با عقلانیت و احتیاط به مردم امید دهیم

کمتر شخصیتی ریسک این را می‌پذیرد که خود را در معرض انتخاب مردم بگذارد. اما او که در 13سال مدیریتش بر متروی تهران به‌عنوان مهم‌ترین شاهرگ حیاتی پایتخت توانسته خود را ثابت کند در نخستین گام، سرنوشتش را به آرای مردم سپرد و از این آزمون، سربلند بیرون آمد. کسب آرای یک سوم واجدان شرایط انتخابات شورای شهر تهران در سال 96 و ثبت رکوردی بی‌نظیر در این کارزار نشان داد که علاه بر محبوبیت، از مقبولیت هم در بین مردم برخوردار است. محسن هاشمی رفسنجانی فرزند ارشد مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی حالا 3سال است که بر صندلی ریاست تالار «بهشت» تکیه زده و با ریزه‌کاری‌های مدیریتی‌اش، شورایی را مدیریت می‌کند که شاید همه اعضایش به لحاظ جناحی همسو باشند اما به هر حال در نهادهای شورایی، تضاد عقیده بیش از هر اصلی حاکم است. هاشمی وارد نهادی شده که به قول خودش، هنوز نتوانسته‌اند تمام انتظارات شهروندان را طبق برنامه برآورده سازند.  ولی او می‌گوید که اقدامات مثبت کم نبوده و به آینده نیز باید امید داشت. 3سال است که او بیش از هر زمان دیگر، باید پاسخ رسانه‌ها را درباره مشکلات ریز و درشت پایتخت بدهد. طبیعی است که اینگونه گاهی حاشیه هم به‌وجود می‌آید و کار در اوضاع پیچیده و سخت اقتصادی تهران، سخت‌تر هم می‌شود. مثل چند باری که او در مباحث کارشناسی و داغ شورا، میکروفن خاموش با 20عضو دیگر ارتباط گرفت و برخی از جملاتش برداشت دیگری کردند. هاشمی هنگامی که بحث‌ها برای تصویب طرح‌ها و لوایح بالا می‌گیرد با صدای خش‌دار شبیه پدر، حتی با شوخی‌هایی که بین اعضا و خبرنگاران معروف است جو داغ جلسات را آرام می‌کند. با این حال اما رنجش‌هایی هم را می‌توان در پس شخصیت کاریزماتیکش دید. حتی پیش آمده که موقع بالا گرفتن بحث‌ها و فشار بالای کاری طاقتش تاب شده اما آرام شدنش بیش از 10دقیقه طول نمی‌کشد. به هر ترتیب آقای رئیس شورای شهر تهران تا اینجا سعی کرده که شخصیت شیشه‌ای و شفافی داشته باشد و با تعامل کارها را پیش ببرد. مهم‌تر از همه هاشمی در اداره صحن خود را بی‌نیاز از شورا نمی‌داند و اگر در زمینه‌ای اطلاعات کافی ندارد، لحظه‌ای از مشورت عمومی با اعضای کارشناس در آن حوزه درنگ نمی‌کند. حتی برای تبیین موارد و مصوبات ابایی ندارد که از خانواده‌اش هم بگوید. با اینکه ریاست نهادی شهری را عهده‌دار است، اما حتی اگر هم بخواهد، نمی‌تواند گرایش و علاقه‌ زیادش به سیاست را پنهان کند، ‎‎ هر چه باشد فرزند ارشد مرحوم هاشمی است و علاوه بر سیاست، به لحاظ ظاهری هم شباهت‌های زیادی با «پدر» دارد.
او حالا در آستانه 60سالگی در کسوت ریاست شورای شهر تهران یک سال دیگر را پیش رو دارد؛‎ سال سختی که از بهارش پیداست. اما یادمان نرود که او هم مرد روزهای سخت است و این را می‌شود در صحبت‌هایش فهمید. محسن هاشمی‌رفسنجانی در گفت‌وگو با همشهری از فراز و فرودهای کاری‌اش در پارلمان شهری تهران و دشواری‌ها و چالش‌های این روزهای پایتخت کشور می‌گوید. از 3 سالی که پشت سر گذاشته و سالی که پیش رو دارد. بخش نخست گفت‌وگو با رئیس شورای شهر تهران را امروز می‌خوانید و بخش دوم، سه‌شنبه هفته جاری در قالب ویژه‌نامه سالروز شورا به چاپ خواهید رسید.

