دولت‌ها در سراسر جهان از مردم خواسته‌اند که در خانه بمانند و مردم به ناچار برای گذران وقت، وارد این سرویس پخش می‌شوند و به تماشای فیلم می‌پردازند. این تغییر در کشورهای خاورمیانه، کشورهای اروپایی، ایالات­‌متحده و همچنین کانادا اعمال خواهد شد. کن فلورانس، معاون تحویل محتوای نتفلیکس می‌گوید: با توجه به بحران پیش‌آمده، ما روشی را برای کاهش ترافیک نتفلیکس در شبکه‌های ارتباطی به میزان 25درصد و در عین حال حفظ کیفیت خدمات توسعه داده‌ایم.

اقبال به تلویزیون‌های بزرگ‌تر و پروجکشن
ما چندان نگران خرید تلویزیون نیستیم. از آنجا که کرونا ویروس همچنان در همه جنبه‌های زندگی روزمره ما راه پیدا کرده، تأکید بسیار بیشتری بر خرید ملزوماتی مانند مواد غذایی یا مواد ضد‌عفونی‌کننده وجود دارد تا ارتقای سیستم سینمای خانگی.
با وجود این، با گذشت زمان نیاز به وسایل سرگرمی ازجمله سینماهای خانگی احساس می‌شود. به همین علت شرکت‌های تولیدکننده وسایل صوتی و تصویری خود را برای یک موج تقاضا آماده می‌کنند.
پیش‌بینی شرکت‌های فناوری این است که به‌صورت صعودی تقاضای مردم برای خرید تلویزیون‌هایی با صفحه بزرگ‌تر و کیفیت بالاتر بیشتر می‌شود. یک آمار پیش‌بینی کرده که بیشتر از ۷۵درصد مردم جهان علاقه دارند که در خانه‌شان اکنون تلویزیونی بزرگ‌تر از ۶۰اینچ داشته باشند. همچنین چندین شرکت فناوری به‌دنبال ساخت ویدئوپروجکشن‌های جدید برای آوردن سینما به خانه‌ها هستند. تا پیش از این ویدئو پروجکش‌ها معمولا فقط در سالن‌های تقریبا بزرگ قابل استفاده بودند و کیفیت رنگ آنها هم نسبت به تلویزیون چنگی به دل نمی‌زد. به همین‌خاطر اکثر مردم طبقه­متوسط که در آپارتمان‌های کوچک زندگی می‌کنند قید خرید آن را می‌زدند. اکنون شرکت‌های فناوری ویدئوپروجکشن‌هایی را می‌خواهند به فروش انبوه برسانند که در فاصله کم از یک دیوار هم می‌توانند تصویری به گستردگی ۱۰۰اینچ فراهم کنند.