آقای مهندس این روزها همه جا صحبت از ویروس و بیماری نوظهوری است که بر تمام ابعاد زندگی انسان‌ها تأثیر گذاشته و شهرها را با بحرانی تازه و وسیع مواجه کرده است؛ بحرانی که سبب شده تا همه نهادها به نوعی درگیر شوند. در این میان شورای شهر تهران، چه برنامه‌ها، تمهیدات و قوانینی در مقابله با کرونا اتخاذ کرده است؟
ابتدا لازم است که از اکثریت مردم ایران، به‌خصوص شهروندان تهرانی، برای همکاری مناسبی که طی دوماهه گذشته، یعنی از روز نخست اعلام رسمی ورود کرونا به کشور تا امروز داشتند، تشکر کنم و برای کمبودها و نواقصی که در خدمت‌رسانی و اطلاع‌رسانی وجود داشته است، عذرخواهی کنم.
شاید این متفاوت‌ترین نوروزی بوده است که طی 70 سال گذشته و پس از شرایط بحرانی دهه 20 کشور، با آن مواجه بودیم و حتی نسبت به نوروزهای دهه 60 که تهران زیر موشکباران و بمباران بود هم شاهد همکاری و رعایت بیشتر توسط مردم بودیم. چه بسا اگر در اطلاع‌رسانی، سرعت و شفافیت بیشتری داشتیم، اقلیتی از جامعه که رعایت نکردند هم رفتار متفاوتی بروز می‌دادند. البته ما باید همواره به مردم امید بدهیم اما نباید این امید، امیدی واهی و فریبنده باشد و سلامت شهروندان را به خطر بیندازد، بلکه باید امیدی مبتنی بر احتیاط و عقلانیت باشد.
و اما در مورد سؤال‌تان می‌توانم بگویم که بخش قابل توجهی از برنامه و تمهیدات مدیریت شهری تهران در حوزه مقابله با کرونا، مورد توجه ستاد ملی مبارزه با کرونا قرار نگرفت و مدیریت متمرکز و ملی، تصمیمات خود را ابلاغ و اجرا می‌کند که البته در مواقع بحران هم چاره‌ای جز این وجود ندارد اما همه شهروندان تهران در برخی از روزها، وضعیت ازدحام و ترافیک را در سطح شهر مشاهده کردند که ناشی از لغو طرح ترافیک در سطح شهر تهران توسط ستاد ملی مبارزه با کرونا بود. استفاده از مترو هم طی 2هفته گذشته نسبت به هفته‌های پیش‌تر بیش از 30درصد افزایش پیدا کرد و تقریبا به وضعیت اسفند رسید و احتمال افزایش بیشتر آن هم درصورت تداوم تصمیمات فعلی وجود دارد. درحالی‌که ازدحام در سیستم حمل‌ونقل عمومی، ممکن است موجب جهش در شیوع پاندمی کرونا شود.

بسیاری از مردم هم در وضعیت سخت اقتصادی و معیشتی قرار گرفته‌اند. جدا از لغو طرح ترافیک، آیا این موضوع هم نمی‌تواند عامل ازدحام در پایتخت به‌حساب آید؟ 
بله، بخشی از ازدحام به‌دلیل تامین معیشت و رفع نیازهای مردم و حفظ اشتغال ضروری است اما مثلا ازدحامی که در دفاتر پیشخوان دولت و صف‌های طویل آن برای ثبت نام سیم کارت وام یک میلیونی یا احراز هویت برای دریافت کد بورسی شاهد بودیم، قابل پیشگیری و جایگزینی با روش‌های دیگر بود. از اینگونه ترددهای غیرضروری در سطح شهر برای انجام امور اداری ، خرید و... بسیار وجود دارد که انتظار مردم این است با شعار دولت الکترونیک این مراجعات غیرحضوری شود. یعنی ما باید ابتدا بسترهای الکترونیک را فراهم کنیم یا امکانات غیرحضوری که ایجاد شده را به خوبی معرفی کنیم تا شهروندان بتوانند بخشی از نیازهای خود را اینگونه مرتفع کنند و نیازی به حضور و ترددشان در سطح شهر نباشد.

صحبت از حمل‌ونقل عمومی به میان آوردید. طی مدت اخیر بارها اشاره شد که ناوگان اتوبوسرانی و مترو برای رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی باید تقویت شود. کار به کجا رسیده است؟
در این شرایط برخی از انتظارات بحق شهروندان از مدیریت شهری نیز مستلزم انجام سرمایه‌گذاری‌های ضروری است. ازجمله این هزینه‌ها، کاهش ازدحام در سیستم حمل‌ونقل عمومی، از طریق افزایش اعزام اتوبوس و مترو و کاهش سرفاصله خطوط مترو و اتوبوس که نیازمند تامین اتوبوس و واگن‌های متروی جدید است، یا افزایش و بهبود کیفیت ضدعفونی کردن فضاهای شهری توسط سازمان آتش‌نشانی و حوزه خدمات شهری یا بهبود کیفیت جمع‌آوری و امحای پسماند عفونی شهر که نیازمند تامین تجهیزات در این رابطه است. منابع این نیازهای ضروری نیز به هزینه‌های نگهداشت شهر افزوده می‌شود. انتظار شورای شهر تهران از دولت محترم این است که در این شرایط خاص، با تامین مالی تعهدات پیشین دولت و اختصاص سهم مدیریت شهری تهران از منابع پیش‌بینی شده برای مبارزه با کرونا، کمک کنند تا حداقل فعالیت‌های ضروری نگهداشت شهر و ارائه خدمت به شهروندان حفظ شود.

9 اردیبهشت، روز ملی شورا‌ها

سه‌شنبه 9اردیبهشت روز ملی شوراها نامگذاری شده است. بد نیست که مروری بر مهم‌ترین اقدامات شورای پنجم شهر تهران داشته باشیم. حدود 4ماه دیگر، 3سالی می‌شود که شورای پنجم مشغول به‌کار بوده است؛ 3سالی که ریاست این نهاد بر‌عهده شما بوده است.آقای هاشمی اگر بخواهید خلاصه‌ای از مهم‌ترین برنامه‌ها و طرح‌هایی که در زمان ریاست شما به تصویب و اجرا رسیده بگویید، به چه مواردی اشاره می‌کنید؟ آیا بخشی از اقدامات مدنظر به این دلیل اجرا نشده‌اند که شوراها با گذشت بیش از 2دهه فعالیت‌شان پس از انقلاب، با جایگاه قانونی لازم فاصله معناداری دارند؟
این مناسبت را به خانواده بزرگ و بیش از 110هزار نفری اعضای شوراهای اسلامی شهر و روستا در سراسر کشور تبریک عرض می‌کنم. واقعیت آن است که 21سال از تاسیس نهاد مترقی شوراها در کشور که یک فصل و 7 اصل در قانون اساسی را به‌خود اختصاص داده است، می‌گذرد و متأسفانه تاکنون فقط یک‌سوم اختیارات قانونی پیش‌بینی شده به مدیریت شهری تفویض شده است و دوسوم این اختیارات در حوزه‌هایی نظیر انرژی، سلامت، بهداشت، آموزش، انتظامی و... به مدیریت شهری تفویض نشده است. طبیعی است با این اختیارات محدود، شوراها نتوانند اثرگذاری‌ای که مدنظر شهروندان است، به‌ویژه با مشارکت بی‌سابقه‌ای که شهروندان در انتخابات دوره پنجم شورا کردند و 3برابر دوره‌های پیشین و 50درصد بیشتر از انتخابات اخیر مجلس بود، را به‌دلیل کمبود اختیارات قانونی انجام دهد. در عین حال طی همین مدت نیز اقدامات مؤثری در ایجاد شفافیت در مدیریت شهری صورت گرفته؛ به‌نحوی که هرگونه قرارداد واگذاری املاک و یا سرمایه‌های شهر در دسترس شهروندان است. کاهش هزینه‌های اداره شهر از دیگر اقدامات قابل توجه به‌حساب می‌آید. به‌عبارت دقیق‌تر باید بگویم که با وجود تورم مجموع 3ساله کشور که بیش از 100درصد است، بودجه شهرداری نسبت به سال1395 افزایش چشمگیری نداشته است. جلوگیری از شهرفروشی و تراکم‌فروشی، صیانت از باغات و لغو مصوبه برج‌باغ، چابک‌سازی‌ ساختار مدیریت شهری و ده‌ها اقدام دیگر که فرصت تشریح آنها نیست، از دستاوردهای این دوره است.

آیا همه این اقدامات از نظر شما قابل‌قبول است و توانسته انتظارات مردم را برآورده کند؟
ما بر محورهای شعارهایی که داده‌ایم، حرکت کرده‌ایم. البته از نظر ما قابل‌قبول نیست و به‌دلیل مشکلات و سنگ‌اندازی‌هایی که به‌وجود آمد، نتوانستیم انتظارات و مطالبات بحق مردم را برآورده کنیم.

برای اینکه بتوانید انتظارات شهروندان را برآورده‌سازید، چه برنامه‌هایی‌ برای سال پیش‌رو دارید؟
مهم‌ترین مسائل شهر تهران، آلودگی هوا و ترافیک است که شاید در این ماه‌ها، به‌خاطر شرایط جوی متوجه آن نباشیم اما نباید منتظر پاییز و زمستان شویم و با آلودگی هوا مناسبتی برخورد کنیم. متأسفانه طی دهه90، یعنی حدود 8سال گذشته، ما شاهد توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهر تهران در شبکه مترو و اتوبوس نبودیم و با وجود زیرساخت‌های مناسبی که در شبکه مترو و همچنین خطوط ویژه اتوبوسرانی وجود دارد، اما به‌دلیل کمبود ناوگان از این زیرساخت استفاده کافی نمی‌شود. از سوی دیگر، مصوبات مناسبی که مجلس و دولت در این مورد داشته‌اند به‌دلیل بوروکراسی کند، به نتیجه نرسیده که آخرین آن دستور رئیس‌جمهور جهت تامین 1500دستگاه اتوبوس تا پایان اردیبهشت است. با وجود این، اگر دستگاه‌های دولتی شامل وزارت صمت، وزارت اقتصاد، بانک مرکزی، وزارت کشور و سیستم بانکی همکاری کنند، امیدواریم تا پایان شهریور‌ماه 3هزار دستگاه اتوبوس برای کل کشور که از آن 1500دستگاه سهم تهران است به دست‌آید. در حوزه پسماند نیز طرح جامع پسماند و تغییر وضعیت مخازن روباز زباله که موجب بروز پدیده مافیای زباله و سوءاستفاده از کودکان کار و آسیب‌رسانی به محیط‌زیست می‌شود، در حال نهایی‌شدن است که امیدواریم اجرای آن آغاز شود. در حوزه نوسازی بافت‌های فرسوده و آسیب‌های اجتماعی هم اقدامات خوبی طی سال‌های گذشته آغاز شده که امیدواریم امسال که سال جهش تولید نامگذاری شده است، اجرایی شده و به نتیجه برسد.

میزان هماهنگی و همراهی دستگاه‌ها و ارگان‌های دیگر با شورای شهر چقدر است؟
ما با مسئولان مختلف به‌لحاظ روابط کاری مشکلی نداریم اما دچار یک مشکل ساختاری هستیم؛ یعنی قانون، وزرا و دولت را مقابل مجلس مسئول کرده است و اگر تفویض اختیارات به مدیریت شهری اتفاق بیفتد، به نوعی از اختیارات آنها کاسته می‌شود اما پاسخگویی‌شان برقرار است.

قرار بود هر ‌ماه یک ایستگاه مترو افتتاح شود، اما این روند بعد از افتتاح چند ایستگاه متوقف شد. از طرف دیگر با توجه به حضورآقای حناچی شهردار تهران در هیأت دولت، انتظار می‌رفت که سهم دولت در حمل‌ونقل عمومی یا دست‌کم بخشی از آن با پیگیری‌های شهردار پرداخت شود، اما هنوز این اتفاق نیفتاده و همین موضوع منشأ بسیاری از مشکلات حوزه حمل‌ونقل عمومی است. ارزیابی شما در این زمینه چیست؟
درمورد عملکرد شرکت مترو، همانگونه که چندبار در صحن شورا نیز تذکر دادم، مسائلی وجود دارد که موجب رکود در فعالیت این شرکت شده ‌و متأسفانه با وجود تذکرات و پیگیری‌های مکرر برای ما هم روشن نیست که چرا مترو به وعده افتتاح هر ماه یک ایستگاه عمل نمی‌کند، اگر بگوییم مشکلات مالی مانع است، این مسائل همیشه وجود داشته و البته باید گفت در طول حدود ثلث قرن که از فعالیت مترو در دوران انقلاب می‌گذرد، مقاطع زیادی وجود داشته که شاهد تنگناهای مالی بیشتری بوده‌ایم اما مترو به این رکود دچار نشده است و البته راهکارهایی که برای حل مشکل منابع مالی هم وجود دارد؛ مانند بارگذاری در حاشیه ایستگاه‌ها و فعال‌کردن ظرفیت مجتمع‌های ایستگاهی که استفاده جدی نمی‌شود. یکی از معضلات جدی این دوره مترو، عدم ‌اولویت‌بندی فعالیت‌هاست، به‌نحوی که منابع مالی در همه خطوط و پروژه‌ها هزینه می‌شود و بخش‌هایی که اولویت دارد و باید به بهره‌برداری برسد، از پیشرفت لازم برخوردار نیست. موضوع دیگر فقدان انسجام در فعالیت‌هاست، به‌گونه‌ای که در برخی ایستگاه‌ها، سازه آماده بهره‌برداری است اما تجهیزات تامین نشده ‌و این مسائل موجب تأخیر در افتتاح ایستگاه‌ها می‌شود. نقش دولت در تامین واگن و تجهیزات ثابت و متحرک، که نیاز به اعتبارات ارزی دارد، نقش اصلی است که در این بخش هم با وجود مصوبات خوبی که داشتیم و اقداماتی که انجام شده است، هنوز فاینانس و اعتبار مالی، عملیاتی نشده و گره‌های بوروکراتیک، ناهماهنگی دستگاه‌ها و ضعف پیگیری موجب تأخیر در تامین واگن شده است که انتظار جدی ما از شهردار و مدیریت مترو آن است که با توجه به صدور مجوزهای لازم توسط بانک مرکزی، به‌سرعت این موضوع را عملیاتی کنند.